Sức sống của báo 'Phụ nữ Tân văn' dưới góc nhìn của phụ nữ

Tác phẩm "Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ Tân văn".

Đây là công trình tuyển chọn công phu những bài viết tiêu biểu của các , nhà văn, nhà báo tiên phong đầu thế kỷ 20 từng cộng tác với tờ báo - một trong những diễn đàn báo chí đầu tiên và mạnh mẽ nhất của phong trào Việt Nam giai đoạn 1929-1935.

Tác phẩm được biên soạn và giới thiệu bởi nhà nghiên cứu phê bình văn học Đoàn Ánh Dương với nội dung được ví như bộ sưu tập báo chí mang giá trị văn hóa-lịch sử, đồng thời phản ánh sinh động về sự hình thành và phát triển của tư tưởng bình quyền giới trong thời kỳ giao thoa giữa truyền thống và hiện đại ở Việt Nam.

Tờ "Phụ nữ Tân văn" xuất bản tại Nam Kỳ từ năm 1929 vốn được xem là tờ báo quốc ngữ thành công nhất do phụ nữ sáng lập thời bấy giờ. Với sự tham gia của những tên tuổi tiêu biểu, như: Mme Nguyễn Đức Nhuận, Đạm Phương nữ sử, Nguyễn Thị Kiêm (bút danh Manh Manh), Vân Đài, Cao Thị Ngọc Môn, Hướng Nhựt, Phan Thị Nga… tờ báo đã kiến tạo nên không gian phản biện và đối thoại về các vấn đề xã hội, gia đình, giáo dục, văn hóa và vai trò của nữ giới trong bối cảnh xã hội không ngừng đổi thay.

Đây là tác phẩm có dung lượng khá lớn và được coi là nguồn tư liệu quý giá.

Tờ báo lừng lẫy một thời ấy khuyến khích phụ nữ học chữ, tham gia công ích, luyện tập thể thao, mà còn mạnh mẽ lên án các hủ tục, như: tam tòng, tảo hôn, sùng ngoại và thói hợm giàu... từ đó kêu gọi nữ giới dấn thân ra xã hội, xây dựng một hình ảnh phụ nữ hiện đại, độc lập và có tri thức.

Một trong những cây bút chủ lực của tờ báo là Nguyễn Thị Kiêm từng khẳng định mạnh mẽ: "Ngày nay thì đàn bà còn phải làm lụng hơn xưa nữa, nhưng mà cái thời kỳ hành động này khác xưa một điều: là chị em Việt Nam không chịu làm như nô bộc. Chị em hành động là để được có quyền lợi, để được đãi là bạn ngang hàng với đàn ông".

Ngoài các bài xã luận, nghị luận, các bài viết trong sách còn bao gồm nhiều thể loại khác như truyện ngắn, ký sự, tiểu phẩm xã hội. Các tác phẩm mang đến góc nhìn sinh động về sinh hoạt đời sống, tâm tư tình cảm, vai trò xã hội của phụ nữ thời kỳ giao thời, phản ánh tinh thần hài hước, sắc sảo mà cũng đầy tinh thần ấm áp, nhân văn.

Rất nhiều dữ liệu quý của báo Phụ nữ Tân văn được trích đăng trong tác phẩm.

Chẳng hạn, trong truyện "Chuyện vui ở Nam Kỳ" của MYM (Nguyễn Thị Kiêm), câu chuyện các "ông thầy tiên" như thầy Cắt, thầy Giũa, thầy Hèo… hiện lên vừa trào phúng vừa phơi bày hiện thực mê tín của xã hội đương thời, qua đó phản ánh khả năng quan sát và phân tích xã hội đầy tinh tế của các cây bút nữ.

Ở một bài viết khác, nữ tác giả phỏng vấn một viên chức người Pháp về vấn đề giao tiếp và hôn nhân giữa người Pháp và người Việt, từ đó nêu bật những thiên kiến, mâu thuẫn và cách nhìn đa chiều về vị trí của phụ nữ Đông Dương.

Tác giả cho thấy tư duy nữ quyền của mình khi thẳng thắn đặt vấn đề: "Một đứa trẻ mà người ta bịt hai con mắt lại trong giây lát, bây giờ buông nó ra, bị ánh sáng rọi lòa một cách thình lình, thì tự nhiên nó phải đứng không vững, phải đi xiên xẹo một lúc, rồi quen thì nó đi ngay. Huống chi phụ nữ thuở nay bị nhốt trong buồng gói…"

"Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ Tân văn" tựa cánh cửa mở lối về quá khứ, nơi những người phụ nữ đầu thế kỷ 20 đã khởi động một cuộc cách mạng tinh thần cho chính mình và cho thế hệ sau.

Trong bối cảnh ngày nay khi các phong trào về giới và bình đẳng ngày càng phát triển, việc đọc lại và suy ngẫm về những bước đi tiên phong từ gần một thế kỷ trước là cách để hiểu rõ hơn lịch sử tiến hóa của tư tưởng và quyền phụ nữ Việt Nam.

Cuốn sách vừa phù hợp cho giới nghiên cứu văn hóa, lịch sử, báo chí, cũng là một tài liệu quý giá cho bất kỳ ai quan tâm đến vai trò của phụ nữ trong quá trình hiện đại hóa đất nước.

Thụy Phương