Syria trở thành mảnh ghép chiến lược trong kế hoạch Trung Đông của Tổng thống Trump
Vào đầu tuần này, Tổng thống Donald Trump đã ký sắc lệnh hành pháp dỡ bỏ hầu hết các lệnh trừng phạt của Mỹ đối với Syria. Theo giới chuyên gia, bước đi này cho thấy chính quyền Tổng thống Trump muốn ưu tiên Syria, với kỳ vọng quốc gia Trung Đông này có thể mang đến cho Mỹ cơ hội hiếm có.
Binh sĩ Mỹ tuần tra tại Jawadiyah, tỉnh Hasakeh (Syria). Ảnh tư liệu: The Times of Israel/TTXVN
Tại cuộc họp báo của Nhà Trắng hôm 30/6, thư ký báo chí Karoline Leavitt đã nói với các phóng viên: "Tổng thống cam kết ủng hộ một Syria ổn định, thống nhất và hòa bình trong nội bộ cũng như các nước láng giềng".
Người phát ngôn của Hội đồng An ninh quốc gia (NSC) Taylor Rogers phân tích: "Tổng thống đang tạo điều kiện cho Syria phát triển bằng cách gỡ bỏ các lệnh trừng phạt kiểm soát xuất khẩu, trong khi vẫn duy trì trừng phạt các tổ chức khủng bố và những mối đe dọa tiềm ẩn khác đối với nước Mỹ. Tổng thống đã hứa sẽ trao cho Syria cơ hội để tái thiết và phát triển bằng cách dỡ bỏ lệnh trừng phạt, và ông đã giữ lời hứa của mình".
Ông David Schenker tại Viện Washington đánh giá với Fox News: "Các lệnh trừng phạt đã phát huy tác dụng. Nhìn chung, chúng khiến đất nước tê liệt. Nền kinh tế gần như không còn sức sống. Nhưng Tổng thống Trump đang trao cho Syria cơ hội để thành công".
Theo ông Schenker, chính phủ mới tại Syria đã thực hiện các bước mà Mỹ từ lâu đã yêu cầu: cho phép Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) và Tổ chức Cấm vũ khí hóa học thanh tra, chia sẻ thông tin tình báo về nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng và hợp tác với Mỹ về chống khủng bố.
Bên cạnh đó, ông Schenker đánh giá rằng một Syria ổn định tập trung vào giáo dục và dịch vụ xã hội, thay vì tăng cường quân sự, sẽ là mảnh đất không còn màu mỡ cho IS.
Bên cạnh đó, giáo sư Javed Ali tại Đại học Michigan (Mỹ) lập luận: "Đó là tính toán chiến lược. Một Syria không còn là nơi trú ngụ của các lực lượng thân Iran, hợp tác chống khủng bố và hòa nhập với các nước láng giềng Arab sẽ giúp tạo điều kiện cho lợi ích của Mỹ trên mọi mặt trận".
Giáo sư Ali mô tả thời điểm hiện tại nằm trong chiến lược tổng thể mà Tổng thống Trump theo đuổi. Việc chính quyền cựu Tổng thống Bashar al-Assad rời Syria sẽ là chất xúc tác phát triển Hiệp định Abraham hoặc một liên minh đối phó với Iran.
Ông Schenker nói: “Tổng thống thực sự tập trung vào việc mở rộng Hiệp định Abraham. Ông ấy coi Syria là ứng cử viên tiềm năng tiếp theo”. Hiệp định Abraham xoay quanh bình thường hóa quan hệ giữa một số quốc gia Arab và Israel, do Mỹ làm trung gian. Hiệp định Abraham là cách tiếp cận của Tổng thống Donald Trump trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông với mục tiêu khuyến khích các nước Arab thiết lập quan hệ chính thức với Israel.
Một cơ sở quân sự của Mỹ tại Syria. Ảnh tư liệu: Syriahr.com/TTXVN
Ông Charles Lister tại Viện Trung Đông cho rằng Syria luôn là “vết thương hở” ở trung tâm Trung Đông. Nhưng nếu Syria sớm ổn định, nó sẽ mở ra con đường cho hội nhập khu vực rộng lớn hơn. Khi đó, Syria sẽ kết nối Israel và Jordan thành một vòng cung an toàn và giảm nhu cầu can thiệp quân sự mạnh mẽ của Mỹ.
Quân đội Mỹ vẫn duy trì hiện diện nhỏ nhưng quan trọng ở Syria với khoảng 1.000 quân tại 3-4 căn cứ ở phía Đông Bắc giúp cung cấp thông tin tình báo quan trọng và tạo điều kiện cho khả năng tấn công nhanh. Giáo sư Ali nhận định: "Sự hiện diện đó là một trong những tiền đồn chống khủng bố quan trọng nhất của Mỹ".
Tuy nhiên, ông Ali cũng lưu ý rằng hợp tác sâu sắc hơn giữa Mỹ và Syria có thể mang đến những vấn đề phức tạp mới. Ông nêu quan điểm: "Luôn có nguy cơ rằng khi mối quan hệ sâu sắc hơn, Mỹ có thể giảm sự hiện diện hoặc Tổng thống lâm thời Syria Ahmed al-Sharaa sẽ yêu cầu Mỹ thu hẹp quy mô. Điều đó có thể ảnh hưởng đến khả năng giám sát hoạt động của lực lượng thánh chiến Hồi giáo hoặc năng lực quản lý hàng chục nghìn tù nhân IS trong các trại do Lực lượng Dân chủ Syria (SDF) bảo vệ".
