Syria xoay chuyển cục diện: Nga chỉ giúp 'chiếu tướng', Tổng thống Assad mới là người 'đại thắng'?

Tổng thống Assad đang được hưởng lợi từ các diễn biến gần đây.

Món quà trên trời rơi xuống

Tổng thống Bashar Assad một lần nữa nhận được món quà đáng giá từ các cường quốc tham gia vào “bàn cờ” Syria. Không cần tốn một viên đạn nào, lực lượng quân Chính phủ đã chính thức đặt chân trở lại khu vực đông bắc Syria sau nhiều năm vắng bóng, các nhà phân tích nói với AP.

Tổng thống Assad nhận được chiến thắng đầu tiên bởi quyết định rút quân đội Mỹ khỏi vùng đông bắc Syria của Tổng thống Donald Trump. Sau đó, ông cũng hưởng lợi từ một thỏa thuận khác giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Nga - đồng minh của Damascus.

Bị bỏ rơi bởi lực lượng Mỹ giữa lúc quân đội Thổ Nhĩ Kỳ chuẩn bị tiến đánh, các chiến binh người Kurd không còn cách nào khác khi phải quay sang nhờ sự giúp đỡ từ Chính phủ Assad và Nga để bảo vệ trước kẻ thù số một.

Đây cũng là lần đầu tiên, lợi ích của Damascus, Moscow và Ankara liên kết với nhau. Ở hướng ngược lại, Thổ Nhĩ Kỳ cũng quyết định thà để cho lực lượng của Tổng thống Assad hiện diện dọc biên giới - dưới sự bảo trợ của Nga - còn hơn là để nơi đây kiểm soát bởi người Kurd.

Hôm 22/10, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đã ký một thỏa thuận với Tổng thống Nga Vladimir Putin, cho phép quân đội Syria đến tiếp quản khu vực, đẩy lùi người Kurd ra khỏi biên giới.

Người Kurd từng hy vọng một liên minh với Washington sẽ gia tăng quyền tự trị của họ, nhưng giờ đây lực lượng này chỉ hy vọng nhỏ nhoi vào việc Moscow và Damascus giữ lại ít nhất một số khía cạnh tự chủ cho mình.

“Thổ Nhĩ Kỳ - vốn ủng hộ phiến quân lật đổ Tổng thống Assad - giờ đây đã ngầm chấp nhận nhà lãnh đạo Syria”, Lina Khatib, người đứng đầu chương trình nghiên cứu Trung Đông và Bắc Phi tại Chatham House, nêu quan điểm.

“Tổng thống Assad và Nga coi sự công nhận này là sự khởi đầu cho quá trình bình thường hóa mối quan hệ với Damascus, dấu hiệu cho thấy chiến thắng của họ trong cuộc chiến”, bà cho biết.

Chính sách “nước Mỹ trên hết” của ông Trump với những đường hướng thay đổi liên tục, gây hỗn loạn – đã được coi là một cơ hội trên trời rơi xuống cho Tổng thống Assad.

Năm ngoái, ông Trump từng chỉ trích nhà lãnh đạo Damascus với những cáo buộc về cái gọi là “tấn công hóa học”, đồng thời tiến hành tấn công trả đũa.

Tuy nhiên, Tổng thống Mỹ đã nhiều lần nói rằng ông không quan tâm đến việc loại bỏ Tổng thống Assad ra khỏi chiếc ghế quyền lực hay để cho quân đội Mỹ tiếp tục cuộc chiến chống khủng bố tại đây. Điều này đồng nghĩa với việc ông đã hoan nghênh Nga và Tổng thống Assad lấp đầy khoảng trống.

Còn nhiều trắc trở

Thổ Nhĩ Kỳ đang kiểm soát phần lớn lãnh thổ ở biên giới Syria.

Dẫu vậy, thỏa thuận Nga-Thổ Nhĩ Kỳ không hoàn toàn là một tin tốt lành với Tổng thống Assad.

Thỏa thuận cho phép Thổ Nhĩ Kỳ giữ quyền kiểm soát một phần lãnh thổ quan trọng của vùng đông bắc Syria, rộng 120 km và sâu 30 km – hơn nhiều so với phần lãnh thổ ở phía tây bắc mà nước này nắm giữ trong chiến dịch trước đó.

Ở miền Đông, một số khu vực quan trọng vẫn nằm trong tay các chiến binh người Kurd, bao gồm phần lớn các mỏ dầu của Syria, tước quyền kiểm soát của Damascus đối với nguồn tài nguyên quan trọng và mang lại cho người Kurd món hời lớn.

Tổng thống Trump từng tuyên bố, quân đội Mỹ sẽ vẫn ở đó để giúp người Kurd bảo vệ các mỏ dầu.

“Damacus đang mở rộng quyền kiểm soát lãnh thổ”, chuyên gia Joe Macaron từ Trung tâm Ả Rập có trụ sở ở Washington, nói. “Nhưng họ vẫn phải chứng kiến sự hiện diện của đối thủ trên lãnh thổ của mình và Nga đang ngăn chặn mọi cuộc đối đầu giữa hai bên”.

Trong khi hai nhà lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ và Nga vẽ lên tương lai ở miền Bắc Syria, vẫn còn đó điểm nóng Idlib chưa được giải quyết.

Thỏa thuận mới gần như chắc chắn khiến hành động quân sự của Tổng thống Syria chống lại lực lượng Thổ Nhĩ Kỳ ở Idlib là không thể. Nhiều khả năng, ông Assad sẽ phải chờ đợi tình hình biên giới với người Kurd giải quyết xong trước khi có ý định giành lại thành trì cuối cùng của phiến quân.

Về cơ bản, mọi diễn biến ở Syria vẫn đang đi theo hướng có lợi cho Tổng thống Assad. Thổ Nhĩ Kỳ đã phải chuyển từ đối đầu sang bắt tay với Damascus. Các quốc gia khác cũng kết luận rằng họ nên làm điều tương tự vì không còn lựa chọn nào khác.

Đã có nhiều lời kêu gọi từ các quốc gia Ả Rập về việc đưa Syria trở lại Liên đoàn Ả Rập. Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất đã mở lại một đại sứ quán ở Damascus. Động thái tương tự có thể sẽ đến từ Saudi Arabia và Bahrain.

Các quốc gia vùng Vịnh hy vọng bước đi hòa hoãn như vậy sẽ giúp họ kiềm chế Iran, quốc gia đang mở rộng tầm ảnh hưởng nhanh chóng trong cuộc chiến ở Syria.

“Tổng thống Assad sẽ tận dụng bước tiến mới ở phía đông bắc Syria để tiếp tục theo đuổi chiến lược của mình nhằm chứng minh ông là người chiến thắng trên thực tế ở Syria. Các quốc gia bên ngoài không có lựa chọn nào khác ngoài hợp tác với ông”, chuyên gia Khatib kết luận.

Mạnh Kiên