Bài 2: Vị trí, vai trò của của Mo Mường trong đời sống người Mường xưa và nay Vị trí, vai trò của của Mo Mường trong xã hội cổ truyền (HBĐT) - Tất cả các dân tộc trên thế giới, trước khi đưa người chết về nơi an nghỉ cuối cùng họ đều có tổ chức tang lễ với những nghi lễ theo phong tục của dân tộc mình. Với người Mường cũng không ngoại lệ, trước khi mang người chết đi mai táng, họ tổ chức tang lễ dài ngày, ít cũng 3 - 4 ngày, các nhà Lang - Đạo kéo dài tới nửa tháng. Trong tang lễ có tổ chức các nghi lễ Mo, với từng nghi lễ Mo cụ thể có những mục đích và yêu cầu khác nhau.
Tôi rưng rưng cầm cuốn sách 'Từ trong đại ngàn' của Phùng Sơn mà anh gửi tặng vào đầu xuân 2022. Giữa mùa dịch Covid-19 hoành hành nhưng Phùng Sơn và Nhà xuất bản Thuận Hóa đã làm việc tích cực để đứa con tinh thần này kịp trình làng dịp Xuân Nhâm Dần.
Vào cuối những năm bảy mươi của thế kỷ trước, chúng tôi xôn xao đón đợi tác phẩm khảo cứu dân tộc học của nhà nghiên cứu nổi danh Giáo sư Từ Chi, cuốn 'Hoa văn cạp váy Mường' (bút danh Trần Từ). Liền với đó là vào những dịp gặp gỡ hoặc hội thảo khoa học, chúng tôi mò mẫm hỏi han thầy về phương pháp tiếp cận nhân học văn hóa.
Không chỉ nổi tiếng với bộ Sử thi 'Đẻ đất, đẻ nước', người Mường ở Hòa Bình còn có một nghệ thuật tạo hình độc đáo và lâu đời với những hệ hoa văn rất đặc sắc. Nghệ thuật ấy được thể hiện không chỉ trong đời sống hàng ngày mà còn trở thành những tinh hoa nghệ thuật độc đáo.
Trải qua chiều dài lịch sử, người Mường nói chung, người Mường Hòa Bình nói riêng cùng cả nước Việt Nam đoàn kết chống giặc ngoại xâm, bảo vệ và xây dựng quê hương, đất nước. Tuy nhiên đến nay lịch sử và văn học trung đại, cận đại của người Mường Hòa Bình rất mỏng (thời trung đại gần như không có gì thể hiện bằng văn bản).