Tái đàn lợn sau dịch: Cẩn trọng từ vốn, giống đến an toàn sinh học

Chiến dịch làm sạch chuồng trại

Chúng tôi trở lại xã Hòa An, nơi từng là một trong những "chảo lửa" của dịch bệnh. Khác với vẻ hoang tàn, lo âu của vài tháng trước, Hòa An hôm nay đang trong những ngày cao điểm của chiến dịch vệ sinh môi trường. Con số thống kê thiệt hại 177.483 con lợn bị tiêu hủy toàn tỉnh (chiếm hơn 44% tổng đàn) vẫn là một nỗi ám ảnh. Nhưng chính nỗi đau đó dạy cho người chăn nuôi một bài học đắt giá: Muốn sống chung với dịch, trước hết phải sạch.

Toàn tỉnh cấp phát hơn 37.800 lít hóa chất cho các địa phương thực hiện tiêu độc khử trùng diện rộng.

Dẫn chúng tôi đi thăm các xóm đang thực hiện tiêu độc, Phó Chủ tịch UBND xã Hòa An Chu Phương Thanh cho biết: Chưa bao giờ công tác vệ sinh thú y được xã và người dân làm quyết liệt đến thế. Chúng tôi xác định, nếu không tẩy uế sạch sẽ mầm bệnh còn lưu cữu trong đất, trong nước, thì việc tái đàn chẳng khác nào "nuôi báo cô" cho virus.

Để cụ thể hóa quyết tâm này, xã Hòa An huy động một lượng vật tư lớn gồm 1.360 lít hóa chất ACTISAL và 15.520 kg vôi bột để rải xuống từng ngõ ngách, từng chuồng trại của các xóm có dịch.

Tại một hộ chăn nuôi ở xóm Thái Cường, chúng tôi chứng kiến cảnh gia chủ đang tỉ mỉ cọ rửa từng thanh chắn, từng máng ăn. Ông chủ nhà mồ hôi nhễ nhại, chia sẻ: Cán bộ thú y dặn rồi, virus tả lợn Châu phi sống dai lắm. Phun thuốc một lần không ăn thua đâu. Nhà tôi cứ 2 ngày lại phun một lần, xen kẽ rắc vôi bột. Phải vệ sinh thật sạch mới dám nghĩ đến chuyện thả lợn.

Không chỉ ở Hòa An, chiến dịch "làm sạch" này lan rộng ra toàn tỉnh. Theo số liệu từ Sở Nông nghiệp và Môi trường, toàn tỉnh đã cấp phát hơn 37.800 lít hóa chất để các địa phương thực hiện tiêu độc khử trùng diện rộng. Đây được xem là đợt tổng vệ sinh môi trường chăn nuôi lớn nhất trong năm, tạo ra một "vành đai an toàn" trước khi bước vào giai đoạn tái đàn quyết định.

Tại phường Nùng Trí Cao - địa bàn có mật độ chăn nuôi cao và cũng là nơi ý thức phòng dịch của người dân đang có sự chuyển biến mạnh mẽ nhất. Phó trưởng Phòng Kinh tế hạ tầng phường Nùng Trí Cao Nguyễn Như Quỳnh, cho biết: Địa phương đã tiếp nhận và cấp phát 2 đợt thuốc khử trùng với tổng lượng hơn 400 lít. Xã không chỉ phát thuốc, mà còn cử cán bộ xuống tận nơi giám sát. Nguyên tắc là: Dọn sạch cơ học trước (phân, rác), sau đó mới phun thuốc. Có như thế thuốc mới ngấm, mới diệt được mầm bệnh.

Tại Tổ dân phố 6, nơi được coi là "vựa lợn" của phường với 100/104 hộ chăn nuôi, không khí chuẩn bị tái đàn đang rất khẩn trương nhưng cũng đầy cẩn trọng. Bà Đinh Thị Nơ, Bí thư Chi bộ kiêm Tổ trưởng tổ dân phố, tự hào khoe: Tổ chúng tôi được cấp 24 lít hóa chất ACTISAL. Bà con chia nhau phun đồng loạt. Nhưng cái hay nhất là ý thức tự giác. Ngoài thuốc của Nhà nước, các hộ dân tự bỏ tiền túi mua thêm vôi bột, thuốc sát trùng để làm định kỳ hằng tuần.

Chúng tôi ghé thăm gia đình ông Lưu Văn Tuyến ở Tổ 6 Vĩnh Quang. Ông Tuyến là một hộ chăn nuôi lớn, từng chịu thiệt hại nặng nề khi phải tiêu hủy hơn 1,5 tấn lợn thịt và lợn nái. Đứng trước dãy chuồng trống trơn, sạch sẽ, mùi vôi bột xộc lên mũi, ông Tuyến trầm ngâm: Mất mát đau xót thật. Nhưng giờ không phải lúc ngồi than khóc. Tôi đã dọn dẹp, khử trùng liên tục hơn 1 tháng nay rồi. Chuồng trại giờ sạch sẽ, sẵn sàng cho chăn nuôi. Ông Tuyến chỉ vào tấm biển "Không phận sự miễn vào" treo trước cửa chuồng, nói thêm: Trước đây cứ ai muốn vào xem lợn cũng được, thương lái ra vào thoải mái. Giờ thì "nội bất xuất, ngoại bất nhập". Tôi đang chuẩn bị tái đàn, nhưng quy trình sẽ khác hẳn. Chuồng trại sạch là yếu tố số một, con giống sạch là yếu tố số hai.

Tương tự, hộ ông Đoàn Trọng Khoa cũng đang duy trì chế độ vệ sinh nghiêm ngặt cho đàn lợn còn sót lại (1 nái đẻ, 6 nái hậu bị). Dù một số xã, phường đã công bố hết dịch, ông Khoa vẫn giữ thói quen mặc áo bảo hộ, sát trùng tay chân mỗi khi vào chuồng, ông bảo: Mình giữ sạch cho mình, cũng là giữ sạch cho hàng xóm.

Cán bộ Chi cục Chăn nuôi tỉnh hướng người dân tổ 6 Vĩnh Quang, phường Nùng Trí Cao phun thuốc khử trùng chuồng trại.

Chọn con giống rõ nguồn gốc

Khi chuồng trại đã sạch, câu chuyện quan tâm nhất ở các bản làng lúc này là: Mua giống ở đâu? Theo quy định của Chi cục Chăn nuôi tỉnh, việc tái đàn chỉ được thực hiện sau 30 ngày kể từ khi tiêu hủy con lợn bệnh cuối cùng và đã qua các bước vệ sinh tiêu độc. Đến ngày 15/12/2025, có 41/56 xã, phường công bố hết dịch. Các xã, phường còn lại vẫn đang tiếp tục rà soát, đủ điều kiện sẽ công bố hết dịch. Số lượng xóm chưa qua 21 ngày còn rải rác, không có dấu hiệu lây lan. Hiện nhu cầu con giống đang tăng đột biến, tuy nhiên, khác với trước đây, người dân không còn "nhắm mắt mua liều" những chú lợn con trôi nổi ở chợ phiên, mà phải có nguồn gốc rõ ràng.

Tại Tổ 6, phường Nùng Trí Cao, một "thị trường" con giống nội bộ, an toàn đang được hình thành. Bà Đinh Thị Nơ cho biết, trong khi nhiều hộ mất trắng, vẫn có những hộ chăn nuôi giỏi giữ được đàn nái như bà Lượng Thị Thấm, Trương Thị Phượng, Đàm Thị Hường. Những hộ này giờ đây trở thành "hạt nhân" cung cấp giống cho cả khu vực.

Chúng tôi tìm đến nhà bà Trương Thị Phượng. Chuồng lợn nái của bà được xây dựng biệt lập, sạch sẽ. Đàn lợn con hồng hào, khỏe mạnh đang tranh nhau bú mẹ. Bà Phượng chia sẻ: Lợn nái của tôi được tiêm phòng đầy đủ các loại vắc xin truyền thống. Quan trọng nhất là tôi cho lấy mẫu xét nghiệm, đảm bảo âm tính với DTLCP. Bà con trong tổ đến đặt mua nhiều lắm, nhưng tôi chỉ bán cho những ai đã làm sạch chuồng trại đạt chuẩn. Người mua biết rõ nguồn gốc lợn mẹ, biết rõ quy trình chăm sóc của người bán.

Ông Lưu Văn Tuyến, sau thời gian dài để trống chuồng, nay cũng đang rục rịch kế hoạch tái đàn. Ông chia sẻ: Tôi đã liên hệ để tìm mua lợn giống. Tiêu chí của tôi bây giờ khắt khe lắm: Phải rõ nguồn gốc, lợn phải khỏe, không ho, không sốt và dứt khoát phải có giấy xét nghiệm âm tính nếu mua từ nơi xa. Thà mua đắt một chút còn hơn mua rẻ mà mang mầm bệnh về nhà. Do lo ngại dịch bệnh trên lợn có thể quay lại, nhiều hộ gia đình đã chuyển hướng chăn nuôi, nhiều hộ tìm mua giống vịt để chăn thả, nhằm đa dạng hóa nguồn thu, "lấy ngắn nuôi dài".

Trong không khí hối hả chuẩn bị tái đàn, câu chuyện về ứng dụng công nghệ để "làm sạch" môi trường chăn nuôi một cách bền vững cũng được nhắc đến. Tại xã Hòa An, một lớp tập huấn với 150 người tham gia được các chuyên gia hướng dẫn kiến thức: Cách làm men vi sinh IMO (vi sinh vật bản địa), cách làm đồ uống thảo dược lên men cho lợn, cách tắm lợn bằng thảo dược... Đây được xem là "lá chắn sinh học" giúp tăng sức đề kháng cho vật nuôi và xử lý mùi hôi chuồng trại tận gốc. Đó là kiến thức mới được trang bị, khi đàn lợn được tái đàn đầy đủ, những kỹ thuật "xanh" này hứa hẹn sẽ được áp dụng rộng rãi, giúp chăn nuôi ở Hòa An bền vững hơn.

Sau dịch nhiều hộ vẫn duy trì một số lợn nái đẻ và nái hậu bị cung ứng lợn con giống ra ra thị trường

Việc tái đàn cần thận trọng, không nóng vội

Trước nhu cầu tái đàn đang "nóng" lên từng ngày để kịp vụ Tết Nguyên đán, cơ quan chuyên môn và chính quyền địa phương đưa ra thông điệp: Không tái đàn ồ ạt bằng mọi giá. Chi cục Phó Chi cục Chăn nuôi tỉnh Hoàng Thị Hiếu đưa ra khuyến cáo: Dọn rửa sạch sẽ là điều kiện cần, nhưng chưa đủ. Mầm bệnh DTLCP có thể tồn tại rất lâu trong môi trường, nhất là ở những nơi ẩm thấp, khe kẽ chuồng nuôi. Vì vậy, người dân không nên nóng vội. Quy trình tái đàn "chuẩn" được ngành nông nghiệp hướng dẫn rất chi tiết: Đối với cơ sở từng có dịch, sau 30 ngày làm sạch chuồng trại, chỉ nên thả nuôi khoảng 10% quy mô chuồng (đối với trại lớn) hoặc vài con (đối với hộ nhỏ lẻ). Theo dõi sau 30 ngày, lợn vẫn khỏe mạnh, ăn uống bình thường. Lấy mẫu xét nghiệm virus DTLCP, kết quả âm tính, lúc đó mới được phép tái đàn 100% quy mô. Chủ hộ chăn nuôi phải kê khai số lượng vật nuôi đưa vào tái đàn với chính quyền địa phương, chấp hành sự giám sát dịch bệnh của cơ quan chuyên môn. Chúng tôi khuyến khích bà con thực hiện nghiêm ngặt quy trình này. Nếu vội vàng thả cả đàn vào mà dịch bùng lại, thì thiệt hại sẽ gấp nhiều lần.

Bên cạnh đó, việc tiêm phòng vắc xin DTLCP đang được đẩy mạnh, toàn tỉnh đã tiêm được 139.460 liều (đạt 121,5% kế hoạch). Đây là một nỗ lực rất lớn, tạo thêm một lớp "áo giáp" bảo vệ cho đàn lợn trong bối cảnh tái đàn.

Dù vẫn còn nhiều khó khăn, nhưng những chuyển động tích cực từ công tác vệ sinh chuồng trại và tái đàn đang mang lại niềm tin về nguồn cung thực phẩm cho dịp cuối năm. Sở Nông nghiệp và Môi trường đang chỉ đạo các địa phương linh hoạt sử dụng ngân sách dự phòng để hỗ trợ người dân bị thiệt hại, giúp họ có thêm nguồn vốn mua con giống, vật tư.

Cuộc "hồi sinh" đàn lợn không ồn ào, náo nhiệt mà diễn ra một cách thầm lặng, bền bỉ và đầy cẩn trọng. Mỗi hộ gia đình đang từng bước xây dựng lại cơ nghiệp từ ý thức phòng dịch được nâng lên một tầm cao mới. Và chắc chắn, thời gian tới trên khắp các vùng quê, sẽ có vùng chăn nuôi an toàn và bền vững hơn.

Hoàng Ngơi