Tại sao Brazil 'vỡ trận' vì Covid-19?

Quốc gia Nam Mỹ, với dân số khoảng 212 triệu người, đang ghi nhận số ca nhiễm và bệnh nhân tử vong vì virus corona ở mức cao nhất từ trước đến nay. Bệnh viện rơi vào tình trạng quá tải. Chính sách chống dịch hỗn loạn, còn nguồn cung vaccine bị hạn hẹp.

Brazil chật vật trong cơn ác mộng Covid-19. Nhà lãnh đạo đất nước, Tổng thống Jair Bolsonaro, vẫn dửng dưng trước bệnh dịch dù chính ông từng nhiễm virus corona. Ông phủ nhận công dụng của khẩu trang và bỏ mặc cho chính quyền các bang tự lo chống dịch.

Không những thế, Brazil đang là nơi bùng phát một trong những biến chủng dễ lây nhiễm và chết chóc nhất của SARS-CoV-2.

Xe cứu thương đưa người nghi nhiễm virus corona đến bệnh viện thành phố Bauru. Ảnh: Bloomberg.

Bức tranh chống dịch đầy hỗn loạn của Brazil và hệ quả được thể hiện rõ giữa 3 thành phố trong cùng bang Sao Paulo: Araraquara, Bauru và Serrana.

Mỗi thành phố lại có một cách ứng phó khác nhau với đại dịch, từ chủng ngừa vaccine, phong tỏa mạnh tay đến không không để tâm tới kiểm soát dịch tễ. Điểm chung duy nhất là sự tuyệt vọng và bất lực của người dân trước cuộc khủng hoảng chưa từng có tiền lệ.

Mỗi nơi mỗi kiểu chống dịch

Sao Paulo, trung tâm tài chính và kinh tế của cả Brazil, chính là nơi đầu tiên đón cơn sóng thần đại dịch Covid-19 vào năm 2020. Chủng virus quái ác được mang đến Brazil khi người dẫn trở về từ các chuyến du lịch ở châu Âu và Mỹ. Dịch bệnh nhanh chóng lan rộng qua môi trường làm việc và ngành giúp việc nhà.

"Tình hình hiện nay còn tồi tệ hơn trước kia. Tôi nhận thấy một cơn bão lớn đang hình thành ở Brazil", Denise Garrett, chuyên gia bệnh truyền nhiễm và là phó chủ tịch Viện Vaccine Sabin ở bang Washington, cho biết.

Thành phố Araraquara nằm ngay trung tâm bang Sao Paulo, cách thủ phủ khoảng 4 giờ lái ôtô, nổi tiếng là vùng đô thị giàu có bậc nhất cả nước. 240.000 cư dân thành phố có thu nhập trung bình cao gấp 3 lần mức thu nhập tối thiểu ở Brazil.

Phồn hoa quen thuộc giờ đây chìm vào dĩ vãng. Khó ai tìm được việc làm giữa thời buổi dịch bệnh ở Araraquara. Mọi thứ đều khan hiếm. Cả thành phố gần như phong tỏa toàn diện, ngay cả siêu thị và trạm xăng cũng tạm đóng cửa. Chính quyền địa phương áp dụng những biện pháp hà khắc trong 2 tuần qua với hy vọng đẩy lùi thành công dịch bệnh.

Trong 2 tháng đầu năm 2021, số người chết vì virus corona tại thành phố còn cao hơn tổng số ca bệnh tử vong trong cả năm 2020. Phần lớn xét nghiệm Covid-19 không chỉ dương tính với SARS-CoV-2, mà còn dương tính với biến chủng mới - bùng phát từ thành phố Manaus, bang Amazonia, gây diễn tiến bệnh nghiêm trọng hơn và mức lây nhiễm cao gấp 2 lần thông thường.

Thành phố Bauru vẫn không phong tỏa bất chấp yêu cầu từ thống đốc bang Sao Paulo. Ảnh: Bloomberg.

Lệnh phong tỏa được Thị trưởng Edinho Silva áp dụng có độ hà khắc chưa từng thấy. Ông cho biết thành phố phải vận dụng mô hình phong tỏa như tại Trung Quốc. Đây là cách duy nhất để ngăn tình hình nghiêm trọng hơn.

"Nếu chúng tôi không đóng cửa, nhiều người sẽ chết và họ thậm chí không có cơ hội để chiến đấu bảo vệ mạng sống của chính mình", ông nhấn mạnh.

Cách Araraquara chỉ hơn 12 km là Bauru. Thành phố với 380.000 dân cũng ghi nhận mức lây nhiễm nghiêm trọng tương tự người hàng xóm. Bệnh viện địa phương đã sử dụng hết 100% giường hồi sức tích cực. Các bác sĩ không chỉ tiếp nhận ca bệnh nặng là người cao tuổi như khi dịch bệnh mới bùng phát. Bệnh nhân ở độ tuổi 20-30 giờ đây nhập viện với triệu chứng nghiêm trọng hơn trước rất nhiều.

Tuy nhiên, thành phố vẫn không phong tỏa. Thị trưởng Suellen Rosim ủng hộ Tổng thống Jair Bolsonaro. Bà còn tham gia những cuộc biểu tình phản đối yêu cầu phong tỏa chống dịch từ thống đốc bang Sao Paulo.

"Người dân chấp nhận rủi ro, nhưng không phải vì họ bất cần. Họ chỉ không thể tiếp tục chịu đựng", Orlando Día, lãnh đạo cơ quan y tế thành phố, chia sẻ.

Ông phủ nhận tình hình dịch bệnh ở Bauru đang ở mức tồi tệ nhất từ trước đến nay, đồng thời khẳng định Bauru không thể đóng cửa vì khoảng 70% GDP gắn liền với thương mại. Hàng quán vẫn mở cửa bình thường. Chủ tiệm không sợ gì vì chính quyền thành phố mặc kệ lệnh cấm. Họ chỉ vội vã đóng cửa khi thấy bóng thanh tra cấp bang.

Cách Araraquara cũng hơn 12 km nhưng về hướng ngược lại, thị trấn Serrana đang thu hút sự quan tâm của toàn bang Sao Paulo. Địa phương với chỉ 48.000 dân đã ghi nhận tỷ lệ tử vong vì virus corona cao gấp đôi những người hàng xóm của mình. Điểm đặc biệt là Serrana đã được các nhà khoa học chọn làm nơi thí nghiệm chủng ngừa đại trà chống Covid-19.

Người dân Serana xếp hàng đăng ký tiêm vaccine ngừa Covid-19. Ảnh: Bloomberg.

Trong khi những nơi khác tại Brazil ưu tiên chủng ngừa Covid-19 cho nhân viên y tế và người trên 75 tuổi cùng các bộ tộc bản địa, thị trấn Serrana sẽ tiêm vaccine cho 30.000 dân. Gần như mọi cư dân trên 18 tuổi đều sẽ được chủng ngừa Covid-19. Kế hoạch được giữ bí mật suốt nhiều tháng, cho tới tháng 2 vừa qua. Hơn 90% cư dân đã đăng ký tiêm vaccine. Người ngoài còn tìm cách mua hoặc thuê gấp bất động sản ở Serrana để trở thành cư dân, đến mức Thị trưởng Leo Capitelli và chính quyền thành phố phải có biện pháp ngăn chặn tình trạng "nhập cư hàng loạt nhằm trục lợi".

Các nhà khoa học dự kiến công bố kết quả thử nghiệm trong tháng 5. Họ hy vọng Brazil sẽ có bức tranh rõ ràng hơn về đời sống thường nhật một khi chủng ngừa Covid-19 được mở rộng quy mô. Chuyên gia y tế Isabella Ballalai, phó chủ tịch hội nghiên cứu miễn dịch Brazil, còn kỳ vọng thử nghiệm Serrana cho kết quả sớm hơn. Quốc gia Nam Mỹ có chương trình tiêm chủng mang tính tập trung, đảm bảo quyền tiếp cận vaccine nhanh chóng và bình đẳng cho người dân cả nước.

Thiếu hỗ trợ từ trung ương

Tương sự khác biệt giữa Araraquara, Bauru và Serrana, những lệnh hạn chế hoạt động xã hội để chống dịch thay đổi chóng mặt từ thành phố này sang thành phố khác tại Brazil, vừa mới ban bố đã được nới lỏng.

Các chính sách chống dịch gần như không được thực thi trên thực tế, làm giảm mức hiệu quả và khiến tình hình nghiêm trọng thêm kéo dài. Chính trị gia không chấp hành những quy định do chính họ viết ra, rồi lại đổ lỗi lẫn nhau khi bàn đến trách nhiệm.

Kỳ vọng về khả năng vaccine tạo ra khác biệt, như cách Isabella Ballalai chia sẻ, vẫn chìm trong mơ hồ. Lượng vaccine vẫn hạn chế, thậm chí không đủ để tiêm ngừa cho những nhóm ưu tiên ở Brazil. Jonas Donizette, một cựu thị trưởng, chỉ trích chính phủ liên bang thiếu hỗ trợ và đẩy chính quyền các thành phố vào vị thế phải tự đặt mua vaccine, cạnh tranh lẫn nhau.

Nền kinh tế quốc gia cũng chật vật. Chương trình hỗ trợ bằng tiền mặt của chính phủ đã hết hiệu lực vào tháng 12/2020. Gói cứu trợ mới phải đến tuần qua mới được các nhà lập pháp thông qua. Trong hơn 2 tháng người dân không nhận được hỗ trợ, doanh số bán lẻ giảm mạnh.

Một điểm xét nghiệm Covid-19 tại thành phố Araraquara, nơi đang bùng phát lây nhiễm biến chủng mới của SARS-CoV-2. Ảnh: Bloomberg.

Ferrnando Christian, chủ một cửa hàng quần áo nhỏ tại Bauru, bị đuổi việc trong đợt bùng phát dịch đầu tiên. Anh cùng bố vợ mở xe bán thức ăn được một thời gian rồi lại sang nhượng mọi thứ vì tình hình dịch bệnh chỉ tệ thêm. Thu nhập của anh giảm còn một nửa so với thời trước dịch. Gia đình rơi vào cảnh túng thiếu dù vợ anh bán thêm bánh và quần áo cũ.

"Nếu có phong tỏa, tôi sẽ chẳng kiếm được đồng nào", anh chia sẻ.

Brazil đã có hơn 260.000 người tử vong vì virus corona. Quốc gia Nam Mỹ có số ca tử vong cao thứ hai thế giới, chỉ sau Mỹ. Thực trạng chống dịch thiếu hiệu quả đang gia tăng căng thẳng chính trị trên toàn quốc.

Tuần qua, hàng loạt thống đốc chỉ trích chính phủ trung ương lan truyền thông tin sai sự thật, gây chia rẽ và ngăn cản hợp tác. Các bang Sao Paulo, Pernambuco và Rio Grande do Sul đã đơn phương siết chặt các lệnh cấm để ngăn chặn lây nhiễm virus.

Lãnh đạo cơ quan y tế cấp bang cũng kêu gọi chính phủ Tổng thống Jair Bolsonara công khai thừa nhận mức nghiêm trọng của đại dịch, cũng thực tế hệ thống y tế công lẫn tư đang vỡ trận. Brazil thiếu một chiến lược chống dịch thống nhất trên toàn quốc.

Các lãnh đạo y tế cấp bang đồng thời kêu gọi cả nước siết chặt quản lý hoạt động không thiết yếu, gồm cả hoạt động thể thao và tôn giáo. Họ cho rằng một số chính quyền cần đóng cửa sân bay, tạm ngưng giao thông giữa các bang và áp lệnh giới nghiêm toàn quốc từ 20h mỗi ngày trong tuần đến 6h sáng hôm sau, riêng với cuối tuần thì giới nghiêm cả ngày.

Thanh Danh

Theo Bloomberg