Tại sao cuộc không kích của Iran vào căn cứ Mỹ ở Qatar lại quan trọng?

Ngày 24/6, chính phủ Iran ra lệnh phóng tên lửa nhằm vào căn cứ không quân Al Udeid - trung tâm chiến lược của Mỹ tại Qatar. Tuy nhiên, giới quan sát cho rằng đây không đơn thuần là hành động trả đũa mà còn là một thông điệp rõ ràng: Iran muốn “đáp lễ có chừng mực” và từng bước tháo ngòi căng thẳng với Washington.

Khoảng 12h30 trưa theo giờ miền Đông nước Mỹ, Iran phóng ít nhất 6 tên lửa đạn đạo tầm ngắn và tầm trung vào căn cứ Al Udeid, chỉ vài giờ sau khi Qatar thông báo đóng cửa không phận.

Động thái diễn ra trong bối cảnh các lãnh đạo Iran cam kết sẽ "đáp trả thích đáng" cho loạt không kích của Mỹ vào các cơ sở hạt nhân Iran cuối tuần qua. Tuy nhiên, không có thương vong nào được ghi nhận ở cả hai phía.

Tầm quan trọng chiến lược

Nằm giữa sa mạc hoang vu bên ngoài thủ đô Doha (Qatar), căn cứ không quân Al Udeid từ lâu đã được xem là “trái tim” trong các chiến dịch quân sự của Mỹ tại Trung Đông.

Theo kênh Al Jazeera, căn cứ được xây dựng từ năm 1996, trải rộng trên diện tích khoảng 24 ha, đóng vai trò trung tâm chiến lược trong việc triển khai lực lượng và điều phối các hoạt động quân sự xuyên khu vực.

Hiện là căn cứ quân sự lớn nhất của Mỹ tại Trung Đông, Al Udeid đang là nơi đồn trú của khoảng 5.000 - 10.000 binh sĩ Mỹ, theo một quan chức Bộ Quốc phòng Mỹ chia sẻ với tờ The Hill.

Đây cũng là đại bản doanh của ba cơ quan đầu não: Bộ Tư lệnh Trung tâm Mỹ (CENTCOM), Bộ Tư lệnh Tác chiến Đặc biệt Tiền phương (SOCCENT) và Bộ Tư lệnh Không quân Trung tâm Mỹ (AFCENT).

Các đường băng tại Al Udeid dài, được bảo trì thường xuyên và đạt chuẩn triển khai nhanh, cho phép máy bay chiến đấu và vận tải quân sự có thể cất - hạ cánh liên tục 24/7. Theo The Hill, yếu tố này biến Al Udeid thành một trung tâm hậu cần và phô trương sức mạnh không quân chủ lực của Mỹ trong khu vực.

Không chỉ là căn cứ của riêng Washington, Al Udeid còn là nơi đồn trú của Không quân Qatar, Không quân Mỹ, Không quân Hoàng gia Anh và một số đơn vị quốc tế khác. Trong suốt chiến dịch truy quét tổ chức khủng bố Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS), Lầu Năm Góc khẳng định Al Udeid đã đóng vai trò trung tâm trong hầu hết đợt không kích quy mô lớn.

Quân đội Mỹ tại Căn cứ Không quân Al Udeid ở Qatar trong chuyến thăm của Tổng thống Trump vào tháng 5. Ảnh: New York Times.

Từ năm 2003 đến nay, chính phủ Qatar đã đầu tư hơn 8 tỷ USD để mở rộng và nâng cấp cơ sở hạ tầng của căn cứ - một động thái thể hiện rõ cam kết hợp tác chiến lược giữa Doha và Washington.

Đáng chú ý, tháng trước, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã có chuyến thăm bất ngờ tới Al Udeid - trở thành tổng thống Mỹ đương nhiệm đầu tiên đặt chân đến căn cứ này kể từ năm 2003. Tại đây, ông Trump đã có bài phát biểu trước hơn 1.000 binh sĩ Mỹ, ca ngợi vai trò của căn cứ và khẳng định cam kết “không lay chuyển” của Mỹ đối với an ninh khu vực.

"Sự tính toán kỹ lưỡng"

Truyền thông nhà nước Iran gọi chiến dịch này là “Phúc lành của Fatah” và ca ngợi đây là “câu trả lời dũng mãnh và thành công của lực lượng vũ trang Iran". Các bản tin truyền hình phát sóng cùng nhạc quân hành và dòng chữ nhấn mạnh đây là cuộc phản công được thực hiện với “vinh dự và sự tính toán kỹ lưỡng”.

Bộ Quốc phòng Mỹ sau đó xác nhận Al Udeid bị tấn công bằng tên lửa nhưng không gây thương vong về người.

Ngay sau vụ tấn công, Hội đồng An ninh Quốc gia Iran tuyên bố số tên lửa được sử dụng “bằng đúng số lượng bom mà Mỹ đã ném xuống các cơ sở hạt nhân Iran” - một cách định vị phản ứng vừa đủ, có kiểm soát. Iran cũng khẳng định đòn đáp trả này “không gây nguy hại nào cho quốc gia anh em Qatar và nhân dân cao quý của họ”.

Tiến sĩ Peter Trumbore, Chủ nhiệm Khoa Chính trị, Đại học Oakland, cho rằng Iran đã hành động rất “tỉnh táo và có tính toán”, theo Fox News.

Một chiếc xe bị đốt cháy sau cuộc tấn công của Israel vào Tehran hôm 23/6. Ảnh: The New York Times.

“Họ thông báo trước cho chính phủ Qatar về cuộc tấn công. Căn cứ Al Udeid đã được sơ tán phần lớn binh sĩ và khí tài trong những ngày trước đó. Việc Iran chỉ phóng đúng số lượng tên lửa bằng với số bom Mỹ đã sử dụng, cộng với cảnh báo sớm, là chỉ dấu rõ ràng rằng Tehran muốn chấm dứt vòng xoáy trả đũa, sau khi đã ‘trả lễ’ một cách tương xứng”, ông nói.

“Iran đã phản ứng một cách rất cẩn trọng, chừng mực”, cựu Tư lệnh Bộ Chỉ huy Trung tâm Mỹ (CENTCOM), Tướng Frank McKenzie nhận định trong một cuộc phỏng vấn với Bloomberg. “Họ cố gắng làm ít nhất có thể mà vẫn giữ được thể diện”.

Al Udeid đã có kế hoạch ứng phó từ trước

Chiều 23/6 (giờ Mỹ), Tổng thống Donald Trump đăng tải thông điệp trên mạng xã hội, trong đó có cảm ơn Iran “đã thông báo trước, giúp đảm bảo không có thương vong nào xảy ra”.

“Có lẽ Iran giờ đây có thể tiến tới hòa bình và ổn định khu vực, và tôi sẽ nhiệt tình khuyến khích Israel làm điều tương tự”, ông Trump viết, kèm theo tuyên bố đầy hàm ý: "Đã đến lúc phải chọn hòa bình".

Nhiều bằng chứng cho rằng Al Udeid đã có sẵn kế hoạch ứng phó với đòn không kích "báo trước" của của Iran. Hãng tin AFP dẫn nguồn từ hình ảnh vệ tinh do công ty Planet Labs PBC công bố cho biết, hàng chục máy bay quân sự Mỹ đã được rút khỏi căn cứ Al Udeid (Qatar) trước thời điểm bị Iran tấn công.

Cụ thể, vào ngày 5/6, ảnh vệ tinh ghi nhận gần 40 máy bay quân sự bao gồm vận tải cơ C-130 Hercules và máy bay trinh sát vẫn đậu tại căn cứ này. Nhưng đến ngày 19/6, chỉ còn lại vỏn vẹn 3 chiếc xuất hiện trên đường băng.

Một quan chức Lầu Năm Góc tiết lộ với Reuters rằng toàn bộ máy bay không nằm trong hầm trú ẩn kiên cố đã được sơ tán khỏi Al Udeid. Đồng thời, một số tàu hải quân Mỹ cũng được điều chuyển khỏi cảng Bahrain – nơi đặt trụ sở Hạm đội 5 của Mỹ.

“Đây là biện pháp thường thấy. Ưu tiên hàng đầu luôn là đảm bảo an toàn cho lực lượng”, vị quan chức nhấn mạnh.

Ngay sau màn không kích, ông Trump tuyên bố lệnh ngừng bắn giữa Iran và Israel sắp diễn ra, dù cả hai quốc gia vẫn chưa xác nhận chính thức. Tuy nhiên, theo các nhà phân tích, đây là thời điểm lý tưởng để hạ nhiệt căng thẳng sau hơn một tuần chiến sự leo thang với tốc độ chóng mặt, New York Times cho biết.

“Mỗi bên đều có thể tuyên bố chiến thắng theo cách của mình mà không bị kéo vào một cuộc chiến quy mô lớn với hậu quả khó lường”, ông Ali Vaez, Giám đốc khu vực Iran của Tổ chức Khủng hoảng Quốc tế (International Crisis Group), nhận định.

Tên lửa Iran nhắm vào căn cứ không quân Mỹ tại Qatar Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) sau đó xác nhận họ đã khởi động chiến dịch tên lửa có tên "Thông điệp Chiến thắng", với mục tiêu nhắm vào các căn cứ quân sự Mỹ tại Iraq và Qatar vào tối ngày 23/6

Phương Linh