Tại sao phương Tây không nên 'tất tay' với UAV?

Xung đột Nga-Ukraine đã biến máy bay không người lái (UAV) thành vũ khí định hình của chiến tranh hiện đại, nhưng các nhà phân tích cảnh báo phương Tây không nên vội vàng sao chép cách tiếp cận “tất tay” của Kiev và Moscow, theo tờ Business Insider.

Bài học từ Ukraine

Cuộc chiến ở Ukraine hoàn toàn khác với những cuộc xung đột mà lực lượng phương Tây từng tham gia trong nhiều thập niên qua. Đây là một cuộc chiến tiêu hao, thương vong lớn, sự xuất hiện của công nghệ tác chiến mới, cùng sự trở lại của chiến hào trên quy mô chưa từng thấy ở châu Âu kể từ Thế chiến II.

Binh sĩ thuộc Lữ đoàn cơ giới số 66 của Ukraine điều khiển UAV trên chiến trường. Ảnh: X

Nhiều chiến thuật của Ukraine xuất phát từ thế bất lợi: quân số ít hơn nhiều so với Nga, lực lượng không quân nhỏ và nhiều lần thiếu hụt trang bị do phương Tây viện trợ.

Ukraine đã tận dụng UAV để thay thế vai trò vốn do lính bắn tỉa, hệ thống phòng không, máy bay và nhiều loại binh sĩ hay vũ khí khác đảm nhận. UAV cũng là một trong số ít loại vũ khí mà Ukraine có thể tự sản xuất trong nước, thay vì phụ thuộc vào sự viện trợ từ nước ngoài.

Nhưng nhiều giới hạn này lại không áp dụng cho NATO - vốn có dân số lớn, quân đội hùng hậu, không quân mạnh và hàng thập niên đầu tư vào các thiết bị hiện đại, có khả năng tác chiến cao. Dĩ nhiên, vũ khí rẻ và sản xuất được số lượng lớn có giá trị nhất định, nhưng không thể thay thế các hệ thống tác chiến tinh vi. Mỗi cuộc chiến, mỗi nhiệm vụ có yêu cầu rất khác nhau. Không phải cuộc chiến nào cũng giống nhau.

“Ukraine cũng có thể chỉ là thời khắc đỉnh cao nhất của cuộc chiến bằng UAV. Những yếu tố khiến UAV trở nên quan trọng ở Ukraine có thể sẽ khác đi trong các cuộc chiến tương lai” - bà Ulrike Franke, chuyên gia về UAV thuộc Viện Hội đồng Quan hệ Đối ngoại châu Âu, nhận định.

Công nghệ UAV đang tiến rất nhanh

Các binh sĩ Ukraine tiền tuyến và những công ty phương Tây đang có thiết bị tại Ukraine nhận thấy rằng công nghệ UAV rất nhanh mất tác dụng, vì ngay khi xuất hiện thì các công nghệ kháng UAV mới cũng lập tức ra đời trên chiến trường.

“Một chiếc iPhone 10 năm tuổi vẫn có thể làm được những việc cơ bản. Nhưng một chiếc UAV dễ dàng bị lực lượng địch vô hiệu hóa thì chẳng còn giá trị” - ông Mauro Gilli, nhà nghiên cứu cao cấp về công nghệ quân sự tại ĐH ETH Zurich (Thụy Sĩ), nói với Business Insider.

Nếu vội vàng sản xuất hàng loạt UAV, quân đội có thể sẽ chất đầy kho những thiết bị vô dụng khi công nghệ và cách đối phó liên tục thay đổi. Việc nâng cấp hệ thống lỗi thời thường gây ra nhiều rắc rối hơn so với việc bắt đầu lại từ đầu.

Các vấn đề “chồng chất, và cuối cùng bạn sẽ gặp nhiều rắc rối hơn nếu như không chờ đợi để tạo ra thứ gì đó mới ngay từ đầu” - ông Gilli giải thích.

Còn theo bà Ulrike Franke, quân đội phương Tây có thể bị cám dỗ sao chép Ukraine bằng cách tích trữ UAV, nhưng bà cảnh báo rằng UAV khác với vũ khí truyền thống, bởi tính hữu dụng của chúng có thể biến mất gần như chỉ sau một đêm. “UAV đòi hỏi một cách tiếp cận khác” - bà Franke nói.

Các chuyên gia chiến tranh cho rằng ưu tiên hiện nay không phải là sản xuất hàng loạt UAV, mà là xây dựng năng lực để có thể mở rộng nhanh chóng nếu có chiến tranh.

Thực tế, việc này vẫn là một thách thức lớn đối với phương Tây. Các ngành công nghiệp quốc phòng phương Tây đang đối mặt tình trạng thiếu thiết bị và tồn đọng sản xuất, và các quan chức thừa nhận sản lượng cần được đẩy nhanh.

Ông Zachary. Kallenborn - chuyên gia về chiến tranh UAV tại ĐH King's College London (Anh) - nói với Business Insider rằng điều quan trọng là phải xác định rõ “chúng ta cần những năng lực gì”, đồng thời tiếp tục đổi mới, rút kinh nghiệm và chuẩn bị khả năng mở rộng sản xuất khi cần. Tuy nhiên, ông Kallenborn cho rằng làm ngay vào lúc này thì vẫn còn quá sớm.

Các nhà phân tích cũng nhấn mạnh: học từ Ukraine không có nghĩa là áp dụng tất cả. Trong trường hợp này, việc tích trữ hàng triệu UAV có lẽ không phải là lựa chọn khôn ngoan.

Một UAV cáp quang của quân đội Ukraine. Ảnh: X

UAV quan trọng, nhưng phương Tây còn nhiều thế mạnh khác

Các nhà phân tích cảnh báo rằng dù UAV đóng vai trò trung tâm trong cuộc chiến ở Ukraine, vũ khí này không thể thay thế cho những ưu thế quân sự truyền thống của phương Tây.

Ông Justin Bronk - chuyên gia về không lực tại Viện Nghiên cứu Dịch vụ Hoàng gia Anh - cho rằng so với phương Tây, UAV là lợi thế của Nga.

Moscow có nhiều kinh nghiệm tích hợp loại vũ khí này, trong khi các nước NATO lại xuất phát từ nền tảng thấp hơn nhiều và không có khả năng sản xuất quy mô lớn.

Nhưng quan trọng hơn cả, UAV không phải là yếu tố quyết định chiến thắng.

“Lý do khiến đặt cược quá nhiều vào các hệ thống không người lái để tạo ưu thế sát thương là một chiến lược nguy hiểm đối với NATO chính là vì Ukraine dù đi đầu thế giới trong phát triển, sử dụng và sáng tạo công nghệ quân sự không người lái, nhưng vẫn chịu thương vong lớn và từng bước mất đất trước các đợt tấn công của Nga” - ông Bronk nói.

Chuyên gia này cho rằng phương Tây khó có thể tạo bước ngoặt trong một cuộc chiến tiềm tàng “nếu chỉ mua vài chục nghìn hay thậm chí hàng trăm nghìn chiếc UAV cùng loại, lại với tốc độ chậm hơn và ít kinh nghiệm thực chiến hơn đối thủ”.

UAV không phải “vũ khí thần kỳ” trên chiến trường. Ông James Patton Rogers - chuyên gia về UAV tại Viện Chính sách Công nghệ Cornell Brooks (Mỹ) - nói rằng “UAV chưa mang lại chiến thắng cho bất kỳ bên nào”.

Ukraine có thể sản xuất hàng triệu chiếc, nhưng vẫn phải liên tục kêu gọi viện trợ pháo binh và vũ khí tầm xa.

“UAV là thứ họ buộc phải dùng để chiến đấu, chứ không phải thứ họ mong muốn được dùng” - ông Rogers nhận định.

Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa phương Tây có thể bỏ qua UAV. Các chuyên gia nói rằng nhiều đối thủ của phương Tây đang đầu tư mạnh mẽ, nên NATO phải đủ khả năng đối phó với các hệ thống tác chiến giá rẻ, không người lái.

Công nghệ UAV cũng mang lại khả năng triển khai số lượng lớn với chi phí thấp, trong bối cảnh kho vũ khí phương Tây bị căng thẳng. Nhưng các chuyên gia cảnh báo: UAV không thể thay thế các hệ thống vũ khí bền vững và hiệu quả.

THẢO VY