Taliban 'siêu giàu' kiếm tiền ở đâu?

Trong năm tài chính kết thúc vào tháng 3-2020, Taliban được cho là đã thu về 1,6 tỉ USD, theo con trai của cố lãnh đạo tinh thần Taliban Mullah Mohammad Omar, Mullah Yaqoob. Yaqoob là người tiết lộ nguồn thu của Taliban trong một báo cáo mật của NATO.

Trong khi đó, chính phủ Afghanistan thu về 5,55 tỉ USD cùng thời kỳ này.

Theo Trung tâm Nghiên cứu Afghanistan (CAS), nguồn thu trên của Taliban đến từ ma túy (416 triệu USD), khai thác mỏ (400-464 triệu USD), tống tiền và thuế (160 triệu USD), nhận tài trợ (240 triệu USD), xuất khẩu (240 triệu USD), bất động sản (80 triệu USD) và từ nước ngoài.

Ma túy

Afghanistan chiếm khoảng 84% sản lượng thuốc phiện toàn cầu trong 5 năm tính đến năm 2020, theo Báo cáo Ma túy Thế giới của Liên Hiệp Quốc (LHQ) năm 2020. Phần lớn lợi nhuận thu được từ ma túy bất hợp pháp thuộc về Taliban.

Một người đàn ông Afghanistan đi qua cánh đồng hoa anh túc ở phía Đông Kabul. Ảnh: AP

Báo cáo của Đơn vị Nghiên cứu và Đánh giá Afghanistan (AREU), một tổ chức nghiên cứu độc lập ở thủ đô Kabul, Taliban đánh thuế 10% đối với mọi mắt xích trong chuỗi sản xuất ma túy, bao gồm những nông dân Afghanistan trồng cây thuốc phiện, phòng thí nghiệm bào chế ma túy và những người buôn bán.

Khai thác mỏ

Khai thác quặng sắt, đá cẩm thạch, đồng, vàng, kẽm, các kim loại khác và khoáng sản đất hiếm ở miền núi Afghanistan là một ngành kinh doanh ngày càng sinh lợi cho Taliban. Các công ty khai thác lớn, nhỏ ở Afghanistan đều trả tiền cho Taliban để duy trì hoạt động kinh doanh, nếu không sẽ bị đe dọa.

Theo Ủy ban Khai thác mỏ và đá Taliban (Da Dabaro Comisyoon), phong trào này kiếm được 400 triệu USD từ việc khai thác mỏ mỗi năm. NATO ước tính con số này cao hơn, ở mức 464 triệu USD - tăng so với doanh thu chỉ 35 triệu USD vào năm 2016.

Tống tiền và "đánh thuế"

Taliban "đánh thuế" người dân và các ngành công nghiệp đang phát triển ở Afghanistan dưới sự kiểm soát của họ, thậm chí còn phát hành biên lai nộp thuế chính thức.

Hiện trường một vụ đánh bom tự sát ở Kabul. Ảnh: AP

Các lĩnh vực "bị đánh thuế" bao gồm hoạt động khai thác, truyền thông, viễn thông và các dự án phát triển được tài trợ bởi viện trợ quốc tế.

Cánh tài xế cũng bị đòi tiền khi sử dụng đường cao tốc trong khu vực do Taliban kiểm soát, trong khi các chủ cửa hàng trả tiền cho Taliban để được quyền kinh doanh.

Phong trào này cũng áp đặt hình thức đánh thuế truyền thống của Hồi giáo gọi là "ushr" (thuế 10% đối với thu hoạch của nông dân) và "zakat" (thuế tài sản 2,5%). Yaqoob cho biết doanh thu từ thuế - cũng có thể bị coi là tống tiền - mang lại cho Taliban khoảng 160 triệu USD mỗi năm.

Nhận tài trợ

Taliban nhận được sự đóng góp tài chính bí mật từ các nhà tài trợ tư nhân và các tổ chức quốc tế trên toàn cầu. Nhiều khoản quyên góp của Taliban đến từ các tổ chức từ thiện và quỹ tín thác tư nhân ở các quốc gia vùng Vịnh Ba Tư - khu vực vốn có thiện cảm với phong trào này.

Trung tâm Nghiên cứu và Chính sách Afghanistan (ACRPS) cho hay những khoản đóng góp đó lên tới khoảng 150-200 triệu USD mỗi năm. Các tổ chức từ thiện như vậy nằm trong danh sách tài trợ khủng bố của Bộ Tài chính Mỹ.

Một số công dân từ Ả Rập Saudi, Pakistan, Iran và các quốc gia vùng Vịnh Ba Tư cũng hỗ trợ tài chính cho Taliban, đóng góp thêm 60 triệu USD mỗi năm cho Mạng lưới Haqqani liên kết với Taliban, theo cơ quan chống khủng bố Mỹ.

Phái đoàn Taliban tại một buổi ký kết thỏa thuận hòa bình. Ảnh: AP

Xuất khẩu

Hội đồng Bảo an LHQ cho biết để rửa tiền bất hợp pháp, Taliban xuất nhập khẩu nhiều mặt hàng tiêu dùng khác nhau. Chi nhánh kinh doanh nổi bật của Taliban có thể kể đến Công ty đa quốc gia Noorzai Brothers Limited chuyên nhập khẩu phụ tùng ô tô, bán xe tái lắp ráp và phụ tùng thay thế dành cho ô tô.

Thu nhập ròng của Taliban từ xuất khẩu được cho là khoảng 240 triệu USD mỗi năm. Con số này bao gồm cả việc xuất khẩu cây thuốc phiện và khoáng sản cướp được.

Bất động sản

Yaqoob và kênh truyền hình Pakistan SAMAA tiết lộ Taliban sở hữu bất động sản ở Afghanistan, Pakistan và nhiều nước khác. Yaqoob nói với NATO rằng doanh thu bất động sản hằng năm của Taliban vào khoảng 80 triệu USD.

Từ nước ngoài

BBC dẫn báo cáo mật của Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) ước tính vào năm 2008 rằng Taliban đã nhận được 106 triệu USD từ các nguồn nước ngoài, đặc biệt là từ các quốc gia vùng Vịnh.

Vào tháng 2-2020, Mỹ và Taliban đã ký thỏa thuận về thả tù nhân. Ảnh: AP

Phạm Nghĩa