'Tấm Cám': Cổ tích Việt được đánh thức trên sân khấu rối Thăng Long

Các con rối được tạo hình bằng tre được điều khiển vô cùng khéo léo đã mang lại cảm giác tươi mới trên sân khấu

Ngôn ngữ tre và cấu trúc sân khấu nhiều tầng

Điểm đầu tiên khiến Tấm Cám phiên bản của Nhà hát Múa rối Thăng Long thể hiện, gây ấn tượng mạnh là việc sử dụng nhất quán chất liệu tre làm trục thẩm mỹ chủ đạo. Tre hiện diện trong tạo hình con rối, trong phên nứa bối cảnh, trong khung cửi, nong nia, quang gánh… tạo nên một thế giới sân khấu mang tinh thần làng quê Bắc Bộ vừa mộc mạc vừa duyên dáng.

Từ thân rối Tấm mềm mại, đến hình dáng hơi góc cạnh của Cám hay vẻ quyền lực của mẹ Cám, mỗi nan tre đều góp phần kể câu chuyện bằng chính đường nét của mình. Ở đây, tre không chỉ là chất liệu mà trở thành “ngôn ngữ”, một hệ thống biểu đạt cảm xúc bằng tạo hình.

Sân khấu nhiều tầng mang lại nhiều đất diễn cho các nghệ sĩ

Sân khấu được tổ chức theo cấu trúc nhiều tầng, sử dụng các mảng phên tre cong làm “đồi”, “bờ ruộng”, “sân đình”, cho phép đạo diễn linh hoạt thay đổi điểm nhìn. Khi đàn chim sẻ ùa xuống giúp Tấm nhặt thóc, những con rối chim nhỏ di chuyển trên các tầng phên tre tạo nên cảm giác cả cánh đồng đang lay động.

Khi Bụt xuất hiện, làn khói tím, ánh sáng dịu và những vệt tre dựng dọc biến không gian thành một khoảng linh thiêng không cần đến cảnh trí nặng nề. Ở đoạn Tấm khoác xiêm y đi hội, những dải lụa đa sắc kết hợp với chuyển động con rối đã tạo nên hình ảnh vừa cổ tích vừa thẩm mỹ như một bức tranh dân gian đang chuyển động.

Cách dàn dựng hiện đại khá ấn tượng

Điểm mới đáng chú ý của phiên bản này là việc sử dụng kịch bản chèo làm đường gân tự sự. Các nghệ sĩ vừa điều khiển rối, vừa hát, vừa thoại, điều đòi hỏi kỹ năng tổng hợp cao. Nhờ vậy, vở diễn không chỉ kể lại truyện cổ mà còn trở thành cuộc gặp gỡ đẹp đẽ giữa múa rối que và sân khấu chèo, đưa khán giả vào một thế giới vừa quen vừa lạ, vừa dân gian vừa hiện đại.

Sức mạnh của tập thể sáng tạo và thế hệ nghệ sĩ giữ hồn rối Việt

Thành công của Tấm Cám không thể tách rời sự góp sức của một ê-kíp sáng tạo lớn, những người tạo nên cấu trúc nghệ thuật của vở diễn. Kịch bản văn học do cố tác giả Lưu Quang Thuận chấp bút với lớp lang rõ ràng mà vẫn giữ được chất thơ; chuyển thể sang ngôn ngữ rối do Nguyễn Đức Minh thực hiện; đạo diễn NSƯT Trần Thị Hiền cùng trợ lý NSƯT Lê Thu Huyền đã tổ chức bố cục chặt chẽ, giàu tiết tấu.

Tạo hình thú vị của các con rối

Âm nhạc của NSƯT Đào Tuấn Hải giữ mạch cảm xúc xuyên suốt; hệ thống tạo hình rối của NSƯT Ngô Văn Thắng kết hợp cùng thiết kế sân khấu của NSƯT Lê Văn Trực tạo nên một mỹ thuật rối vừa mộc vừa sang; NSƯT Đặng Tố Như chỉ huy dàn nhạc; phần truyền dạy hát truyền thống của NSND Minh Thu, biên đạo của NSND Nguyễn Hồng Phong... tất cả hòa thành một tổng thể giàu chiều sâu, bảo đảm từng chi tiết trên sân khấu đều có lý do tồn tại nghệ thuật.

Trên nền sáng tạo ấy, thế hệ nghệ sĩ biểu diễn, với những gương mặt dày dạn kinh nghiệm của Nhà hát Múa rối Thăng Long như: NSƯT Đức Hùng, NSƯT Thanh Hương, NSƯT Thu Huyền, NSƯT Thùy Dương, NSƯT Quý Quốc, NSƯT Bạch Quốc Khanh, NSƯT Bảo Khánh, Thu Hoài, Đức Duy, Bảo Trâm, Thu Giang, Thúy Ánh, Duy Tân… đã thổi sự sống vào từng con rối bằng diễn xuất tinh tế.

Các nghệ sĩ sau đêm biểu diễn

Từ sự đáng ghét của mẹ con Cám, nét hiền lành của Tấm, đến sự điềm đạm của hoàng tử, mọi nhân vật đều hiện lên với tâm lý và cảm xúc rõ nét; nhờ vậy khán giả không chỉ xem rối mà như nhìn thấy những số phận đang sống, yêu, hận và vượt qua thử thách.

Chính vì thế, đêm diễn 23.11 tại Ninh Bình không chỉ là một hoạt động trong khuôn khổ liên hoan, mà còn là khoảnh khắc chứng minh rằng rối Việt hoàn toàn có thể kể những câu chuyện lớn, chạm tới những tầng cảm xúc sâu của người trưởng thành, vượt xa quan niệm “sân chơi dành cho trẻ em”.

Vở diễn đón nhận sự ủng hộ của đồng nghiệp và khán giả

Tấm Cám,với tre là chất liệu chủ đạo và một tập thể sáng tạo đam mê đã cho thấy cổ tích Việt hoàn toàn có thể được kể bằng hình thức mới mà không đánh mất đi giá trị tư tưởng của câu chuyện cổ tích. Những nghệ sĩ rối từ những nan tre mộc mạc đã dựng lên một thế giới lung linh, nơi cái thiện chiến thắng cái ác và chiến thắng cả sự lãng quên, để xứng đáng đại diện cho múa rối Việt Nam tại một liên hoan sân khấu mang tầm quốc tế trong năm 2025.

NGUYỄN THÚY HIỀN