Tâm điểm bền vững trong Xu hướng thiết kế thế kỷ 21

Đây là nội dung của buổi Hội thảo Định hình Thiết kế Tương lai: Góc nhìn giao thoa Pháp - Việt do Viện Pháp tại TP.HCM tổ chức ngày 7.6 vừa qua. Hội thảo quy tụ các nhà thiết kế trẻ Việt – Pháp cùng chia sẻ tầm nhìn của họ trong lĩnh vực thiết kế sáng tạo đương đại, gồm: Guillian Graves - nhà sáng lập và Giám đốc Big Bang Project Studio, Tony Jouanneau - nhà sáng lập Atelier Sumbiosis, Jonathan Trouillon - đồng sáng lập và Giám đốc Điều hành kobi lighting studios và Corretto Atelier of Light, Nguyễn Kiều Lam - nhà sáng lập Lam Weaving Spaces, Nguyễn Đình Hòa - nhà đồng sáng lập LAITA Design và Thomas Vincent - đồng sáng lập và Giám đốc Thiết kế Bằng. Hoạt động này nằm trong khuôn khổ Năm Đổi mới sáng tạo, một sáng kiến do Đại sứ quán Pháp tại Việt Nam triển khai vào năm 2025.

Các nhà thiết kế trẻ đã chia sẻ những quan sát, trăn trở cũng như những nỗ lực dấn thân, và thành quả đạt được trong việc tìm ra các bước đi ứng phó với những thách thức của thời đại. Đó là tìm ra cách tiếp cận và thực hành tính bền vững, đổi mới sáng tạo trong mỗi thiết kế cho các tác phẩm, sản phẩm của mình. Các kiến thức và kinh nghiệm của các nhà thiết kế trẻ tạo cảm hứng rất lớn cho các doanh nhân, các nhà sản xuất, các nhà thương mại, những người trong giới thiết kế cũng như các nhà làm chính sách khi đối diện với những thách thức hiện nay.

Tác phẩm trang trí phòng họp kiến trúc tổ ong hình mái đình của NTK Kiều Lam.

Bà Emmanuelle Pavillon-Grosser, Tổng lãnh sự Pháp tại TPHCM, cho hay thiết kế là một lĩnh vực quan trọng tại Pháp. Hiện có khoảng 60.000 nhà thiết kế đang hành nghề. Chính phủ Pháp từ nhiều năm nay luôn khuyến khích sự sáng tạo trong ngành thiết kế thông qua các đơn đặt hàng, đầu tư nghiên cứu trong lĩnh vực thiết kế, nhằm thúc đẩy sự phát triển trong phương pháp và sản phẩm, đặc biệt tại các trường, phòng thí nghiệm và các vị trí nghiên cứu chuyên sâu.

Pháp và Việt Nam có truyền thống lâu dài về trao đổi, hợp tác trong thiết kế. Sự kiện là một cơ hội tốt để các nhà thiết kế cùng tìm ra những lời giải cho thách thức trong tương lai.

Cấu trúc bền vững là cấu trúc tự nhiên

Các NTK thừa nhận rằng, cấu trúc của tự nhiên là cấu trúc bền vững nhất, và càng nghiên cứu về tính bền vững, càng thấy gần với thiên nhiên hơn. Vạn vật xung quanh, thực vật sinh học, đều có những cấu trúc riêng và bền vững được chứng minh qua thời gian. Hiện nay rất nhiều nhà thiết kế kết hợp với nhiều ngành nghề khoa học khác, để nghiên cứu sâu hơn các cấu trúc, như sinh vật, thực vật rồi vận dụng vào các thiết kế của họ. Các thiết kế được lồng ghép nhằm tạo ra những sản phẩm phù hợp và tối ưu hóa hiệu quả.

Guillian Graves và phòng nghiên cứu Big Bang của ông đã tạo ra một số thiết bị lọc không khí, nước và bụi dành cho các dự án xã hội, bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Thí dụ, để xử lý vấn đề nước sạch cho các vùng chưa có hệ thống lọc chuyên dụng, những chiếc lõi lọc dành cho các chai nước nhỏ sẽ giúp nước chưa sạch từ trong chai được lọc sạch nay khi người dùng rót uống. Hay như việc nghiên cứu thói quen và phản xạ của muỗi để bắt muỗi gây bệnh bằng những thiết bị thân thiện môi trường.

NTK Kiều Lam trao đổi về tác phẩm của mình trưng bày trong hội thảo.

Nguyễn Kiều Lam gần đây được biết đến là một trong những NTK phối cảnh cho các không gian lớn, kết hợp kỹ thuật và nghệ thuật trong thiết kế không gian. Cô chia sẻ bản thân đã quan sát rất nhiều cấu trúc, vừa tự nhiên vừa kết hợp văn hóa để tạo nên các tác phẩm mang tính thị giác cao. Ví dụ từ cấu trúc các xuồng chở hàng neo lại với nhau ở chợ nổi miền Tây, cho đến các mắt lan đan vào nhau phơi bánh tráng, dàn trụ đỡ của vườn nho, khung cửi dệt vải, tổ ong, tổ mối...

Nhà sáng lập Lam Weaving Spaces chia sẻ: “Những cấu trúc này rất chặt chẽ và bền vững, tất cả vận dụng và đưa vào các tác phẩm sắp đặt trong không gian, vừa mang chức năng trang trí, vừa mang chức năng chia không gian dành cho các hội thảo, sự kiện, ở các phòng họp, hành lang lớn trong nhiều công trình tại Việt Nam mà vật dụng thường là các chất liệu vải, giấy và thường được tái sử dụng.”

Trong lĩnh vực thiết kế ánh sáng, Jonathan Trouillon - nhà sáng lập Kobi Lighting Studio - xưởng thiết kế ánh sáng tại TP.HCM, nói rằng việc sử dụng đèn tối thiểu nhưng tạo hiệu ứng tối đa là một điều quan trọng, theo triết lý thiết kế hướng đến tính bền vững và lâu dài. Điều đó yêu cầu phải có những thiết kế đèn, ánh sáng phù hợp cho các không gian, chỉnh sửa những vị trí ánh sáng chưa hợp lý vì ánh sáng không chỉ có chức năng chiếu sáng mà còn tôn vinh không gian. Jonathan Trouillon đã tham gia nhiều dự án trong lĩnh vực khách sạn, không gian công cộng và địa điểm văn hóa - du lịch.

Các NTK cũng đồng ý rằng giới sáng tạo và thiết kế nên cảm nhận sâu và rộng hơn về thế giới tự nhiên cũng như phối hợp, tìm hỗ trợ từ các ngành nghề khác khoa học khác khi tìm tìm kiếm các ý tưởng sáng tạo mới. Nghiên cứu các kiến trúc tự nhiên, không chỉ đưa ra những thiết kế bền vững mà còn giúp sửa chữa để ngăn và phá vỡ các cấu trúc tấn công vào tính bền vững của thiết kế.

Cảm hứng từ nghề thủ công truyền thống

Các nhà thiết kế trên thế giới hiện nay cũng đang xem xét lại các vật liệu mà họ dùng và đồng ý rằng vật liệu tự nhiên là vật liệu thân thiện, an toàn nhất. Để đẩy mạnh việc tận dụng các vật liệu tự nhiên này, các NTK đương đại lại có xu hướng kết hợp và học tập từ các nghệ nhân có các phương thức gia truyền dùng xử lý thủ công và tận dụng vật liệu tự nhiên truyền thống.

Họ học và được truyền cảm hứng từ những phương pháp truyền thống của nghệ nhân để sáng tạo, vận dụng, kết hợp trong thiết kế đồ vật từ những thứ rất gần gũi, đơn giản và thân thiện môi trường. Từ cách làm màu từ thực vật, sinh vật, cho đến các cách tái sử dụng, tái nhuộm các vật liệu cũ. “Thế giới dường như đang quay lại với các sản phẩm thủ công ngày càng nhiều hơn”, NTK Tony Jouanneau chia sẻ.

Điều này hứa hẹn một tương lai nơi nghề thủ công truyền thống có thể đối thoại và thích ứng với những thách thức của thế kỷ XXI.

Màu nhuộm chiết xuất từ vỏ nhím biển.

NTK Tony Jouanneau - giảng viên tại ENSCI - Les Ateliers và là nhà sáng lập Atelier SUMBIOSIS - nơi kết hợp khoa học và thủ công dệt may, cho hay trung tâm của anh nghiên cứu các loài thực vật, các loài hoa dành để nhuộm màu sắc. “Nhím biển (cầu gai) là một loại gây hại cho đại dương nếu sinh sản quá nhiều. Vỏ của nhím biển cũng là một nguồn tạo màu độc đáo. Chúng tôi đang hợp tác với một đối tác tại Nhật Bản, nơi tiêu thụ lượng nhím biển nhiều nhất thế giới để tận dụng vỏ của nhím biển cho vật liệu nhuộm”, NTK Tony Jouanneau nói.

Việc tận dụng vật liệu đã qua sử dụng cũng được khuyến khích nhằm giảm thiểu việc lạm dụng nguyên vật liệu và giảm rác thải. NTK Kiều Lam cho biết, thiết kế của cô đã được tái cấu trúc, tái sử dụng vật liệu, như giấy dó, để chia lại không gian của nhiều không gian lớn dành cho hội thảo, trang trí.

Đối diện với thực tế là con người hiện nay đang phải sử dụng các sản phẩm thiếu thân thiện môi trường, gây lãng phí tài nguyên, các NTK đến với hội thảo đều thống nhất chung một quan điểm đó là tìm ra cấu trúc bền vững cho vật liệu và phương thức thiết kế sáng tạo, để hướng tới một tương lai của những vật dụng thân thiện, mang tính sử dụng hiệu quả và an toàn cao.

Phim tài liệu giới thiệu về cuộc đời nhà thiết kế Quasar Khánh

Trong buổi tọa đàm, một phim tài liệu ngắn giới thiệu về cuộc đời nhà thiết kế Quasar Khánh – Nguyễn Mạnh Khánh – cũng được giới thiệu với khán giả.

Ông là một người Pháp gốc Việt, dành cả cuộc đời mình cho ngành thiết kế trong thế kỷ 20, tạo ra nhiều cảm hứng cho các thế hệ cùng thời và tiếp theo. Một trong những sản phẩm nổi tiếng và rất hữu dụng của ông đó là dòng sản phẩm nội thất bơm hơi Aerospace. Khi ra mắt vào những năm 60-70, thiết kế của ông gây sự chú ý lớn, thể hiện tinh thần đổi mới thiết kế, thổi luồng sinh khí mới mẻ tự giải phóng minh khỏi mọi nền tảng lịch sử và văn hóa để đưa ra khái niệm một thế giới thay thế.

Lan Chi