Bốn nhóm nghề nghiệp đang trỗi dậy cùng làn sóng công nghệ

Công nghệ giúp rút ngắn thời gian, tối ưu hiệu quả

Tại Live Talk “10 xu thế nghề nghiệp toàn cầu định hình kỷ nguyên 5.0 vừa diễn ra, GS-TS Nguyễn Khắc Quốc Bảo – Phó giám đốc Đại học Kinh tế TP.HCM cho hay hiện nay có 4 nhóm xu hướng nghề nghiệp đang và sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ:

Thứ nhất là nhóm nghề nghiệp hình thành từ chính sự bùng nổ của công nghệ, ví dụ như trí tuệ nhân tạo (AI), metaverse, blockchain, dữ liệu lớn (Big Data)… Đây vốn là những lĩnh vực đòi hỏi trình độ chuyên môn cao, tư duy sáng tạo và khả năng thích ứng công nghệ nhanh chóng. Đây sẽ là nhóm ngành nghề giữ vai trò nòng cốt trong kỷ nguyên siêu thông minh 5.0 mà chúng ta đang hướng tới.

Thứ hai là nhóm nghề nghiệp sử dụng công nghệ để tái cấu trúc và làm mới các lĩnh vực truyền thống. Ví dụ điển hình là ngành tài chính - ngân hàng: trước đây vốn vận hành theo mô hình truyền thống, nay đang từng bước chuyển đổi số mạnh mẽ thông qua việc ứng dụng công nghệ vào các hoạt động như giao dịch, đầu tư, quản lý tài sản…

“Công nghệ giúp rút ngắn thời gian, tối ưu hiệu quả và tăng tính tiếp cận. Sự kết hợp giữa tài chính và công nghệ đã hình thành nên ngành FinTech. Tương tự, khi công nghệ được tích hợp vào logistics, chúng ta có LogTech; trong giáo dục, sự kết hợp này tạo ra ArtTech…”, ông Bảo nêu.

GS-TS Nguyễn Khắc Quốc Bảo – Phó giám đốc Đại học Kinh tế TP.HCM

Thứ ba là nhóm nghề nghiệp từng mang tính tự do nhưng nhờ sự hỗ trợ của công nghệ, đã dần hình thành nên những hướng đi nghề nghiệp rõ nét và được công nhận rộng rãi. Ví dụ, nghề làm việc từ xa, freelancer, dịch vụ kế toán độc lập, hay game streamer – đều là những ngành nghề đang phát triển rất mạnh, nhờ vào các nền tảng công nghệ và công cụ hỗ trợ hiện đại như trí tuệ nhân tạo.

“Những người làm việc trong các lĩnh vực này hoàn toàn có thể duy trì hiệu suất cao, đảm bảo chất lượng, mà không cần hiện diện vật lý tại một văn phòng cố định”, ông Bảo nói.

Thứ tư là nhóm ngành liên quan đến phát triển bền vững và phát triển xanh. Ngày nay, giá trị của một doanh nghiệp không chỉ được đo lường bằng doanh thu hay lợi nhuận, mà còn được đánh giá qua mức độ trách nhiệm xã hội, sự bền vững trong vận hành, và tác động tích cực đến hệ sinh thái.

Các nghề nghiệp như: chuyên gia phân tích môi trường, chuyên viên quản lý năng lượng tái tạo, kỹ sư tư vấn phát triển bền vững, chuyên gia quản trị chính sách carbon… sẽ là những vị trí then chốt trong nền kinh tế của tương lai gần.

“Tất cả những xu hướng mà tôi vừa chia sẻ đều không chỉ dừng lại ở mức dự báo. Những người làm giáo dục đang hiện thực hóa các xu hướng này bằng việc thiết kế, phát triển và triển khai các chương trình đào tạo nhằm đáp ứng chính xác nhu cầu mới của nền kinh tế đương đại và tương lai”, ông Bảo nhấn mạnh.

Lao động hiện đại ngoài chuyên môn, cần hiểu công nghệ

GS-TS Nguyễn Khắc Quốc Bảo cho rằng ngày nay, với sự phát triển bùng nổ của công nghệ và tính liên ngành cao, ranh giới giữa các ngành nghề đã bị xóa nhòa. Sở hữu một kỹ năng chuyên môn sâu là điều kiện cần, nhưng chưa đủ. Người lao động hiện đại phải có khả năng tích hợp, kết nối kiến thức từ nhiều lĩnh vực khác nhau để tạo nên năng lực vượt trội.

Ví dụ, một người làm tài chính không chỉ cần hiểu biết về đầu tư, định giá hay phân tích thị trường, mà còn cần làm chủ công cụ công nghệ như AI, Big Data, lập trình… để đưa ra quyết định chính xác và kịp thời trong bối cảnh vận hành theo thời gian thực.

Tương tự, một nghệ sĩ không còn chỉ làm việc với cọ vẽ và sơn dầu, mà ngày nay có thể sáng tạo trên nền tảng kỹ thuật số, đưa sản phẩm nghệ thuật lên không gian metaverse, giao dịch trên nền tảng blockchain…

Lao động ngoài chuyên môn sâu, cần có hiểu biết về công nghệ

Do vậy, ông Bảo cho rằng giáo dục đại học hiện đại cần hướng đến mô hình đào tạo đa ngành, đa lĩnh vực. Ở đó, người học được phát triển kiến thức theo chiều rộng và chiều sâu, có khả năng làm việc linh hoạt trong nhiều môi trường, nhiều lĩnh vực nghề nghiệp khác nhau, và đặc biệt là thích nghi nhanh chóng trước sự biến động không ngừng của thị trường lao động.

Chuyên gia Lâm Nguyễn Hải Long – Chủ tịch Hội Tin học TP.HCM cũng cho hay bối cảnh hiện nay đã khác rất nhiều. Cả khu vực công và tư đều đang chịu sự tác động mạnh mẽ của công nghệ số, đặc biệt là từ làn sóng chuyển đổi số quốc gia.

“Nhiều cơ quan, sở ban ngành đã bắt đầu yêu cầu chuyên viên áp dụng công nghệ AI trong công tác văn thư, quản lý kế hoạch, thậm chí cả trong quy trình xử lý công việc thường nhật. Điều này cho thấy: khoảng cách, hay nói cách khác là “lằn ranh”, giữa khu vực công và tư đang mờ dần”, ông Long chia sẻ.

Ngoài ra, ông Long cũng cho rằng để có thể thích ứng và phát huy tốt trong bất kỳ môi trường nào, các bạn trẻ cần rèn luyện thái độ làm việc tích cực và chuyên nghiệp. Đây là tiêu chí đầu tiên mà bất kỳ nhà tuyển dụng nào cũng đánh giá rất cao.

Tiếp theo, trong thời đại số, bạn bắt buộc phải trang bị kỹ năng số - thành thạo công cụ, ứng dụng, phần mềm hỗ trợ… để nâng cao hiệu suất công việc, đồng thời hãy nuôi dưỡng tinh thần học tập suốt đời. Không ai có thể phát triển bền vững nếu ngừng học hỏi.

Ông Long cũng khuyến nghị cần thích ứng nhanh với thay đổi, vì môi trường lao động hiện nay vận động không ngừng, đòi hỏi sự linh hoạt cao; rèn luyện tư duy phản biện, để nâng cao khả năng phân tích, đánh giá vấn đề, từ đó cải tiến năng lực suy nghĩ và ra quyết định.

Lam Thanh