'Tâm trí' dồn vào khủng hoảng năng lượng, châu Âu làm nên kỳ tích, mùa Đông vẫn lạnh vì thiếu Nga?

Đó là một kỳ tích đáng chú ý. Chỉ 8 tháng sau khi Tổng thống Nga Vladimir Putin tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine, châu Âu đang tự "ly hôn" nguồn năng lượng lớn nhất. Khu vực này đã giảm nhập khẩu dầu với mục đích hạn chế khả năng tài trợ của Moscow cho chiến dịch quân sự.

Hình ảnh nhà máy xử lý khí Karsto ở đô thị Tysvær thuộc hạt North Rogaland, Na Uy về đêm. Nước này hiện là nhà cung cấp khí đốt lớn nhất cho châu Âu. (Nguồn: Getty Images)

Thành công của châu Âu

Dữ liệu từ công ty nghiên cứu Wood Mackenzie cho thấy, tỷ lệ nhập khẩu khí đốt tự nhiên Nga của Liên minh châu Âu (EU) đã giảm từ 36% vào tháng 10 năm ngoái, xuống chỉ còn 9% một năm sau đó. Theo Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA), nhập khẩu dầu thô của Nga của khối cũng đã giảm 33% trước khi lệnh cấm có hiệu lực vào tháng 12.

Châu Âu hiện đang trên đường đạt được sứ mệnh chấm dứt sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch của Nga vào năm 2027 và đang tăng cường nhập khẩu từ Na Uy, Algeria cùng khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG) từ Mỹ để "lấp đầy khoảng trống".

Cơ sở hạ tầng khí đốt châu Âu (GIE) cho hay, các cơ sở lưu trữ khí đốt tại khu vực đã đầy 91%, vượt xa mục tiêu 80% mà các quan chức EU đặt ra vào tháng 11.

Nhưng thành công của châu Âu cũng khiến nền kinh tế phải "trả giá đắt". Cuộc tranh giành các nguồn cung thay thế Nga đã khiến giá năng lượng tăng vọt.

Giá khí đốt tiêu chuẩn của châu Âu đã giảm mạnh kể từ khi đạt đỉnh vào cuối tháng 8 nhưng vẫn cao hơn 265% so với một năm trước. Điều này gây gánh nặng cho các hộ gia đình và doanh nghiệp, buộc các chính phủ phải tung các gói trợ cấp khổng lồ.

Đức, cường quốc sản xuất của châu Âu, dự kiến nền kinh tế sẽ giảm 0,4% trong năm tới.

Georg Zachmann - thành viên cấp cao tại Bruegel - tổ chức tư vấn có trụ sở tại Brussels nhận định : “Sự phụ thuộc vào khí đốt Nga sẽ không còn vào năm tới. Tuy nhiên, mức giá năng lượng hợp lý ở châu Âu được kỳ vọng sẽ xuất hiện trong nửa sau của thập niên".

Chỉ là khởi đầu

Dù các kho dự trữ khí đốt đã gần đây, an ninh năng lượng của khu vực vẫn còn bấp bênh. Tình trạng mất điện và việc phân bổ khí đốt vẫn có thể xảy ra trong những tháng tới trong trường hợp nguồn cung gặp sự cố và thời tiết mùa Đông khắc nghiệt.

Theo IEA, các kho dự trữ khí đốt đã đầy ít nhất 90% nhưng khối vẫn có thể phải đối mặt với sự gián đoạn nguồn cung vào đầu năm tới, nếu Nga quyết định cắt hoàn toàn nguồn cung cấp khí đốt từ tháng này.

Giám đốc điều hành Alexei Miller của Tập đoàn năng lượng Gazprom của Nga nhận thấy, không có gì đảm bảo rằng châu Âu sẽ sống tốt qua mùa Đông với lượng dự trữ hiện tại. Kho dự trữ của Đức sẽ chỉ đáp ứng được nhu cầu trong vòng 10 tuần.

Việc bổ sung những kho dự trữ mới vào năm tới được coi là thử nghiệm lớn tiếp theo của châu Âu.

Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) cảnh báo, cuộc khủng hoảng năng lượng của châu Âu không phải là một cú sốc nhất thời và mùa Đông tới sẽ đầy thách thức nhưng "mùa Đông năm 2023 có thể sẽ tồi tệ hơn".

Theo trưởng bộ phận phân tích khí đốt Tomas Marzec-Manser tại Cơ quan Dịch vụ tình báo hàng hóa độc lập (ICIS) cho rằng, các kho dự trữ có thể ở mức "đặc biệt thấp" vào cuối tháng 3/2023, nếu nhiệt độ giảm nghiêm trọng trong những tuần tới.

Ông Marzec-Manser nói: "Ngay cả khi các nước thành viên EU hoàn thành tốt mục tiêu của Ủy ban châu Âu là hạn chế mức tiêu thụ 15% trong vòng 5 tháng tới thì việc xây dựng lại các kho dự trữ vào mùa Hè tới mà không có Nga là một yêu cầu lớn hơn so với năm 2022. Đây chỉ là sự khởi đầu".

Khi nguồn cung khí đốt từ Moscow bấp bênh, châu Âu đã sử dụng LNG để thay thế. Lượng LNG mà khu vực này và Vương quốc Anh đã tăng 68% trong khoảng thời gian từ tháng 3 đến tháng 9 năm nay, so với cùng kỳ năm 2021.

Tuy nhiên, cạnh tranh toàn cầu đối với LNG đã rất khốc liệt và có thể trở nên khốc liệt hơn nữa nếu Trung Quốc bắt đầu tăng tốc nhập khẩu vào năm tới.

Sự phụ thuộc vào khí đốt Nga sẽ không còn vào năm tới. Tuy nhiên, mức giá năng lượng hợp lý ở châu Âu được kỳ vọng sẽ xuất hiện trong nửa sau của thập niên.

Phó Chủ tịch cấp cao về khí đốt và LNG Sindre Knutsson của công ty nghiên cứu Rystad Energy khẳng định: “Nhu cầu LNG của Trung Quốc tăng trở lại cũng có thể gây ra thách thức lớn đối với khả năng thu hút mặt hàng này của châu Âu trong năm tới.

Song song với đó, nguồn cung dầu cũng có thể bị thắt chặt. Tổ chức Các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC) và các nước đồng minh (OPEC+) đã nhất trí cắt giảm sản lượng dầu 2 triệu thùng/ngày kể từ tháng 11.

Giám đốc điều hành Florian Thaler của OilX, một công ty dữ liệu dầu mỏ cho rằng, trước đây, khi giá dầu toàn cầu ở mức gần 100 USD/thùng, Mỹ thường sẽ tăng cường sản xuất “hết cỡ”. Nhưng hiện tại thì không như vậy!

Số liệu của Bruegel cho thấy, các chính phủ châu Âu đã cam kết chi ít nhất 553 tỷ Euro (537 tỷ USD) để hỗ trợ các hộ gia đình và doanh nghiệp trước sự gia tăng đau đớn của hóa đơn năng lượng cùng các chi phí sinh hoạt khác.

Đức, nền kinh tế lớn nhất của khối, đã sẵn sàng vay tới 200 tỷ Euro (194 tỷ USD) trong nỗ lực hạ giá khí đốt. Nhưng những chương trình hỗ trợ như vậy sẽ không bền vững nếu giá bán buôn năng lượng vẫn ở mức cao.

Quá trình chuyển đổi năng lượng bị trì hoãn

Cuộc chạy đua của châu Âu để thay thế năng lượng của Nga cũng khiến kế hoạch loại bỏ hoàn toàn nhiên liệu hóa thạch trong dài hạn bị đẩy lùi.

Ông Carlos Torres Diaz, người đứng đầu bộ phận phân tích năng lượng của Rystad Energy cho rằng, quá trình chuyển đổi năng lượng của châu Âu “đã bị trì hoãn” vì khu vực này ưu tiên cho an ninh năng lượng.

Lo ngại về tình trạng thiếu năng lượng trên diện rộng đã khiến một số quốc gia phải khởi động các nhà máy than, loại nhiên liệu gây ô nhiễm nhất trong số các loại nhiên liệu hóa thạch.

Theo ICIS, sản lượng điện từ than cứng đã tăng gần 15% từ tháng 3 đến tháng 9 năm nay, so với cùng kỳ năm 2021.

Nhưng cuộc khủng hoảng năng lượng đã tập trung "tâm trí" của các quốc gia trong toàn khối.

Vào tháng 5, Ủy ban châu Âu đã công bố kế hoạch "REPowerEU" trị giá 210 tỷ Euro (204 tỷ USD) để tự loại bỏ khí đốt nhập khẩu từ Nga. Chủ tịch Ủy ban châu Âu EU Ursula von der Leyen cho biết, sẽ thúc đẩy quá trình chuyển đổi năng lượng của lục địa sang năng lượng tái tạo.

EU hiện đang đặt mục tiêu năng lượng tái tạo chiếm 45% năng lượng của khối vào cuối thập niên, tăng từ mức 40%.

Ông Torres Diaz nhận định: “Những nguồn năng lượng này cũng giúp EU giảm sự phụ thuộc vào nhập khẩu năng lượng".

(theo CNN)

Linh Chi