Tấn công cơ sở hạt nhân Iran: Mỹ và Israel có thành công?

Mỹ tự tin phá hủy hoàn toàn chương trình hạt nhân Iran

Khi Mỹ ra đòn hỗ trợ Israel vào ngày 22/6, ném bom xuống các cơ sở hạt nhân quan trọng của Iran, Tổng thống Trump nói rằng những vụ tấn công này là “thành công quân sự ngoạn mục” và các cơ sở hạt nhân của Iran đã bị “phá hủy hoàn toàn”.

Cơ sở hạt nhân Fordow của Iran sau khi bị Mỹ tập kích. Ảnh: Maxar.

Chương trình làm giàu urani gây tranh cãi của Iran sử dụng các máy ly tâm nhạy cảm thường được đặt sâu dưới lòng đất trong những boong-ke kiên cố. Có khả năng chương trình này đã rơi vào trạng thái không hoạt động hoặc bị hư hại nặng nếu như chưa bị phá hủy hoàn toàn sau những đợt tập kích của Israel và Mỹ.

Tổng thống Trump khẳng định rằng Iran sẽ “không bao giờ” còn khả năng tái thiết chương trình hạt nhân của mình. Ông nói với phóng viên tại Washington hôm 24/6 trước khi tới dự thượng đỉnh NATO ở La Hay (Hà Lan): “Nơi đó nằm bên dưới các khối đá, nơi đó đã bị hủy diệt”.

Tình hình có thể không như Mỹ và Israel mong muốn

Khi lệnh đình chiến được triển khai, người ta rất không rõ liệu Mỹ đã đạt được mục tiêu đầy tham vọng là phá bỏ chương trình hạt nhân của Iran hay chưa. Chính các nguồn tin quân sự phương Tây nói rằng còn quá sớm để đánh giá đầy đủ những tổn thất do các cuộc không kích của Mỹ và Israel gây ra cho Iran, mặc dù hình ảnh vệ tinh tiết lộ mức độ tàn phá diện rộng tại các cơ sở hạt nhân chính của Iran như Isfahan, Natanz và Fordow.

Hơn nữa, nếu có ý chí chính trị, Iran có thể vẫn còn năng lực và phương tiện để hồi sinh chương trình hạt nhân của mình, đặc biệt là khi họ vẫn còn tri thức kỹ thuật về hạt nhân, bất chấp việc Israel đã ám sát nhiều nhà khoa học hạt nhân hàng đầu của Iran.

Ngoài ra, các quan chức tại cơ quan giám sát hạt nhân của Liên Hợp Quốc, IAEA, xác nhận họ vẫn chưa chắc chắn về vị trí vật liệu hạt nhân mà Iran đã sản xuất, bao gồm khoảng 400kg urani-235 đã được làm giàu tới độ tinh khiết 60% - tức là rất gần cấp độ vũ khí hạt nhân.

Một quan chức hạt nhân hàng đầu của Iran, Mohammad Eslami - người đứng đầu tổ chức năng lượng nguyên tử của Iran, khẳng định rằng Iran “đã lên kế hoạch từ trước” để bảo đảm sẽ “không có gián đoạn nào đối với chương trình hạt nhân của chúng tôi”.

Trong khi đó, truyền thông nhà nước Iran đưa tin rằng các cơ sở hạt nhân của nước này đã được “sơ tán” trước khi Mỹ tập kích. Điều này khiến phương Tây lo ngại rằng một số hoặc thậm chí toàn bộ vật liệu hạt nhân đã làm giàu của Iran vẫn được bảo tồn, có thể ở một cơ sở bí mật mà các thanh sát viên quốc tế chưa hề hay biết.

Khó khăn bên phía Iran

Tuy nhiên, David Albright - cựu thanh sát viên vũ khí hạt nhân của Liên Hợp Quốc, cho rằng ngay cả khi Iran có khả năng che giấu an toàn urani đã làm giàu của họ thì việc biến thứ này thành vật liệu cấp độ vũ khí “sẽ không diễn ra một sớm một chiều” bởi lẽ các chiến dịch tập kích vừa qua của Mỹ và Israel “đã gây ra những tổn thất nghiêm trọng cho năng lực Iran chế tạo một vũ khí hạt nhân”. Ông Albright, hiện giữ chức chủ tịch Viện Khoa học và an ninh quốc tế (ISIS), đánh giá Iran sẽ mất “một hoặc hai năm nữa” mới chế tạo được một vũ khí hạt nhân.

Câu hỏi chủ chốt vẫn là liệu Iran, vốn luôn khẳng định chương trình hạt nhân của mình nhằm mục đích hòa bình, có đang thay đổi các tính toán và chiến lược của mình hay không.

Trong nhiều năm, những nhân vật cứng rắn bên trong Cộng hòa Hồi giáo Iran đã kêu gọi chế tạo vũ khí hạt nhân nhằm răn đe chính những cuộc tấn công áp đảo mà Iran vừa trải qua trong “cuộc chiến 12 ngày”. Sau khi Mỹ và Israel tập kích dữ dội Iran, những tiếng nói đó càng được củng cố.

Giới chức Iran đã công khai đề cập việc rút khỏi Hiệp ước không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT). Ngoại trưởng Iran, Abbas Araghchi, phát biểu tại một hội nghị ở Istanbul hôm 22/6: “NPT không thể bảo vệ chúng ta, vì vậy cớ sao một nước như Iran hoặc những nước khác mong muốn có năng lượng hạt nhân hòa bình, lại phải dựa vào NPT”.

Các nhà lập pháp Iran đã kêu gọi nước này chính thức rút khỏi hiệp ước trên. Nếu điều này xảy ra, có thể xem đó như sự xác nhận của Iran về việc sẽ chế tạo bom hạt nhân.

Dẫu vậy, tình hình vẫn có thể không diễn tiến theo hướng đó vì Israel và Mỹ có thể tính đến phương án “thay đổi chế độ” nhằm ngăn chặn kịch bản đó. Tất nhiên, phương án này đầy rủi ro và có thể dẫn tới những điều không thể lường được.

Một thỏa thuận hạt nhân toàn diện với Iran vẫn là lựa chọn hàng đầu.

Tuần trước tại Geneva, các nhà ngoại giao hàng đầu của châu Âu và Iran đã xem xét các ý tưởng để hiện thực hóa thỏa thuận này, bao gồm đề xuất đàm phán trực tiếp giữa Mỹ và Iran. Nếu lệnh ngừng bắn giữa Iran và Israel được duy trì lâu, cơ hội sẽ lại rộng mở cho đàm phán.

Trung Hiếu/VOV.VN biên dịch Nguồn: CNN