Tân tổng thống Mỹ Donald Trump kế hoạch áp thuế với Mexico, Canada và Trung Quốc, gây nguy cơ gián đoạn thương mại

Trong bài đăng trên Truth Social, ông Trump đề cập đến một đoàn người di cư từ Mexico đang trên đường đến Mỹ và cho biết ông sẽ sử dụng sắc lệnh hành pháp để áp thuế 25% đối với hàng hóa từ Canada và Mexico cho đến khi dòng chảy di cư bất hợp pháp ngừng lại.

Trong một bài đăng khác, ông Trump cũng đe dọa áp thêm thuế 10% đối với tất cả hàng hóa từ Trung Quốc.

Toàn cảnh từ trên cao của Cảng Savannah, Georgia, vào tháng 10. Canada, Trung Quốc và Mexico chiếm hơn một phần ba tổng lượng hàng hóa và dịch vụ mà Hoa Kỳ nhập khẩu và xuất khẩu. Ảnh: The NewYork Times

Những lời đe dọa này tạo ra tối hậu thư mạnh mẽ đối với ba đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ và có thể làm rối loạn các mối quan hệ ngoại giao và kinh tế của Mỹ ngay trước khi ông Trump nhậm chức.

Tin tức về các mức thuế ngay lập tức làm dấy lên lo ngại ở cả ba quốc gia, với đồng tiền của Canada và Mexico giảm giá so với đồng đô la Mỹ, trong khi phát ngôn viên Đại sứ quán Trung Quốc tại Washington cảnh báo rằng “không ai chiến thắng trong một cuộc chiến thương mại.”

Các mức thuế này cũng sẽ gây hậu quả nghiêm trọng cho các ngành công nghiệp Mỹ, bao gồm sản xuất ô tô, nông nghiệp và thực phẩm, vốn phụ thuộc nhiều vào việc vận chuyển linh kiện, nguyên vật liệu và sản phẩm hoàn chỉnh qua biên giới Mỹ. Ba quốc gia này chiếm hơn 1/3 lượng hàng hóa và dịch vụ mà Mỹ xuất nhập khẩu, hỗ trợ hàng chục triệu việc làm tại Mỹ. Năm 2023, ba nước này đã mua hơn 1 nghìn tỷ USD hàng hóa xuất khẩu từ Mỹ và cung cấp gần 1,5 nghìn tỷ USD hàng hóa và dịch vụ cho Mỹ.

Chi phí có thể đặc biệt cao đối với các ngành phụ thuộc vào thị trường Bắc Mỹ tích hợp chặt chẽ, vốn đã được định hình bởi các thỏa thuận thương mại tự do trong hơn ba thập kỷ. Việc tăng thêm 25% vào giá thành sản phẩm nhập khẩu có thể khiến nhiều sản phẩm trở nên quá đắt đỏ, làm tê liệt thương mại trong khu vực. Điều này cũng có thể dẫn đến sự trả đũa từ các chính phủ khác, bao gồm việc áp đặt thuế quan lên hàng hóa Mỹ, gây tăng giá và khan hiếm cho người tiêu dùng, cũng như phá sản và mất việc làm hàng loạt.

Việc áp thuế lên Canada và Mexico cũng sẽ vi phạm các điều khoản của thỏa thuận thương mại Bắc Mỹ mà chính ông Trump đã ký năm 2020, gọi là Hiệp định Mỹ-Mexico-Canada (USMCA). Điều này có thể dẫn đến các thách thức pháp lý đối với Mỹ và đe dọa đến chính hiệp định và các điều khoản thương mại trong khu vực.

Mặc dù ông Trump không mời gọi bất kỳ cuộc đàm phán nào từ Canada, Mexico hay Trung Quốc, ông có lịch sử sử dụng thuế như một công cụ đàm phán. Điều này có thể dẫn đến nghi vấn rằng các tuyên bố của ông vào tối thứ Hai chỉ là bước khởi đầu cho một cuộc đàm phán kéo dài.

Ông và Thủ tướng Canada Justin Trudeau đã trao đổi qua điện thoại khoảng hai giờ sau thông báo, theo sáng kiến của ông Trudeau, một quan chức Canada cho biết. Cuộc trò chuyện được mô tả là mang tính xây dựng, tập trung vào thương mại và an ninh biên giới.

Tuy nhiên, nếu ông Trump thực sự áp đặt thuế vào ngày đầu tiên nhậm chức, sẽ rất ít thời gian cho các cuộc đàm phán cần thiết nhằm trì hoãn hoặc tháo gỡ các biện pháp này.

Flavio Volpe, Chủ tịch Hiệp hội các nhà sản xuất linh kiện ô tô Canada, cho rằng bài đăng của ông Trump chỉ là phát súng mở đầu cho một cuộc đàm phán mà cuối cùng sẽ tập trung vào liên minh chống lại Trung Quốc.

“Làm thế nào bạn cạnh tranh với Trung Quốc nếu bạn khiến nhôm Quebec, ô tô Ontario, uranium Saskatchewan và dầu Alberta trở nên quá đắt đỏ?” ông đặt câu hỏi, chỉ ra một số mặt hàng xuất khẩu chính của Canada sang Mỹ.

“Phân nửa số ô tô sản xuất tại Canada thuộc sở hữu của các công ty Mỹ, một nửa linh kiện dùng để sản xuất ô tô tại Canada đến từ nhà cung cấp Mỹ, và hơn một nửa nguyên liệu thô cũng từ Mỹ,” ông Volpe nói. “Chúng tôi không chỉ là đối tác. Chúng tôi gần như không thể tách rời như gia đình.”

Tuy nhiên, các chuyên gia thương mại khác nhận định rằng xu hướng bảo hộ gia tăng cho thấy khả năng cao các mức thuế này sẽ trở thành hiện thực. “Sự cụ thể ngày càng tăng trong các mối đe dọa thuế quan của ông Trump, cả về mức thuế và các quốc gia bị nhắm đến, cho thấy khả năng cao đây là những hành động sắp xảy ra hơn là những lời đe dọa đơn thuần,” Eswar Prasad, giáo sư chính sách thương mại tại Đại học Cornell, nhận định.

Các quan chức Canada và Trung Quốc đã bảo vệ những nỗ lực của họ trong việc chống lại fentanyl vào tối thứ Hai, đồng thời nhấn mạnh lợi ích thương mại chung với Mỹ. Trong một tuyên bố, chính phủ Canada tập trung vào mối quan hệ sâu sắc và không thể tách rời giữa hai nền kinh tế.

“Canada đóng vai trò thiết yếu trong nguồn cung năng lượng nội địa của Mỹ, và năm ngoái 60% lượng dầu thô nhập khẩu vào Mỹ có nguồn gốc từ Canada,” tuyên bố viết, được ký bởi Thủ tướng Trudeau, Bộ trưởng Tài chính Chrystia Freeland, và Bộ trưởng An ninh Công cộng Dominic LeBlanc. Tuyên bố nói thêm: “Chúng tôi chắc chắn sẽ tiếp tục thảo luận về những vấn đề này với chính quyền mới.”

Liu Pengyu, phát ngôn viên Đại sứ quán Trung Quốc tại Washington, cho biết: “Ý tưởng rằng Trung Quốc cố tình cho phép các tiền chất fentanyl tràn vào Mỹ hoàn toàn trái ngược với sự thật và thực tế.” Ông nói thêm: “Trung Quốc tin rằng hợp tác kinh tế và thương mại giữa Trung Quốc và Mỹ là đôi bên cùng có lợi.”

Các quan chức Mexico chưa phản ứng ngay lập tức, nhưng thông báo này có lẽ không gây bất ngờ sau hàng loạt lời đe dọa của ông Trump về việc áp thuế tương tự. Trong những ngày cuối của chiến dịch tranh cử, ông Trump từng đe dọa áp thuế lên đến 100% đối với tất cả hàng hóa từ Mexico.

Các quan chức Mexico trước đó đã tuyên bố sẵn sàng đáp trả bằng thuế quan tương ứng. “Nếu bạn áp thuế 25% lên tôi, tôi phải đáp trả bằng thuế quan,” Marcelo Ebrard, Bộ trưởng Kinh tế Mexico, phát biểu trên một chương trình phát thanh gần đây. “Về mặt cơ cấu, chúng tôi có các điều kiện để lợi thế nghiêng về phía Mexico,” ông nói thêm.

Ông Trump đã áp đặt các mức thuế cao trong nhiệm kỳ đầu tiên bắt đầu từ năm 2017, bao gồm mức thuế lên đến 25% đối với kim loại toàn cầu và nhiều sản phẩm từ Trung Quốc. Năm 2019, ông đe dọa áp thuế lên tất cả hàng hóa từ Mexico và đóng cửa hoàn toàn biên giới nếu nước này không ngăn chặn tình trạng nhập cư bất hợp pháp. Tuy nhiên, ông đã bị thuyết phục từ bỏ những lời đe dọa này.

Trong chiến dịch tranh cử nhiệm kỳ hai, ông Trump tiếp tục đưa ra các lời đe dọa thuế quan lớn hơn, bao gồm đề xuất áp thuế lên đến 60% đối với hàng hóa Trung Quốc và mức thuế 10-20% đối với sản phẩm từ các quốc gia khác.

Ông cũng đã bảo vệ kế hoạch áp thuế đối với Canada và Mexico, bất chấp những cảnh báo rằng các động thái này có thể gây tổn hại cho nền kinh tế Mỹ.

Vào tháng 9, ông Trump tuyên bố trong một buổi vận động tại Iowa rằng Mỹ cần sử dụng thuế quan để bảo vệ nền kinh tế nội địa. “Mọi quốc gia khác đều sử dụng thuế quan để bảo vệ ngành công nghiệp của họ. Tại sao chúng ta không làm vậy?” ông nói.

Những tuyên bố của ông Trump có thể tạo ra sức ép lớn đối với các quốc gia bị ảnh hưởng và cả các doanh nghiệp Mỹ. Tuy nhiên, một số nhà phân tích cho rằng các đe dọa này phần nào phù hợp với phong cách thương lượng “gây áp lực cao” của ông.

Những đề xuất thuế quan này có thể dẫn đến một giai đoạn bất ổn thương mại, nhưng cũng có khả năng khuyến khích các nước đạt được những thỏa thuận mới với Mỹ. Liệu các biện pháp này có được thực hiện hay không vẫn còn phải chờ xem.

Theo The NewYork Times

https://www.nytimes.com/2024/11/25/business/economy/trump-tariffs-canada-mexico-china.html

Huy Hoàng