Tăng cường kiểm toán, giám sát nghĩa vụ trả nợ công

Quang cảnh Phiên thảo luận. Ảnh: VPQH

Công khai, minh bạch, bảo đảm an toàn tài chính quốc gia

Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, sáng 18/11, Quốc hội thảo luận tại Hôi trường về Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quản lý nợ công.

Qua thảo luận, đa số đại biểu Quốc hội tán thành việc ban hành Luật nhằm thể chế hóa đầy đủ các chủ trương, định hướng của Đảng về sắp xếp, hoàn thiện bộ máy của hệ thống chính trị và hoàn thiện hệ thống pháp luật, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, bảo đảm đồng bộ trong cải cách thể chế và tháo gỡ một số khó khăn, vướng mắc phát sinh…

Quan tâm đến quy định về nguyên tắc quản lý nợ công, đại biểu Tô Ái Vang (Đoàn TP. Cần Thơ) nêu rõ, Dự thảo Luật quy định “mọi nghĩa vụ nợ của Chính phủ được đối xử bình đẳng”. Đại biểu cho rằng, quy định này thể hiện cam kết của Chính phủ về khả năng và trách nhiệm trả nợ theo nguyên tắc bình đẳng.

“Đây cũng là một trong những tiêu chí quan trọng mà các tổ chức xếp hạng tín nhiệm quốc tế sử dụng để đánh giá hồ sơ rủi ro nợ của một quốc gia. Vì thế, việc luật hóa quy định này là rất cần thiết, giúp Chính phủ thuận lợi hơn trong huy động vốn thời gian tới” - đại biểu nhấn mạnh.

Đại biểu Tô Ái Vang đề nghị tăng cường thanh tra, kiểm tra, kiểm toán công khai, minh bạch về nợ công để nâng cao hiệu quả quản lý. Ảnh: VPQH

Để bảo đảm tính thống nhất trong hoạt động quản lý nợ công, đại biểu đề nghị Dự thảo Luật cần bổ sung một khoản giao Chính phủ quy định trách nhiệm của Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan trong việc công khai đầy đủ, kịp thời các thông tin về nghĩa vụ nợ đã vay, tình hình sử dụng và trả nợ; tạo thuận lợi cho cơ quan giám sát theo dõi, đánh giá hiệu quả sử dụng các nguồn vốn vay.

Đồng thời, Dự thảo Luật cần quy định rõ các trường hợp đặc thù được ưu tiên xử lý, ví dụ như các khoản nợ khẩn cấp nhằm bảo đảm an ninh tài chính quốc gia, bảo đảm tính công khai, minh bạch tuyệt đối.

Đặc biệt, đại biểu đề nghị cần tăng cường vai trò của Kiểm toán nhà nước và các cơ quan của Quốc hội trong kiểm toán, giám sát việc thực hiện nghĩa vụ trả nợ, bảo đảm tuân thủ nguyên tắc bình đẳng giữa các chủ nợ.

Đồng thời, tăng cường năng lực cho đội ngũ cán bộ quản lý nợ công, đặc biệt là trong việc đàm phán và hiểu biết về các điều kiện, các điều khoản pháp lý quốc tế để áp dụng nguyên tắc này một cách linh hoạt, hiệu quả.

Cũng đồng tình với quy định: “Mọi nghĩa vụ nợ của Chính phủ được đối xử bình đẳng”, với tinh thần minh bạch và bảo đảm an toàn tài chính quốc gia; tuy nhiên, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Đoàn TP. Hồ Chí Minh) - đề nghị quy định cụ thể hơn phạm vi “bình đẳng”. Bởi trên thực tế, có những khoản nợ mang tính chất bắt buộc, có điều kiện ưu đãi, hoặc có bảo lãnh của Chính phủ, nên việc xếp ngang về mức độ ưu tiên thanh toán cần có phân loại rõ ràng. Việc bổ sung hướng dẫn chi tiết sẽ tránh xung đột khi xử lý các khoản nợ đến hạn trong điều kiện thị trường biến động.

Bên cạnh đó, đại biểu Tô Ái Vang cho rằng, trong quá trình thực hiện kế hoạch vay, trả nợ công hằng năm có thể phát sinh yếu tố cần điều chỉnh. Vì thế, Dự thảo Luật cần bổ sung quy định về thẩm quyền của Chính phủ trong thực hiện cơ chế điều chỉnh linh hoạt. Nếu vượt quá thẩm quyền, cần kịp thời báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội hoặc Quốc hội xem xét, quyết định.

Đồng thời, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong việc trao đổi, thẩm định hồ sơ để bảo đảm kịp thời gian và tiết kiệm chi phí; tăng cường quản lý rủi ro tài khóa phát sinh từ hoạt động vay và cho vay lại, gắn trách nhiệm trả nợ vay lại với sự chủ động quyết định vay của địa phương và sự chủ động của các đơn vị sự nghiệp công lập. Cùng với đó, tăng cường thanh tra, kiểm tra, kiểm toán công khai, minh bạch về nợ công để nâng cao hiệu quả quản lý.

Tháo gỡ điểm nghẽn trong giải ngân vốn ODA

Liên quan đến quy định về trình tự, thủ tục vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài tại, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng đề nghị cân nhắc bổ sung yêu cầu đánh giá “đủ năng lực quản trị dự án” của các cơ quan đề xuất vay, đặc biệt là UBND tỉnh và doanh nghiệp nhà nước.

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng phát biểu thảo luận. Ảnh: VPQH

Trong khi đó, đại biểu Trần Anh Tuấn (Đoàn TP. Hồ Chí Minh) - chỉ ra, thực tế hiện nay những khoản vay ODA thường kéo dài, mất rất nhiều thời gian về thủ tục đàm phán. Bởi vì, đối với các dự án này, ngoài việc tuân thủ theo quy định của Luật Đầu tư công thì phải tuân thủ theo Hiệp định vay và đàm phán nên, đặc biệt là những dự án phải điều chỉnh.

Đây là nguyên nhân dẫn đến tình trạng lâu nay giải ngân của các dự án vay ODA thường thấp hơn các dự án thực hiện bằng vốn ngân sách đầu tư công. Điều này sẽ gây nên hệ lụy là làm tăng những khoản phí, lãi suất cố định theo sự biến động của thị trường, đặc biệt là những dự án kéo dài, phải điều chỉnh nhiều lần, dẫn đến chi phí sử dụng vốn rất cao.

Từ thực trạng trên, đại biểu Trần Anh Tuấn đề xuất, cần xem xét lại thủ tục đầu tư đối với dự án ODA. Các dự án này nếu thực hiện theo quy trình đầu tư công thì phải theo thủ tục rút gọn hoặc thực hiện lồng ghép những cam kết vào quá trình điều chỉnh dự án để thủ tục được rút gọn hơn, rút ngắn thời gian hơn.

Giải trình làm rõ thêm ý kiến đại biểu về vấn đề này, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng - cho biết, việc thực hiện các dự án ODA kéo dài là vấn đề cá nhân ông cũng như Bộ Tài chính và Chính phủ rất trăn trở. Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã có nhiều chỉ đạo và việc sửa Luật lần này cũng là một bước hoàn thiện thể chế để tháo gỡ.

Về nguyên nhân, theo Bộ trưởng là do cả hai phía. Quy định trong nước trước đây còn rườm rà, nhiều tầng nấc, trong khi yêu cầu của nhà tài trợ có những khác biệt lớn với chính sách trong nước, chẳng hạn trong vấn đề bồi thường giải phóng mặt bằng.

Bộ trưởng cũng chia sẻ, thông tin từ World Bank cho biết, bình quân ở các nước chỉ mất 12 - 15 tháng để thực hiện một khoản vay, trong khi Việt Nam có thể mất vài năm.

Vì vậy, Bộ trưởng cho biết đã chỉ đạo trực tiếp để chỉnh sửa, trình cấp có thẩm quyền điều chỉnh các quy định, nhằm đảm bảo một khoản vay ODA của Việt Nam cũng chỉ mất từ 12 - 15 tháng. Đây là nỗ lực rất lớn của Chính phủ, Bộ Tài chính để điều chỉnh quy trình, đồng thời đưa vào luật những cải cách cần thiết.

Bộ trưởng cũng nhấn mạnh thêm, ngoài thể chế, khó khăn lớn nằm ở khâu tổ chức thực hiện tại địa phương, đặc biệt là giải phóng mặt bằng, khiến nhiều dự án không thể giải ngân đúng hạn và phải bị thu hồi vốn. Vì vậy, việc sửa đổi Luật Quản lý nợ công cùng với Luật Đầu tư công lần này kỳ vọng sẽ đẩy nhanh được tiến độ thu xếp và thực hiện các khoản vay ODA.

Đặc biệt, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng - nhấn mạnh, điều kiện quan trọng là mọi dự án ODA phải bảo đảm hiệu quả tài chính. “Chỉ khi chúng ta đảm bảo hiệu quả tài chính thì mới không lo đến lạm phát, không lo đến gánh nặng nợ quốc gia. Đây là điều kiện tiên quyết khi xem xét vay chứ không phải chúng ta vay bằng mọi giá. Vay lợi ích gì cũng tốt nhưng lợi ích tài chính phải đảm bảo” - Bộ trưởng nói.

Đ. KHOA