Tăng động giảm chú ý (ADHD) ở trẻ: Nhận diện sớm để con phát triển tốt

Nếu phát hiện và can thiệp sớm, trẻ ADHD hoàn toàn có thể học tập, phát triển và hòa nhập xã hội bình thường.

Gia đình cần phối hợp với cơ sở y tế để phát hiện và can thiệp sớm nhằm giúp trẻ học tập, phát triển và hòa nhập xã hội bình thường.

ADHD không chỉ là "hiếu động"

Tăng động giảm chú ý (Attention Deficit Hyperactivity Disorder – ADHD) đặc trưng bởi ba nhóm triệu chứng: giảm chú ý – tăng động – bốc đồng. Trẻ khó tập trung vào nhiệm vụ, dễ mất hứng thú, thường quên sách vở, bỏ dở bài tập. Trẻ chạy nhảy liên tục, khó ngồi yên trong lớp, nói nhiều, chen ngang khi người khác đang nói. Trẻ bốc đồng, khó chờ đến lượt, hành động liều lĩnh, dễ nổi nóng hoặc gây gổ.

Điểm khác biệt so với "nghịch ngợm thông thường" là ADHD gây suy giảm chức năng đáng kể: học tập sa sút, bị thầy cô nhắc nhở liên tục, khó duy trì tình bạn, gia đình thường xuyên mệt mỏi.

Theo nghiên cứu quốc tế, khoảng 5–7% trẻ em mắc ADHD. Ở Việt Nam, khảo sát tại Hà Nội và TP.HCM cho thấy tỷ lệ khoảng 3–4%, tức trung bình mỗi lớp 40 em có thể có 1–2 em mắc ADHD.

ADHD thường xuất hiện sớm, từ trước 7 tuổi nhưng không ít trẻ chỉ được chẩn đoán ở cấp 2 hoặc thậm chí muộn hơn, khi đã có hậu quả học tập và hành vi. Nhiều phụ huynh ban đầu coi đó là "tính trẻ con", "không nghiêm trọng", hoặc nhầm lẫn với chứng bướng bỉnh. Việc nhầm lẫn này khiến trẻ bỏ lỡ "giai đoạn vàng" để can thiệp.

Trẻ em có dấu hiệu bất thường kéo dài về tâm sinh lý cha mẹ cần nhanh chóng đưa trẻ đến cơ sở y tế thăm khám.

Cha mẹ và giáo viên nên lưu ý khi trẻ có các biểu hiện kéo dài trên 6 tháng, xuất hiện trong nhiều môi trường (nhà, trường học, sinh hoạt hàng ngày) và ảnh hưởng rõ rệt:

• Giảm chú ý: quên đồ dùng, không hoàn thành bài tập, dễ bị xao nhãng bởi tiếng động nhỏ.

• Tăng động: chạy nhảy quá mức, khó ngồi yên khi ăn cơm hoặc học, nói nhiều, cắt ngang lời người khác.

• Bốc đồng: trả lời khi chưa nghe hết câu hỏi, chen ngang trò chơi, chạy băng qua đường không quan sát.

Bé T., 8 tuổi ở Hà Nội, thường xuyên bị cô giáo phàn nàn "không bao giờ ngồi yên", quên sách vở, làm bài bỏ dở. Kết quả học tập giảm sút, cháu hay bị bạn bè trêu chọc, dễ xô xát. Gia đình ban đầu nghĩ con "bướng bỉnh", nhưng khi đưa đến khám tại bệnh viện, bé được chẩn đoán ADHD. Sau 6 tháng can thiệp bằng thuốc kết hợp trị liệu hành vi, tình trạng cải thiện rõ rệt: điểm số tiến bộ, cháu tham gia hoạt động nhóm và hòa đồng hơn.

ADHD chỉ được chẩn đoán chính xác bởi bác sĩ chuyên khoa tâm thần nhi.

Chẩn đoán thế nào?

ADHD chỉ được chẩn đoán chính xác bởi bác sĩ chuyên khoa tâm thần nhi. Bác sĩ sẽ:

• Phỏng vấn phụ huynh, giáo viên, quan sát trẻ.

• Sử dụng thang đo chuẩn hóa như Conners hoặc Vanderbilt.

• Xác định triệu chứng xuất hiện trước 12 tuổi, kéo dài ít nhất 6 tháng, gây suy giảm chức năng học tập, quan hệ.

Điều quan trọng: ADHD không thể chẩn đoán chỉ dựa vào một lần quan sát hay một bảng câu hỏi trên mạng.

Trẻ ADHD cần có sự phối hợp điều trị giữa thuốc – tâm lý – giáo dục.

Can thiệp: cần sự phối hợp thuốc – tâm lý – giáo dục

Điều trị ADHD là chiến lược đa chiều, gồm:

1. Thuốc: 2. Liệu pháp tâm lý – hành vi: 3. Cha mẹ tham gia tích cực: 4. Nhà trường hỗ trợ:

• Các thuốc kích thích thần kinh (như methylphenidate) giúp tăng khả năng chú ý, giảm hiếu động.

• Phải do bác sĩ kê đơn và theo dõi; tuyệt đối không tự ý dùng.

• Dạy trẻ kỹ năng tự kiểm soát, chia nhỏ nhiệm vụ, dùng phần thưởng để củng cố hành vi tốt.

• Trị liệu nhóm giúp trẻ học cách giao tiếp, hợp tác với bạn bè.

• Lập thời gian biểu rõ ràng.

• Khen thưởng khi con hoàn thành nhiệm vụ nhỏ.

• Kiên nhẫn và nhất quán, tránh la mắng, so sánh.

• Cho trẻ ngồi bàn đầu, giảm yếu tố gây xao nhãng.

• Bài tập ngắn, hướng dẫn cụ thể.

• Giáo viên phối hợp chặt chẽ với phụ huynh để theo dõi tiến bộ.

Ngoài ra, hoạt động thể thao, nghệ thuật, kỹ năng sống có tác dụng hỗ trợ. Trẻ ADHD tham gia đều đặn thể dục thường có khả năng kiểm soát hành vi tốt hơn.

Trẻ ADHD vận động thường xuyên sẽ có khả năng kiểm soát hành vi tốt hơn.

Lời khuyên thiết thực cho cha mẹ

• Đừng vội dán nhãn con là "lười biếng" hay "nghịch phá".

• Ghi chép nhật ký hành vi của con, để chia sẻ với bác sĩ khi cần.

• Dành thời gian chơi và trò chuyện, tạo sự gắn kết tích cực.

• Tìm nhóm phụ huynh có con ADHD để chia sẻ kinh nghiệm.

Thông điệp hy vọng

ADHD không phải "tính trẻ con sẽ tự hết". Đây là rối loạn phát triển thần kinh cần nhận diện sớm và can thiệp đúng. Với sự phối hợp của bác sĩ – gia đình – nhà trường, trẻ ADHD hoàn toàn có thể kiểm soát triệu chứng, phát huy khả năng riêng và hòa nhập xã hội.

Thông tin hỗ trợ

Bệnh viện Tâm thần Hà Nội

Số 30, Ngõ 467, Đường Nguyễn Văn Linh, Phường Phúc Lợi, Hà Nội

Hotline: 0967 301 616

Website: benhvientamthanhanoi.com

Bệnh viện Tâm thần Hà Nội