Tăng tốc giải ngân, thông suốt dòng tiền cho chương trình mục tiêu quốc gia

Tỷ lệ giải ngân kinh phí thường xuyên các chương trình mục tiêu quốc gia còn thấp. Ảnh: internet

Tốc độ giải ngân chậm lại

Theo Bộ Tài chính, tính đến ngày 31/8/2025, tổng vốn đầu tư công giải ngân cho các Chương trình mục tiêu quốc gia ước đạt khoảng 26.426,81 tỷ đồng, tương đương 50% kế hoạch đề ra. Trong đó, Chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đạt khoảng 9.125,75 tỷ đồng (45%), Chương trình giảm nghèo bền vững đạt 2.269,87 tỷ đồng (42%) và Chương trình xây dựng nông thôn mới đạt khoảng 15.031,2 tỷ đồng (56%).

Riêng vốn đầu tư từ ngân sách trung ương đến hết tháng 7/2025 đạt khoảng 13.148,23 tỷ đồng, tương đương 42,9% kế hoạch năm. Mức giải ngân này cao hơn so với cùng kỳ năm 2024 (36,46%). Dù có 10 địa phương đạt tỷ lệ giải ngân cao, vẫn còn nhiều bộ, ngành và địa phương giải ngân chậm.

Đối với kinh phí thường xuyên, đến ngày 31/7/2025, tổng số vốn đã giải ngân là 8.159,34 tỷ đồng, đạt 24,1% kế hoạch. Trong đó, vốn ngân sách trung ương đã giải ngân khoảng 7.036,26 tỷ đồng (22,9%), còn ngân sách địa phương đạt khoảng 1.123,08 tỷ đồng (35,6%).

Tính riêng theo từng chương trình, Chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giải ngân đạt 4.107 tỷ đồng (23,2%), Chương trình giảm nghèo bền vững đạt 2.326 tỷ đồng (21,5%) và Chương trình xây dựng nông thôn mới đạt 1.726 tỷ đồng (32,1%).

Một số bộ, ngành và địa phương có tỷ lệ giải ngân kinh phí thường xuyên cao hơn mặt bằng chung như: Bộ Quốc phòng (98,9%), Bộ Công an (78,9%), Hội Bảo trợ người khuyết tật và trẻ mồ côi Việt Nam (57,1%), Kiểm toán Nhà nước (46,7%), Thông tấn xã Việt Nam (45,6%) và Hội Cựu chiến binh Việt Nam (39,3%). Về địa phương, Điện Biên đạt 66,1%, Đà Nẵng 52,4%, Ninh Bình 40,6%, và Thừa Thiên - Huế đạt 31,9%. Tuy nhiên, vẫn còn 3 cơ quan trung ương chưa giải ngân, 9 địa phương có tỷ lệ giải ngân dưới 15%.

Hoàn tất phân bổ vốn trước ngày 30/9/2025

Bộ Tài chính cho hay, nguyên nhân chính khiến tỷ lệ giải ngân kinh phí thường xuyên còn thấp là do một số nội dung hỗ trợ không còn đối tượng thụ hưởng như dự kiến ban đầu, hoặc đối tượng đã đủ điều kiện ra khỏi chương trình. Đồng thời, định mức hỗ trợ thấp khiến chương trình thiếu sức hút.

Tiến độ giải ngân vốn đầu tư công cho các chương trình chậm lại do một số bộ, ngành và địa phương vẫn chưa hoàn tất phân bổ chi tiết vốn cho các đơn vị trực thuộc. Tính đến nay, tổng số vốn chưa được phân bổ chi tiết còn khoảng 127,42 tỷ đồng.

Việc chậm phân bổ vốn xuất phát từ nhiều nguyên nhân: một số địa phương đang hoàn thiện thủ tục đầu tư như Nghệ An, Tuyên Quang; nhiều địa phương còn chờ Hội đồng nhân dân tỉnh thông qua như Sơn La, Đắk Lắk, Bắc Ninh, Lai Châu, Quảng Ngãi. Bên cạnh đó, một số địa phương đang trình UBND tỉnh phân bổ chi tiết như Cà Mau; hoặc đang rà soát việc phân bổ theo mô hình chính quyền địa phương hai cấp sau sáp nhập như Lạng Sơn, Huế. Một số tỉnh như Lâm Đồng, Lào Cai đang tiếp tục rà soát kỹ đối tượng để phân bổ vốn.

Ngoài ra, nhiều địa phương vẫn lúng túng trong triển khai các văn bản hướng dẫn của bộ, ngành liên quan đến phân cấp, phân quyền. Bộ máy sau khi kiện toàn theo mô hình chính quyền hai cấp ở cấp huyện và xã chưa ổn định, gây khó khăn trong công tác đầu tư, thanh toán và giải ngân vốn. Các đơn vị mới được điều chuyển, tiếp nhận chức năng - nhiệm vụ (như xã mới, tỉnh mới) vẫn cần thời gian để hoàn tất hồ sơ pháp lý, cập nhật dữ liệu hệ thống, đăng ký tài khoản và con dấu, khiến tiến độ bị kéo dài.

Bên cạnh đó, điều kiện thời tiết bất lợi như mưa lớn, sạt lở, lũ lụt tại nhiều địa phương cũng ảnh hưởng đáng kể đến tiến độ thi công các công trình thuộc chương trình mục tiêu quốc gia. Đây là yếu tố khách quan gây chậm trễ thi công, khiến nhiều dự án không đảm bảo tiến độ.

Cũng theo Bộ Tài chính, đội ngũ công chức thực hiện chương trình tại cơ sở hiện vẫn thiếu và kiêm nhiệm nhiều nhiệm vụ, thường xuyên thay đổi vị trí công tác. Cộng thêm việc thay đổi bộ máy sau sáp nhập đơn vị hành chính khiến công tác quản lý, triển khai chương trình bị gián đoạn, thiếu hiệu quả...

Trước thực tế đó, Bộ Tài chính đề nghị các bộ, ngành và địa phương tập trung thực hiện nghiêm túc và quyết liệt các nội dung của chương trình mục tiêu quốc gia, phấn đấu giải ngân 100% kế hoạch năm 2025. Các đơn vị cần tăng cường giám sát, kiểm tra, kịp thời xử lý các vướng mắc trong thẩm quyền hoặc đề xuất các cơ quan liên quan hướng dẫn cụ thể. Những bộ, địa phương chưa phân bổ hết vốn đầu tư công từ ngân sách trung ương năm 2025 phải khẩn trương hoàn tất trước ngày 30/9/2025 và chịu trách nhiệm về việc chậm trễ.

Bộ Dân tộc và Tôn giáo cần sớm có phương án xử lý phần kinh phí thường xuyên chưa phân bổ thuộc Chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, hoàn thành trước ngày 30/9/2025 nhằm tránh thất thoát, lãng phí nguồn lực. Bộ Tài chính tiếp tục chủ trì, phối hợp với các cơ quan chủ trì chương trình để rà soát, xác định rõ phần kinh phí còn nhu cầu sử dụng và không còn nhu cầu để báo cáo cấp có thẩm quyền quyết định.

Các địa phương cần tiếp tục kiện toàn Ban Chỉ đạo các chương trình mục tiêu quốc gia các cấp, sắp xếp lại nhân lực tại cấp cơ sở nhằm đảm bảo tiến độ giải ngân cả vốn đầu tư công lẫn kinh phí thường xuyên thuộc các chương trình mục tiêu quốc gia trong những tháng cuối năm.

Việc “mở van” và thông suốt dòng vốn đầu tư chính là “đòn bẩy” giúp các chương trình mục tiêu quốc gia vững bước tiến về đích, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững và nâng cao đời sống nhân dân trên cả nước.

Trần Huyền