Tăng trưởng xanh: Lộ trình mới cho công nghiệp Việt Nam

Đổi mới công nghệ để hướng tới tăng trưởng xanh luôn là yêu cầu cấp thiết đối với mỗi doanh nghiệp công nghiệp. Ảnh: Hồng Đạt - TTXVN

Trong bối cảnh thế giới đầy biến động, cạnh tranh khốc liệt và những áp lực về môi trường ngày càng gia tăng, việc chuyển mình là một lộ trình tất yếu để doanh nghiệp không chỉ tồn tại mà còn bứt phá. Với những thách thức hiện hữu, con đường phía trước đòi hỏi sự chuyển mình mạnh mẽ, từ chính sách vĩ mô đến nỗ lực tự thân của từng doanh nghiệp; đồng thời, cần vẽ ra bản đồ chỉ dẫn lộ trình rõ ràng, cùng các giải pháp đột phá để ngành công nghiệp Việt Nam có thể vươn mình, tiến xa hơn.

Tăng trưởng xanh trong ngành công nghiệp chế tạo là quá trình tái cấu trúc các hoạt động sản xuất nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng tài nguyên, năng lượng, giảm phát thải khí nhà kính và chất thải. Điều này gồm việc áp dụng các công nghệ sạch, phát triển sản phẩm và dịch vụ thân thiện với môi trường, tạo ra việc làm xanh để tách rời tăng trưởng kinh tế khỏi suy thoái môi trường và đạt được mục tiêu phát triển bền vững. Trong lĩnh vực công nghiệp, để sản xuất gắn liền với giảm phát thải khí nhà kính, giảm tác động gây ô nhiễm môi trường, chuyển từ sản xuất nâu sang sản xuất xanh buộc doanh nghiệp phải có chiến lược với 3 hành động cụ thể. Đó là đổi mới công nghệ; sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả và chuyển đổi cơ cấu sản phẩm theo hướng sản phẩm xanh.

Theo các chuyên gia, việc thực hiện 3 nội dung để tăng trưởng xanh vừa tốn kém cả thời gian, lẫn công sức và nguồn lực. Vì thế, không dễ dàng thực hiện, bởi doanh nghiệp luôn có xu hướng tối đa hóa lợi nhuận, giảm thiểu hóa chi phí mà ít quan tâm đến vấn đề môi trường. Vì lẽ đó, Nhà nước cần thể hiện vai trò thúc đẩy, hỗ trợ doanh nghiệp công nghiệp thực hiện chiến lược tăng trưởng xanh, đây là nhận thức mang tính cốt lõi nhất. Tuy nhiên, mức độ và cách thức hỗ trợ doanh nghiệp công nghiệp thực hiện tăng trưởng xanh có thể khác nhau tùy thuộc vào khả năng của doanh nghiệp và những ưu tiên về nguồn lực và chính sách cho phép.

Ông Phan Đăng Tuất, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Việt Nam (VASI) nhận định, đổi mới công nghệ để hướng tới tăng trưởng xanh luôn là yêu cầu cấp thiết đối với mỗi doanh nghiệp công nghiệp, nhất là trong môi trường cạnh tranh và hội nhập quốc tế. Đổi mới công nghệ giúp cho doanh nghiệp cải thiện, nâng cao chất lượng sản phẩm, củng cố, duy trì và mở rộng thị phần và đa dạng hóa mẫu mã sản phẩm.

Tuy nhiên, để thực hiện tăng trưởng xanh thì nội dung đổi mới công nghệ không chỉ để nâng cao năng suất, mà còn đồng thời nhằm giảm tiêu hao nguyên, nhiên liệu và giảm tác động xấu đến môi trường. Vì những lợi ích này mà doanh nghiệp có động lực đổi mới công nghệ để thực hiện tăng trưởng xanh, tăng trách nhiệm xã hội vì chính sự tồn tại và phát triển của bản thân doanh nghiệp. Công nghệ được cải tiến sẽ dẫn đến những phương pháp sản xuất mới, thân thiện hơn với môi trường và sử dụng tài nguyên hiệu quả hơn. Điều này có nghĩa là những công nghệ mới có thể sản xuất ra nhiều sản phẩm hơn với cùng số lượng các yếu tố đầu vào như trước hay thậm chí ít hơn, vừa cho năng suất cao hơn, vừa tăng năng lực sản xuất của doanh nghiệp và nền kinh tế.

Theo Chủ tịch VASI, đối với các doanh nghiệp công nghiệp, việc thực hiện đổi mới công nghệ theo hướng tăng trưởng xanh phải đảm bảo sự xanh hóa công nghệ hay hướng tới sử dụng các công nghệ xanh, để giải quyết các vấn đề như phát triển bền vững bằng những công nghệ thân thiện với môi trường, không làm tổn hại đến nguồn tài nguyên thiên nhiên hay ảnh hưởng nguy hại đến những thế hệ tương lai; tạo dựng một chu trình kín trong sản xuất, nghĩa là phế phẩm của một quy trình sẽ là nguyên liệu của một quy trình sản xuất khác; giảm thiểu tối đa phế thải độc hại và tăng cường khả năng tái tạo sản phẩm cũ thành nguyên liệu mới. Công nghệ xanh đòi hỏi cần phải sử dụng năng lượng hợp lý hoặc giảm thiểu nhằm bảo vệ môi trường thiên nhiên. Hóa học xanh cũng là một yếu tố quan trọng góp phần vào việc giải quyết công nghệ xanh

Các doanh nghiệp công nghiệp áp dụng đổi mới công nghệ để thực hiện tăng trưởng xanh cần hành động phù hợp với các yếu tố như các chính sách quy định, nhu cầu của thị trường. Ở nhiều nước trên thế giới, các quy định, chính sách là một động lực quan trọng cho các doanh nghiệp tiến hành đổi mới công nghệ. Để khuyến khích doanh nghiệp đổi mới công nghệ theo hướng xanh thì một mặt Nhà nước cần quy định có tính chất ưu đãi đối với các công nghệ thân thiện với môi trường, mặt khác đồng thời trừng phạt đối với các công nghệ gây ô nhiễm theo lộ trình. Tuy nhiên, chỉ khi thị trường có nhu cầu gia tăng về sản phẩm xanh tương ứng, doanh nghiệp mới có thể nắm lấy cơ hội và phát triển thị trường sản phẩm xanh.

Chia sẻ về thực trạng đổi mới công nghệ theo hướng tăng trưởng xanh của các doanh nghiệp công nghiệp trên địa bàn thành phố Hà Nội, ông Nguyễn Đức Minh, Phó Chủ tịch Hội Doanh nghiệp sản xuất sản phẩm công nghiệp chủ lực thành phố Hà Nội (HAMI) cho hay, doanh nghiệp sản xuất trên địa bàn đã có nhận thức về tầm quan trọng của việc đổi mới công nghệ theo hướng tăng trưởng xanh. 71% tổng số doanh nghiệp thành viên có thông tin về Kế hoạch triển khai thực hiện Chiến lược Quốc gia về tăng trưởng xanh của thành phố Hà Nội. Tuy nhiên, các yếu tố đầu ra, tức là đánh giá kết quả thực hiện hành động của doanh nghiệp về tăng trưởng xanh, cụ thể là giảm phát thải chất ô nhiễm và khí nhà kính còn chưa được nhiều doanh nghiệp thực sự quan tâm. 1/3 doanh nghiệp vẫn cho rằng các chỉ số này ít quan trọng với họ. Rõ ràng vẫn còn một khoảng cách giữa nhận thức đến hành động của doanh nghiệp trên địa bàn trong việc thực hiện tăng trưởng xanh.

Việc sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả cũng đã có rất nhiều chuyển biến với những doanh nghiệp sử dụng nhiều năng lượng như Công ty cổ phần Cao su Hà Nội, Công ty TNHH Phụ tùng xe máy Ghoshi Thăng Long, Công ty TNHH Sumimoto, Công ty Bia Sài Gòn - Hà Nội... đã tích cực thực hiện các biện pháp tiết kiệm năng lượng.

Tuy nhiên, đa số doanh nghiệp trên địa bàn đang tiêu thụ năng lượng bằng mức trung bình của Việt Nam và cao hơn so với mức trung bình của thế giới. Đặc biệt là mức độ thay đổi về tiêu thụ năng lượng ở các doanh nghiệp được điều tra trong 3 năm gần đây phần lớn là tăng, trung bình ở quanh mức 10%; trong khi đó, mức cao nhất là 30%; thậm chí, có một số doanh nghiệp không có sự thay đổi về tiêu thụ năng lượng.

Với những tồn tại này, ông Nguyễn Đức Minh bày tỏ kỳ vọng, bằng việc tuyên truyền và nâng cao nhận thức, các doanh nghiệp ngành công nghiệp trên địa bàn thành phố Hà Nội sẽ sớm thay đổi tư duy, chuyển hóa thành hành động cụ thể, tích cực đầu tư chuyển đổi phương tiện sản xuất hiện đại, tiêu hao ít năng lượng; đồng thời, tối ưu các máy móc, thiết bị sử dụng nhiên liệu tái tạo.

Ngọc Quỳnh/Bnews/vnanet.vn