Tạo chuyển biến về an ninh năng lượng, chuyển đổi xanh
Bộ Chính trị vừa ban hành Nghị quyết số 70-NQ/TW về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến 2045. Nghị định với những mục tiêu cụ thể, cơ chế, giải pháp mạnh mẽ, khả thi để bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, chuyển đổi xanh.
Nhà máy điện mặt trời Phù Mỹ, tỉnh Gia Lai.
Trong bối cảnh nhu cầu năng lượng tăng nhanh, thị trường điện chưa thật sự cạnh tranh, một số dự án tái tạo bị đình trệ và yêu cầu giảm phát thải ròng vào năm 2050 ngày càng gấp rút, Bộ Chính trị vừa ban hành Nghị quyết số 70-NQ/TW về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến 2045. Nghị định với những mục tiêu cụ thể, cơ chế, giải pháp mạnh mẽ, khả thi để bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, chuyển đổi xanh.
Nếu Nghị quyết số 55-NQ/TW ban hành năm 2020 là dấu mốc khẳng định tầm nhìn chiến lược dài hạn, nhấn mạnh phát triển năng lượng sạch, thì Nghị quyết số 70-NQ/TW được coi là bước chuyển từ tầm nhìn sang hành động với cách tiếp cận mới mang tính chất đột phá và thực tiễn cao hơn.
Sau 5 năm triển khai Nghị quyết số 55, nhiều hạn chế đã bộc lộ: Tốc độ phát triển điện không theo kịp nhu cầu kinh tế, cơ chế cho năng lượng tái tạo thiếu ổn định, dẫn tới hàng trăm dự án không thể triển khai, hạ tầng truyền tải, thị trường điện cạnh tranh phát triển chưa đồng bộ. Trong bối cảnh đó, Nghị quyết số 70 được ban hành nhằm khắc phục các bất cập, cụ thể hóa bằng bảy nhóm giải pháp đồng bộ, toàn diện.
Ông Nguyễn Quang Huân, Ủy viên Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội nhận định, Nghị quyết số 70 đặc biệt nhấn mạnh khơi thông nguồn lực xã hội, mở không gian rộng lớn cho tư nhân tham gia, từ đó tạo động lực mới để ngành năng lượng phát triển bứt phá.
Ở góc độ khác, chuyên gia năng lượng Hà Đăng Sơn, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu năng lượng và tăng trưởng xanh đánh giá: Điểm đột phá của Nghị quyết số 70 nằm ở tính thực tiễn và linh hoạt, khi thẳng thắn thừa nhận những chỉ tiêu cũ khó khả thi, đồng thời cho phép điều chỉnh hoặc triển khai trước các dự án quan trọng, cấp bách, không để bị trói buộc bởi khuôn khổ cứng nhắc. Đây là bước tiến thể chế có ý nghĩa, bảo đảm ngành năng lượng thích ứng biến động của thị trường quốc tế và các cam kết khí hậu mà Việt Nam đã đưa ra.
Nghị quyết số 70 đã nâng tầm các mục tiêu chiến lược, theo đó, tỷ trọng năng lượng tái tạo trong tổng cung năng lượng sơ cấp được đặt mục tiêu đạt 25-30% vào năm 2030, thay vì 15-20% như Nghị quyết số 55. Đây là mục tiêu đầy tham vọng nhưng hoàn toàn khả thi, khi Việt Nam sở hữu tiềm năng to lớn về điện gió, điện mặt trời.
Thách thức chủ yếu nằm ở khả năng hấp thụ của hệ thống điện. Lưới truyền tải hiện tại còn thiếu và yếu, gây quá tải khi công suất năng lượng tái tạo mới chỉ tập trung ở một số vùng.
Để khắc phục, Nghị quyết số 70 đã đưa ra các cơ chế mới: Cho phép mua bán điện trực tiếp (DPPA) giữa nhà sản xuất và khách hàng lớn, khuyến khích mô hình “tự sản-tự tiêu”, đồng thời phát triển công nghệ lưu trữ, chuyển đổi năng lượng tái tạo sang dạng khác thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào lưới điện quốc gia. Những giải pháp này, nếu được triển khai đồng bộ, không chỉ bảo đảm đạt chỉ tiêu đề ra mà còn giảm sức ép lên hệ thống truyền tải, tăng tính an toàn và linh hoạt.
Đồng thời, Nghị quyết số 70 mở đường cho sự hình thành thị trường bán buôn và bán lẻ điện cạnh tranh, đưa nhiều nhà cung cấp tham gia, tạo quyền lựa chọn cho người tiêu dùng, qua đó buộc thị trường vận hành minh bạch, giá điện và chất lượng dịch vụ được tối ưu. Đây là một bước ngoặt trong tiến trình hình thành thị trường điện đúng nghĩa. Tinh thần xuyên suốt của Nghị quyết số 70 là huy động nguồn lực xã hội cho đầu tư phát triển các dự án năng lượng.
Ông Sơn cũng nhìn nhận, việc thu hút đầu tư tư nhân không thể bằng mọi giá, mà phải gắn liền với yêu cầu bền vững và công bằng xã hội. An ninh năng lượng không chỉ đồng nghĩa với việc có đủ điện, mà còn phải bảo đảm ổn định, phù hợp khả năng chi trả hợp lý của người dân và doanh nghiệp, đồng thời bảo đảm cung cấp điện cho cả những khu vực vùng sâu, vùng xa, nơi ít có khả năng sinh lợi khi đầu tư lưới điện.
Để làm được điều đó, nghị quyết đã đề ra nhiều giải pháp quyết liệt: cải cách mạnh mẽ thủ tục hành chính, rút ngắn 30-50% thời gian thực hiện dự án năng lượng; bảo đảm nguyên tắc công bằng giữa doanh nghiệp tư nhân và doanh nghiệp nhà nước; thực thi nghiêm túc các cam kết hợp đồng, minh bạch trong thanh toán. Những biện pháp này không chỉ tạo niềm tin cho nhà đầu tư, mà còn bảo đảm sự phát triển cân bằng, hài hòa lợi ích.
Nghị quyết số 70 cũng nêu rõ, phải rà soát, tháo gỡ các điểm nghẽn về thể chế trong quy hoạch, cấp phép, huy động vốn... cho các dự án năng lượng; có cơ chế, chính sách đặc thù vượt trội để thu hút và triển khai các dự án năng lượng quan trọng, cấp bách của quốc gia; khẩn trương tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đẩy nhanh tiến độ triển khai các dự án năng lượng trọng điểm…
Ông Huân khuyến nghị về tình trạng hơn 170 dự án năng lượng tái tạo bị đình trệ nếu kéo dài sẽ gây lãng phí nguồn lực, làm suy giảm niềm tin nhà đầu tư. Đề cập các dự án này, ông Sơn khẳng định cần có cơ chế đặc thù để xử lý, theo tinh thần “tiết kiệm-hài hòa lợi ích-chia sẻ trách nhiệm”.
Việc tháo gỡ nút thắt này không chỉ có ý nghĩa kinh tế, mà còn là thước đo niềm tin của cộng đồng doanh nghiệp vào chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, nhất là việc thực thi Nghị quyết số 70.
Nghị quyết số 70 khẳng định rõ, năng lượng là nền tảng của phát triển, là điều kiện tiên quyết để bảo đảm tăng trưởng kinh tế-xã hội bền vững. Trong bối cảnh thế giới có nhiều biến động, an ninh năng lượng càng trở thành yếu tố sống còn, quyết định vị thế và năng lực cạnh tranh của đất nước.
Trong bối cảnh đó, Nghị quyết số 70 không chỉ giải quyết những điểm nghẽn trước mắt về phát triển năng lượng, mà còn thể hiện tầm nhìn dài hạn, khẳng định quyết tâm chính trị rất cao của Đảng trong việc bảo đảm an ninh năng lượng, thúc đẩy chuyển đổi xanh, phát triển bền vững, qua đó góp phần đưa Việt Nam bước vào kỷ nguyên mới - Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc phát triển giàu mạnh, văn minh, thịnh vượng.
