Tạo cơ chế 'hút' nguồn nhân lực nghề vùng sâu, vùng xa

Cần chính sách linh hoạt

Trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu về nguồn nhân lực chất lượng cao, đào tạo nghề đang trở thành một trong những trụ cột quan trọng để đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt trong giai đoạn công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Theo thống kê của Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp, năm 2024, cả nước có khoảng 1.900 cơ sở giáo dục nghề nghiệp, trong đó các trường cao đẳng và trung cấp nghề thuộc Bộ Công Thương đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao cho các ngành công nghiệp, kỹ thuật và thương mại.

Theo báo cáo của Bộ Công Thương, đến năm 2030, ngành công nghiệp chế biến, chế tạo cần khoảng 2,5 triệu lao động có tay nghề cao, trong khi ngành thương mại và dịch vụ cần thêm 1,5 triệu lao động. Đặc biệt, các khu công nghiệp và khu chế xuất tại các tỉnh phía Bắc như Bắc Ninh, Thái Nguyên, Hải Phòng đang yêu cầu nguồn nhân lực chất lượng cao với kỹ năng thực hành tốt, khả năng sử dụng công nghệ hiện đại và ngoại ngữ.

Trường Cao đẳng Công nghệ và Kinh tế Công nghiệp tuyển sinh trực tiếp tại Điện Biên

Trong khi, hiện các cơ sở đào tạo như Trường Cao đẳng Công nghiệp Huế, Trường Cao đẳng Kỹ thuật Cao Thắng và Trường Cao đẳng Kinh tế Đối ngoại đang nỗ lực đổi mới để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường lao động. Tuy nhiên, một thực tế cho thấy, tỷ lệ học sinh chọn học nghề vẫn thấp so với học đại học, một phần do định kiến xã hội về việc học nghề "ít triển vọng" hơn học đại học. Đặc biệt, tại các khu vực khó khăn như vùng sâu, vùng xa, việc thu hút học sinh tham gia học nghề vẫn còn nhiều hạn chế, nhận thức về học nghề chưa cao và sự cạnh tranh gay gắt từ thị trường lao động quốc tế.

Ông Lê Văn Luận, Chủ tịch Hội đồng, Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Công nghiệp Huế chia sẻ: “Chúng tôi đã áp dụng mô hình đào tạo KOSEN từ Nhật Bản, tập trung vào thực hành và gắn kết với doanh nghiệp. Kết quả, hơn 90% sinh viên tốt nghiệp có việc làm ngay, nhiều em được tuyển dụng vào các tập đoàn lớn như Panasonic, Mitsubishi. Tuy nhiên, thách thức lớn nhất vẫn là thu hút học sinh từ các vùng sâu, vùng xa, nơi điều kiện tiếp cận thông tin và giáo dục còn hạn chế, điều này gây nhiều khó khăn trong công tác tuyển sinh và đào tạo tại trường”.

Tương tự, tại Trường Cao đẳng Kinh tế Đối ngoại, nhà trường cũng đang đẩy mạnh chuyển đổi số trong đào tạo và xây dựng các chương trình phù hợp với đặc thù địa phương. Song theo TS. Lê Ngọc Trung - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Kinh tế Đối ngoại: Trong thời gian qua, nhà trường đã chủ động nâng cao chất lượng đào tạo và triển khai nhiều chính sách hỗ trợ sinh viên vùng khó khăn. Tuy nhiên, để tạo bước đột phá trong việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đặc biệt ở các vùng này, chúng tôi mong muốn có sự đồng hành từ nhiều phía.

“Theo đó, chúng tôi kỳ vọng sẽ có những chính sách linh hoạt hơn, đặc biệt trong việc cập nhật nội dung đào tạo. Ngoài ra, chúng tôi mong muốn có thêm các chương trình hợp tác quốc tế để tiếp cận tri thức và công nghệ tiên tiến từ thế giới. Đồng thời, các chính sách ưu đãi về thuế hoặc hỗ trợ tài chính cho sinh viên vùng khó khăn theo học các ngành công nghệ cao cũng rất cần thiết để khuyến khích các em tham gia”, ông Trung nói.

Xây dựng chương trình phù hợp với đặc thù địa phương

Trước tình trạng thiếu hụt lao động có kỹ năng, đặc biệt trong các ngành kỹ thuật cao đang đặt ra yêu cầu cấp thiết cho các cơ sở đào tạo nghề, đặc biệt là các trường thuộc Bộ Công Thương. Về phía Bộ Công Thương, ông Trần Quang Huy, Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ, Bộ Công Thương cho biết, thực tế cho thấy, việc thu hút học sinh, sinh viên theo học nghề hiện nay, đặc biệt tại khu vực phía Bắc đang đối mặt với không ít thách thức. Trước bối cảnh đó, Bộ Công Thương đã và đang triển khai nhiều định hướng đồng bộ, nhằm hỗ trợ các cơ sở đào tạo trong toàn ngành, với một số trọng tâm như sau:

Thứ nhất, Bộ đã phối hợp triển khai mô hình đào tạo tiên tiến KOSEN của Nhật Bản tại một số cơ sở giáo dục nghề nghiệp trọng điểm như Trường Cao đẳng Công nghiệp Huế, Trường Cao đẳng Kỹ thuật Cao Thắng, Trường Cao đẳng Công nghiệp và Thương mại. Mô hình này hướng tới đào tạo kỹ sư thực hành theo chuẩn quốc tế, với tỷ lệ thực hành cao, gắn kết chặt chẽ với nhu cầu của doanh nghiệp. Kết quả bước đầu rất tích cực, học viên tốt nghiệp đều có việc làm ngay, nhiều em được tuyển dụng vào các doanh nghiệp Nhật Bản tại Việt Nam và nước ngoài.

Bộ Công Thương đã triển khai nhiều chương trình hợp tác quốc tế nhằm mang lại cơ hội học bổng, thực tập kỹ năng và việc làm ở nước ngoài cho học sinh, sinh viên

Thứ hai, Bộ chỉ đạo các cơ sở đào tạo đổi mới mạnh mẽ chương trình và phương pháp giảng dạy theo hướng “70% thực hành, 30% lý thuyết”, gắn đào tạo với thực tiễn sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Sinh viên được đi thực tập tại doanh nghiệp ngay từ năm đầu, tăng trải nghiệm thực tế, đồng thời nâng cao khả năng thích ứng công việc sau khi ra trường.

Thứ ba, Bộ chú trọng thúc đẩy chuyển đổi số và tăng cường tự chủ cho các cơ sở đào tạo. Chúng tôi đang hỗ trợ các trường ứng dụng công nghệ số trong quản lý tuyển sinh, quản trị đào tạo, xây dựng nền tảng học trực tuyến, đồng thời khuyến khích các trường thực hiện tự chủ trong mở ngành, xây dựng chương trình phù hợp với đặc thù địa phương, đặc biệt tại các tỉnh phía Bắc.

Thứ tư, Bộ Công Thương xác định hợp tác với doanh nghiệp và hội nhập quốc tế là yếu tố then chốt. Các trường trong ngành được khuyến khích ký kết hợp tác toàn diện với doanh nghiệp trong xây dựng chương trình, tổ chức đào tạo kép, thực tập và tuyển dụng. Đồng thời, nhiều chương trình hợp tác quốc tế được triển khai nhằm mang lại cơ hội học bổng, thực tập kỹ năng và việc làm ở nước ngoài cho học sinh, sinh viên.

Thứ năm, công tác truyền thông tuyển sinh cũng được đổi mới toàn diện. Các trường được định hướng xây dựng kế hoạch truyền thông đa kênh, bao gồm mạng xã hội, hội chợ nghề nghiệp, truyền hình, và đặc biệt là tư vấn trực tiếp tại các trường THCS, THPT vùng sâu vùng xa. Qua đó, từng bước thay đổi nhận thức của phụ huynh và học sinh về cơ hội phát triển khi học nghề.

Cuối cùng, chính sách hỗ trợ tài chính cho người học là điểm rất quan trọng. Bộ đã hướng dẫn các trường thực hiện miễn giảm học phí, cấp học bổng, hỗ trợ ký túc xá và giới thiệu việc làm thêm, đặc biệt với học sinh thuộc khu vực khó tuyển như trung du, miền núi phía Bắc.

Nga Đỗ