Tín chỉ carbon có giá bao nhiêu?

Qua dự án Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn chuyển nhượng 10,5 triệu tấn khí thải carbon giảm thiểu được cho Ngân hàng Thế giới (WB), thông qua Thỏa thuận chi trả lượng giảm phát thải khí nhà kính (ERPA), Việt Nam nhận được hơn 50 triệu USD.

Mặc dù được xem là tín hiệu tích cực để khởi động tín chỉ carbon rừng tại Việt Nam, thỏa thuận này vấp phải nhiều tranh cãi liên quan đến việc liệu đơn giá 5 USD có quá rẻ.

Trong khi đó, theo nghiên cứu của Ngân hàng Thế giới (WB), đến khi đơn giá tín chỉ carbon trung bình rơi đạt đến mốc khoảng 147USD, công cụ này mới tạo ra ý nghĩa thực tiễn cho công cuộc giảm phát thải, chống biến đổi khí hậu trên toàn cầu.

Tài sản ‘không ngừng tăng giá’

Tương tự mọi loại tài sản khác, tín chỉ carbon có giá phụ thuộc vào nguyên tắc cung – cầu. Do đó, trên thị trường tín chỉ carbon bắt buộc, tín chỉ carbon sẽ không ngừng tăng giá, bởi hạn ngạch phát thải cấp cho mỗi doanh nghiệp sẽ bị giảm xuống, khiến nhu cầu tăng cao nhưng nguồn cung bị giảm.

Điều này cũng lý giải cho mức đơn giá cao của tín chỉ carbon bắt buộc trên thế giới. Chẳng hạn như tại châu Âu, với hệ thống thương mại khí thải (EU ETS) chính thức hoạt động kể từ năm 2005, đến nay giá tín chỉ carbon đã tăng hơn 1.400%.

Một dự án tạo tín chỉ carbon bằng việc hỗ trợ bếp đun ít phát thải cho bà con vùng cao.

Trong khi đó, trên thị trường tín chỉ carbon tự nguyện, đơn giá của tín chỉ carbon có thể dao động từ 1 đến vài trăm USD, tùy thuộc vào các phương pháp định giá.

Theo Gold Standard, một trong bốn nền tảng chứng nhận tín chỉ carbon tự nguyện hàng đầu thế giới, có ba cách để định giá tín chỉ carbon

Thứ nhất, theo hình thức dự án hoặc phương pháp luận tạo ra tín chỉ carbon. Mỗi loại dự án có chi phí đầu tư khác nhau nên giá tín chỉ carbon tạo ra cũng khác nhau. Chẳng hạn như dự án sử dụng năng lượng hiệu quả có đơn giá tín chỉ carbon rơi vào khoảng 8,75USD hay dự án quản lý hiệu quả rừng có đơn giá tín chỉ carbon khoảng 14USD.

Thứ hai, theo động lực thị trường, tức là giá cao khi nhu cầu tín chỉ carbon tăng cao và giá thấp khi nhu cầu giảm nhiệt.

Thứ ba, dựa trên những tác động bổ sung của dự án tạo tín chỉ carbon tới môi trường và xã hội. Theo nghiên cứu của Cơ quan Bảo vệ môi trường Mỹ, mỗi tấn khí thải carbon thải ra môi trường gây thiệt hại từ 11 – 212USD cho những hệ lụy đem lại. Trên lý thuyết, những thiệt hại đó cần phải được hạch toán vào giá tín chỉ carbon.

Ngoài ra, các dự án tín chỉ carbon tạo tác động tích cực tới việc bảo tồn đa dạng sinh học, tạo sinh kế bền vững, bảo tồn văn hóa bản địa và có cơ chế chia sẻ lợi ích công bằng cho các bên liên quan cũng sẽ có giá cao hơn.

Nói cách khác, dự án tạo tín chỉ carbon cũng cần đảm bảo các nguyên tắc như tiêu chí ESG (kinh tế, xã hội và quản trị) để có thể tạo ra tín chỉ carbon chất lượng, có giá bán cao.

Việt Nam cần làm gì để bán tín chỉ carbon giá cao?

“Tại sao tín chỉ carbon của một cây thông ở Pháp lại có giá 90USD trong khi ở Việt Nam chỉ là 5USD”, bà Betty Pallard, CEO ESG Climate Consulting, đặt vấn đề tại Diễn đàn Net Zero Việt Nam 2025: Thị trường carbon trong kỷ nguyên mới.

Bà Betty Pallard, CEO ESG Climate Consulting, tại Diễn đàn Net Zero Việt Nam 2025: Thị trường carbon trong kỷ nguyên mới.

Theo bà Betty, tín chỉ carbon thực chất là một khoản đầu tư vào các dự án giảm phát thải. Giá tín chỉ carbon sẽ càng cao nếu dự án giảm phát thải càng tạo ra nhiều ý nghĩa và giá trị.

Điều này cũng phù hợp với phương pháp định giá dựa trên những giá trị đằng sau của mỗi tín chỉ carbon.

Thực tế cho thấy, các loại tín chỉ carbon từ rừng, nông nghiệp hay một số loại tín chỉ liên quan đến dự án hỗ trợ sinh kế và đời sống người dân, đã thỏa mãn phần nào yêu cầu để bán được giá cao.

Để hiện thực hóa những giá trị đi kèm vào giá bán tín chỉ carbon, theo bà Betty Pallard, điều đầu tiên cần làm là đảm bảo tính minh bạch về dữ liệu, thông qua xác định rõ phương pháp tính toán, theo dõi số liệu giảm phát thải và quy đổi tín chỉ carbon.

Một dự án có được tính minh bạch về tác động là điều kiện tiên quyết để kêu gọi sự tham gia của nhà đầu tư, đặc biệt là các dự án liên quan đến phát triển bền vững.

Tiếp đó, cần phải truyền tải những giá trị lan tỏa của dự án giảm phát thải tạo ra tín chỉ carbon. Đó có thể là hệ sinh thái được phục hồi toàn vẹn tại các cánh rừng, giải pháp canh tác bền vững giúp gia tăng sinh kế của bà con nông dân, hay những giá trị về lịch sử, văn hóa truyền thống của Việt Nam trong mỗi phương pháp giảm nhẹ phát thải dựa vào tự nhiên.

Thực tế cho thấy, trên thế giới có không ít dự án tạo tín chỉ carbon chỉ đơn thuần là giảm phát thải, không tạo thêm giá trị lan tỏa cho cộng đồng. Thậm chí, một số dự án gây tác động tiêu cực đến cộng đồng, chẳng hạn như một số dự án năng lượng tái tạo không được tính toán kỹ về quy hoạch và đánh giá tác động tổng thể.

Bằng cách phân định rõ các giá trị vượt trội, tín chỉ carbon của Việt Nam có thể bán được giá cao, đem lại lợi ích kinh tế bền vững và tương xứng với những nỗ lực của doanh nghiệp, người dân trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu.

Phạm Sơn