Tạo cơ hội làm lại cuộc đời cho người chưa thành niên phạm pháp
Trong bối cảnh xã hội phát triển nhanh chóng, những tác động từ mặt trái của đời sống kinh tế, mạng xã hội và sự thay đổi trong lối sống đã khiến tình trạng người chưa thành niên vi phạm pháp luật còn diễn ra. Không ít vụ việc đau lòng xảy ra do sự bốc đồng, thiếu hiểu biết pháp luật hoặc ảnh hưởng tiêu cực từ môi trường xung quanh. Điều này không chỉ gây lo ngại trong cộng đồng mà còn đặt ra bài toán lớn cho xã hội trong việc giáo dục, phòng ngừa và xử lý phù hợp đối với lứa tuổi đang trong quá trình hình thành nhân cách.
Trước thực trạng đó, ngày 30-11-2024, tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV đã thông qua Luật Tư pháp người chưa thành niên, được sửa đổi, bổ sung ngày 25-6-2025 (có hiệu lực từ ngày 1-1-2026). Sự ra đời của luật này đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong tư duy lập pháp và chính sách hình sự của Việt Nam, thể hiện rõ tinh thần nhân đạo, tiến bộ và phù hợp với xu hướng quốc tế trong việc bảo vệ quyền trẻ em.
Điểm nổi bật của luật này là quy định toàn diện về “xử lý chuyển hướng” - một cơ chế đặc thù thay thế cho việc truy cứu trách nhiệm hình sự đối với người chưa thành niên phạm tội. Theo đó, thay vì đưa ra những hình phạt mang tính răn đe, trừng phạt nặng nề, pháp luật mở ra cơ hội để các em được giáo dục, sửa sai, phục hồi nhân cách và tái hòa nhập cộng đồng. Cách tiếp cận này giúp người chưa thành niên có cơ hội làm lại cuộc đời; đồng thời giúp xã hội giảm bớt gánh nặng từ hậu quả của việc giam giữ và kỳ thị sau khi mãn hạn tù.
Không chỉ mở ra hướng đi mới trong công tác tư pháp, luật này còn truyền đi thông điệp mạnh mẽ về lòng nhân ái và sự bao dung của xã hội Việt Nam. Một xã hội văn minh không chỉ được đo bằng mức độ nghiêm minh của pháp luật mà còn được đánh giá qua khả năng thấu hiểu, cảm thông và trao cơ hội cho những người lầm lỗi, đặc biệt là với thế hệ trẻ.
Tuy nhiên, để luật nói trên đi vào cuộc sống một cách hiệu quả, cần sự phối hợp đồng bộ giữa gia đình, nhà trường, các cơ quan bảo vệ pháp luật và toàn xã hội. Gia đình phải là nơi đầu tiên dạy trẻ biết yêu thương, biết tuân thủ pháp luật và chịu trách nhiệm về hành vi của mình. Nhà trường cần đẩy mạnh giáo dục đạo đức, kỹ năng sống, giúp học sinh nhận thức rõ các quy định pháp luật liên quan, cũng như hậu quả của vi phạm pháp luật. Đồng thời các cơ quan chức năng cần tăng cường công tác tuyên truyền, hướng dẫn và tạo điều kiện để những người chưa thành niên sau khi vi phạm có cơ hội học nghề, tìm việc làm, hòa nhập trở lại với cộng đồng.
Trao cho người chưa thành niên vi phạm pháp luật cơ hội làm lại cuộc đời không phải là sự khoan nhượng với sai lầm mà là sự khoan dung nhằm giáo dục người vi phạm sống nhân ái, có trách nhiệm và biết hướng thiện. Đó cũng là mục tiêu cao cả mà Luật Tư pháp người chưa thành niên hướng tới: xây dựng một xã hội công bằng, nhân văn và phát triển bền vững, nơi không ai bị bỏ lại phía sau, đặc biệt là những trẻ em từng một lần lạc bước.
