Tạo 'cú hích' để hộ kinh doanh chịu lớn

Ưu đãi thuế được xem là yếu tố then chốt nhằm tạo động lực cho hộ kinh doanh mạnh dạn chuyển đổi mô hình

Tháo gỡ những rào cản, bất cập hiện có

Theo Cục Thống kê, khu vực hộ kinh doanh cá thể tạo ra khoảng 2,2 triệu tỷ đồng doanh thu mỗi năm, đóng góp đáng kể vào nền kinh tế và giải quyết việc làm cho gần 8 triệu lao động. Để có kết quả này, những năm qua, Việt Nam đã có nhiều chính sách ưu đãi, hỗ trợ hộ sản xuất, kinh doanh nhỏ chuyển đổi thành doanh nghiệp. Chẳng hạn, theo quy định tại Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp sẽ được miễn, giảm nhiều loại thuế, phí, lệ phí.

Cụ thể, hộ sản xuất, kinh doanh nhỏ chuyển đổi thành doanh nghiệp sẽ được miễn lệ phí đăng ký doanh nghiệp và phí cung cấp thông tin doanh nghiệp lần đầu. Doanh nghiệp cũng được miễn lệ phí môn bài trong thời hạn 3 năm kể từ ngày được cấp giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp lần đầu. Đồng thời, còn được miễn, giảm tiền sử dụng đất có thời hạn theo quy định pháp luật về đất đai…

Tuy nhiên cho đến nay, việc thúc đẩy hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp vẫn chưa đạt như kỳ vọng, nguyên nhân dẫn đến hiện trạng này, theo chuyên gia, phần lớn các hộ kinh doanh đều không muốn chuyển đổi thành doanh nghiệp vì cho rằng thủ tục phiền hà, nộp thuế nhiều hơn, hoạt động kinh doanh sẽ phải minh bạch hơn và chịu sự giám sát chặt chẽ từ các cơ quan chức năng. Thậm chí, có những hộ kinh doanh đã chuyển lên doanh nghiệp, nhưng sau khoảng thời gian được hưởng ưu đãi thuế lại quay về mô hình hộ kinh doanh để được đóng thuế khoán đơn giản theo từng tháng và ở mức rất thấp.

Để quá trình chuyển đổi này diễn ra mạnh mẽ và bền vững hơn, các chuyên gia cho rằng, Việt Nam cần có những giải pháp khả thi nhất để khuyến khích hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp nhỏ. Trước hết cần tháo gỡ những rào cản, bất cập hiện có và xây dựng chính sách hỗ trợ phù hợp. Trong đó, ưu đãi thuế được xem là yếu tố then chốt nhằm tạo động lực cho hộ kinh doanh mạnh dạn chuyển đổi mô hình, nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững.

Theo ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), chúng ta có thể mạnh dạn miễn thuế 3 năm cho các hộ kinh doanh trở thành doanh nghiệp. đây có thể là động lực quan trọng để thúc đẩy hơn 5 triệu hộ kinh doanh cá thể gia nhập khu vực doanh nghiệp chính thức, từ đó nâng cao năng suất và tính cạnh tranh của nền kinh tế. Bên cạnh đó, việc cải cách hệ thống văn bản quy phạm pháp luật mà Quốc hội vừa thông qua cũng được đánh giá cao. Chính sách này hứa hẹn mang lại môi trường pháp lý minh bạch, ổn định hơn cho doanh nghiệp, giúp họ giảm thiểu rủi ro về chính sách và tăng tính chủ động trong hoạt động kinh doanh.

Xây dựng môi trường pháp lý thuận lợi, minh bạch

Để chính sách miễn thuế ba năm thực sự hiệu quả, TS Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia kinh tế cho rằng, cần có lộ trình cụ thể, công khai chương trình để hộ kinh doanh hiểu rõ quyền lợi và nghĩa vụ của mình. Đồng thời, việc triển khai các khóa đào tạo chuyên biệt về quản trị doanh nghiệp, thuế, kế toán và pháp lý sẽ giúp các hộ kinh doanh thích nghi nhanh chóng với mô hình doanh nghiệp. Ngoài chính sách ưu đãi thuế, Chính phủ và các cơ quan liên quan cần đẩy mạnh hỗ trợ pháp lý và đào tạo kỹ năng quản trị doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, TS Cấn Văn Lực, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính - tiền tệ quốc gia đề xuất, cần phát triển phần mềm hỗ trợ hộ kinh doanh trong việc khai báo thuế, quản lý thu - chi một cách đơn giản và thuận tiện, giúp họ nhanh chóng thích nghi với mô hình doanh nghiệp và hoạt động hiệu quả hơn. Bên cạnh đó, thuế khoán như hiện nay tuy nhanh gọn nhưng lại mang tính cơ chế “xin - cho”, thiếu minh bạch và có nguy cơ thất thoát ngân sách. Do đó, ông đề xuất không nên duy trì phương thức này trong thời gian dài, thay vào đó cần khuyến khích hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp siêu nhỏ, vừa được hỗ trợ thành lập, vừa đóng góp thuế đầy đủ về lâu dài.

Dưới góc nhìn doanh nghiệp, TS Mạc Quốc Anh, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa TP Hà Nội cho rằng, Việt Nam cần xây dựng một môi trường pháp lý thuận lợi, minh bạch cùng hệ sinh thái kinh doanh đồng hành với hộ kinh doanh trong quá trình chuyển đổi và phát triển bền vững. Một hệ thống giải pháp tổng thể với ba yếu tố chính là khuyến khích, hỗ trợ và đơn giản hóa. Có thể áp dụng các gói ưu đãi thuế trong 1-3 năm đầu sau khi chuyển đổi, bao gồm miễn hoặc giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, hỗ trợ chi phí sử dụng hóa đơn điện tử và cấp vốn tín dụng ưu đãi. Đồng thời, việc miễn lệ phí môn bài và giảm chi phí đăng ký kinh doanh cũng là những biện pháp quan trọng nhằm khuyến khích hộ kinh doanh gia nhập thị trường chính thức.

Nếu không có cải cách mạnh mẽ về quy định đối với mô hình doanh nghiệp cá thể, TS Lê Duy Bình, Giám đốc Economica Việt Nam cho rằng, các chính sách hỗ trợ tài chính như miễn thuế sau chuyển đổi sẽ chỉ mang ý nghĩa động viên tinh thần. Việc tách biệt quy định giữa pháp nhân kinh doanh và cá nhân kinh doanh là nguyên tắc quan trọng đã được nhiều quốc gia áp dụng. Luật Doanh nghiệp cần gọi đúng bản chất của mô hình doanh nghiệp cá thể và bình dân hóa hình thức này thông qua những cải cách đối với quy định hiện hành về doanh nghiệp tư nhân. Đồng thời, phân quyền đăng ký doanh nghiệp xuống cấp xã – nơi gần gũi nhất với hộ kinh doanh – để giảm chi phí tuân thủ, đồng thời điều chỉnh chính sách thuế sao cho phù hợp với đặc thù của hộ kinh doanh và cá nhân kinh doanh.

Hương Giang