Tạo động lực cho dòng vốn ngoại, thêm bước tiến cho nâng hạng

Chính phủ vừa ban hành Nghị định 245/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung Nghị định 155/2020/NĐ-CP với loạt quy định mới được kỳ vọng góp phần tạo điều kiện thuận lợi cho nhà đầu tư nước ngoài tham gia vào thị trường chứng khoán Việt Nam.

Theo đó, hàng loạt nội dung mới giúp tăng cường thu hút sự tham gia của nhà đầu tư nước ngoài vào các đợt chào bán, phát hành chứng khoán, đảm bảo quyền và đơn giản hóa thủ tục cấp mã số cho nhà đầu tư nước ngoài.

TĂNG SỨC HÚT CHO CÁC ĐỢT CHÀO BÁN, PHÁT HÀNH CHỨNG KHOÁN

Nhiều nội dung mới giúp tăng cường thu hút sự tham gia của nhà đầu tư nước ngoài vào các đợt chào bán, phát hành chứng khoán.

Cụ thể, nhà đầu tư nước ngoài được tạo điều kiện thuận lợi trong việc xác định tư cách nhà đầu tư chuyên nghiệp. Luật số 56/2024/QH15 sửa đổi, bổ sung một số điều của 9 Luật trong lĩnh vực tài chính, trong đó có Luật Chứng khoán đã bổ sung đối tượng nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là nhà đầu tư nước ngoài (là cá nhân có quốc tịch nước ngoài, tổ chức thành lập theo pháp luật nước ngoài thực hiện hoạt động đầu tư kinh doanh tại Việt Nam). Trên cơ sở đó, Nghị định 245/2025/NĐ-CP bổ sung quy định liên quan đến tài liệu xác định nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp của nhà đầu tư nước ngoài tương thích với giấy tờ, tài liệu của nước ngoài, giúp nhà đầu tư nước ngoài thuận lợi hơn khi tham gia vào các đợt chào bán, phát hành riêng lẻ.

Cùng đó, quy định mới cũng rút ngắn thời gian đưa các chứng khoán mới chào bán, phát hành vào giao dịch trên thị trường tập trung. Trong đó, Nghị định bổ sung các quy định để thống nhất hồ sơ chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) và hồ sơ đăng ký niêm yết như thống nhất nội dung mẫu Bản cáo bạch, Báo cáo tài chính, Báo cáo về vốn điều lệ đã góp tính đến thời điểm đăng ký chào bán/đăng ký niêm yết; quy định mới về trình tự, thủ tục đăng ký niêm yết cổ phiếu tại Sở Giao dịch chứng khoán.

Đối với quy trình IPO đồng thời với đăng ký niêm yết cổ phiếu, Nghị định sửa đổi theo hướng Sở giao dịch chứng khoán xem xét hồ sơ đăng ký niêm yết cổ phiếu của doanh nghiệp đồng thời với quá trình UBCKNN xem xét hồ sơ IPO. Sau khi hoàn thành đợt chào bán cổ phiếu (theo báo cáo kết quả chào bán doanh nghiệp gửi cho UBCKNN), doanh nghiệp gửi Sở giao dịch chứng khoán thông tin cập nhật Bản cáo bạch và Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp hoặc giấy tờ pháp lý có giá trị tương đương, trong đó cập nhật vốn điều lệ của tổ chức đăng ký niêm yết sau khi chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng để Sở giao dịch chứng khoán xem xét, cấp phép niêm yết.

Ngoài ra, Nghị định sửa đổi còn quy định rút ngắn thời gian đưa chứng khoán vào giao dịch trên thị trường sau khi Sở giao dịch chứng khoán đã chấp thuận niêm yết chứng khoán từ 90 ngày xuống còn 30 ngày. Các quy định này dự kiến sẽ giúp quá trình đưa chứng khoán vào niêm yết, giao dịch ngắn hơn từ 3 - 6 tháng so với hiện nay, bảo vệ tốt hơn quyền lợi của nhà đầu tư trong việc sớm đưa chứng khoán vào giao dịch trên thị trường, tăng tính hấp dẫn của các đợt IPO đến các nhà đầu tư nói chung và nhà đầu tư nước ngoài nói riêng.

ĐẢM BẢO QUYỀN CỔ ĐÔNG TRONG MUA, BÁN CỔ PHIẾU

Một thay đổi lớn khác là việc bãi bỏ quy định cho phép Đại hội đồng cổ đông, Điều lệ công ty đại chúng được quyết định tỷ lệ sở hữu nước ngoài tối đa thấp hơn mức quy định của pháp luật và cam kết quốc tế. Đối với công ty đại chúng đã thông báo tỷ lệ sở hữu nước ngoài tối đa theo điểm e khoản 1 Điều 139 Nghị định số 155/2020/NĐ-CP sẽ được tiếp tục giữ nguyên hoặc được thay đổi tỷ lệ này theo hướng tăng lên để tiệm cận dần về mức quy định của pháp luật.

Đồng thời, Nghị định cũng bổ sung về điều khoản chuyển tiếp quy định thời hạn các công ty đại chúng phải hoàn thành thủ tục thông báo tỷ lệ sở hữu nước ngoài tối đa (trong vòng 12 tháng kể từ ngày Nghị định sửa đổi Nghị định số 155/2020/NĐ-CP có hiệu lực thi hành), do hiện nay nhiều công ty đại chúng chưa hoàn thành thủ tục này nên thị trường chưa phản ánh đúng tỷ lệ sở hữu nước ngoài tối đa tại công ty đại chúng.

Việc sửa đổi, bổ sung các quy định trên nhằm mục đích bảo đảm hơn quyền của cổ đông nước ngoài trong việc mua, bán cổ phiếu trên thị trường chứng khoán thứ cấp và sơ cấp; tuân thủ mức độ mở cửa thị trường tối đa theo pháp luật đầu tư, cũng như giảm rủi ro cho nhà đầu tư nước ngoài khi xảy ra các sự kiện ảnh hưởng đến doanh nghiệp.

ĐƠN GIẢN HÓA THỦ TỤC VỀ CẤP MÃ SỐ GIAO DỊCH CHO NHÀ ĐẦU TƯ NƯỚC NGOÀI

Tại Nghị định mới, Bộ Tài chính đã trình Chính phủ để tiếp tục đơn giản hóa thủ tục cấp, hủy, thay đổi thông tin mã số giao dịch chứng khoán của nhà đầu tư nước ngoài theo hướng cắt giảm thủ tục yêu cầu thành viên lưu ký phải gửi hồ sơ giấy lên cho VSDC sau khi được cấp mã số giao dịch trực tuyến (ESTC) để VSDC cấp Giấy chứng nhận đăng ký mã số giao dịch chính thức.

Theo đó, Nghị định sửa đổi đã rút ngắn thủ tục để VSDC gửi xác nhận ESTC cho thành viên lưu ký để thành viên lưu ký thông báo cho nhà đầu tư nước ngoài trong vòng 1 ngày làm việc kể từ ngày tiếp nhận thông tin kê khai từ thành viên lưu ký mà không cần nộp hồ sơ giấy để VSDC cấp Giấy chứng nhận đăng ký mã số giao dịch chính thức như trước đây. Như vậy theo quy định mới, nhà đầu tư nước ngoài được giao dịch ngay sau khi được cấp ESTC và phù hợp với thông lệ quốc tế.

Bên cạnh đó, Ngân hàng Nhà nước cũng đã ban hành Thông tư số 03/2025/TT-NHNN ngày 29/4/2025, Thông tư số 25/2025/TT-NHNN ngày 31/8/2025 trong đó sửa đổi, bổ sung nhiều quy định nhằm đơn giản hóa thủ tục mở tài khoản vốn đầu tư gián tiếp, mở tài khoản thanh toán cho nhà đầu tư nước ngoài, giảm thời gian và chi phí tiếp cận thị trường, góp phần nâng cao khả năng tiếp cận và luân chuyển vốn, hướng tới mục tiêu nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam lên thị trường mới nổi.

Nghị định sửa đổi đã rút ngắn thủ tục để VSDC gửi xác nhận ESTC cho thành viên lưu ký để thành viên lưu ký thông báo cho nhà đầu tư nước ngoài trong vòng 1 ngày làm việc kể từ ngày tiếp nhận thông tin kê khai từ thành viên lưu ký.

CHO PHÉP CÁC CÔNG TY QUẢN LÝ QUỸ ĐẦU TƯ CHỨNG KHOÁN NƯỚC NGOÀI CÓ 2 MÃ SỐ GIAO DỊCH

Nghị định sửa đổi đã bổ sung quy định cho phép các công ty quản lý quỹ đầu tư chứng khoán nước ngoài khi đầu tư trên thị trường chứng khoán Việt Nam được cấp 2 mã số giao dịch chứng khoán (1 mã số giao dịch chứng khoán cho hoạt động giao dịch của chính công ty và 1 mã số giao dịch chứng khoán cho hoạt động quản lý giao dịch của khách hàng của công ty), tương tự các công ty chứng khoán nước ngoài khi đầu tư tại Việt Nam để tối ưu hóa quy trình quản lý và theo dõi tách bạch nội bộ theo từng loại hình hoạt động (tự doanh, quản lý giao dịch của khách hàng) của công ty quản lý quỹ nước ngoài, là cơ sở để triển khai mô hình giao dịch tổng (OTA - Ominibus Trading Account) theo thông lệ quốc tế.

SẴN SÀNG TRIỂN KHAI CCP

Nghị định mới cũng đã bổ sung một số quy định nhằm hoàn thiện cơ sở pháp lý để triển khai cơ chế đối tác bù trừ trung tâm (CCP) cũng như thành lập công ty con để đảm nhận chức năng CCP trên cơ sở quy định tại Luật số 56/2024/QH15.

Thời hạn chậm nhất triển khai CCP là cuối năm 2027. Tuy nhiên, theo lộ trình đề ra, việc triển khai cơ chế CCP cho thị trường chứng khoán cơ sở dự kiến thực hiện sớm hơn, bắt đầu từ quý I/2027.

Trước đó, để giải quyết bài toán về không yêu cầu ký quỹ trước giao dịch (Non– Prefunding), Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư số 68/2024/TT-BTC và Thông tư số 18/2025/TT-BTC cho phép tổ chức thành lập theo pháp luật nước ngoài tham gia đầu tư trên thị trường chứng khoán Việt Nam được mua cổ phiếu mà không cần có đủ tiền ngay tại thời điểm đặt lệnh giao dịch.

Quy định trên đã giúp các nhà đầu tư tổ chức nước ngoài hạn chế hơn các biến động về tỷ giá trong chu kỳ thanh toán, tối ưu hóa quyền lợi của nhà đầu tư nước ngoài trong giao dịch mua chứng khoán. Đây là bước đầu song song với các giải pháp mà Bộ Tài chính, UBCKNN đang gấp rút triển khai là đưa vào vận hành mô hình bù trừ, thanh toán giao dịch chứng khoán theo cơ chế CCP.

Thời hạn chậm nhất triển khai CCP là cuối năm 2027. Tuy nhiên, theo lộ trình đề ra, việc triển khai cơ chế CCP cho thị trường chứng khoán cơ sở dự kiến thực hiện sớm hơn, bắt đầu từ quý 1/2027.

MINH BẠCH THÔNG TIN, BẢO VỆ NHÀ ĐẦU TƯ

Nhằm tạo điều kiện cho nhà đầu tư nước ngoài nắm bắt được thông tin như nhà đầu tư trong nước, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư số 68/2024/TT-BTC, trong đó bổ sung quy định tổ chức niêm yết, công ty đại chúng thực hiện công bố thông tin đồng thời bằng tiếng Anh theo lộ trình.

Tiếp đó, tại Nghị định 245/2025/NĐ-CP bổ sung nhiều quy định theo hướng phù hợp với thông lệ quốc tế như quy định về việc trái phiếu doanh nghiệp chào bán ra công chúng phải có xếp hạng tín nhiệm, đồng thời doanh nghiệp được sử dụng xếp hạng tín nhiệm của các tổ chức xếp hạng tín nhiệm uy tín quốc tế như Moody’s, Standard & Poor, Fitch Ratings. Ngoài ra, Nghị định cũng mở rộng đối tượng được làm tổ chức bảo lãnh thanh toán trái phiếu doanh nghiệp chào bán ra công chúng, không chỉ gồm các tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài như hiện nay mà còn bao gồm cả bảo lãnh thanh toán của tổ chức tài chính ở nước ngoài, tổ chức tài chính quốc tế; đơn giản hóa điều kiện chào bán trái phiếu ra công chúng tại Việt Nam của tổ chức tài chính quốc tế.

Tùng Linh