Tạo hành lang pháp lý thông thoáng cho báo chí phát triển

Cần tạo điều kiện để báo chí phát triển

Chiều 24/11, tiếp tục Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật Báo chí (sửa đổi).

Đại biểu Trương Trọng Nghĩa - đoàn TP. Hồ Chí Minh

Đại biểu Trương Trọng Nghĩa - đoàn TP. Hồ Chí Minh cho biết, dự thảo Luật Báo chí đã được soạn thảo công phu, chi tiết, đúng với định hướng của các nghị quyết Đảng có liên quan.

Về “cơ quan báo và phát thanh, truyền hình thuộc tỉnh ủy, thành ủy”, đại biểu nêu, khoản 1, điều 16 của dự thảo quy định: Cơ quan báo chí thực hiện một hoặc một số loại hình báo chí, có một hoặc một số sản phẩm báo chí, có cơ quan báo chí trực thuộc theo quy định của Luật này.

Tuy nhiên, khoản 6, điều 16 lại viết: "Cơ quan báo và phát thanh, truyền hình là cơ quan báo chí thuộc tỉnh ủy, thành ủy, có nhiều loại hình báo chí, sản phẩm báo chí”, thiếu cụm từ “ có cơ quan báo chí trực thuộc.

Nếu được thông qua, quy định này sẽ áp dụng đồng loạt cho báo chí của 34 tỉnh ủy, thành ủy. Như vậy, “cơ quan báo và phát thanh, truyền hình thuộc tỉnh ủy, thành ủy” sẽ không có “cơ quan báo chí trực thuộc”, nghĩa là cũng không thể thành lập hay phát triển thành “cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện” quy định tại khoản 5, điều 16.

Đại biểu cũng nêu, theo khoản 2, điều 4 của dự thảo, báo chí có 3 chức năng. Một là, “phương tiện thông tin thiết yếu đối với đời sống xã hội”; hai là, “cơ quan ngôn luận của cơ quan Đảng, cơ quan nhà nước, Mặt Trận Tổ quốc Việt Nam, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp”; ba là, “diễn đàn của nhân dân”. Như vậy, vai trò, vị trí, nhiệm vụ của báo chí cực kỳ quan trọng đối với sự phát triển mọi mặt của đất nước.

Tuy nhiên, báo chí là sản phẩm truyền thông, có đặc tính riêng của nó. Đó là phải thâm nhập được vào nhận thức, tình cảm của con người, phải làm cho người đọc yêu thích và thấy cần thiết như thức ăn, nước uống, như không khí hàng ngày và tự nguyện bỏ tiền ra mua báo, thì báo chí mới đạt được mục đích thành lập của nó, mới tự chủ về tài chính và tồn tại lâu dài trong công chúng.

Đối với báo chí thì khả năng, phạm vi và mức độ thâm nhập vào độc giả là yếu tố quan trọng, đòi hỏi tài năng, kỷ năng, năng lực của báo chí, của cơ quan báo chí và của nhà báo. Báo chí của chúng ta phải tốn bao nhiêu công sức để có được tài năng, kỹ năng, năng lực này, nhờ vậy, mới duy trì hoạt động lâu dài, nuôi sống và giữ được đội ngũ, bộ máy của mình trong sạch, trung thực, không vi phạm pháp luật.

Đại biểu cho rằng, báo chí vừa phải giữ gìn thương hiệu, vừa phải cạnh tranh với truyền thông “lá cải”, chống truyền thông “giả mạo, lừa đảo, độc hại”, lại còn phải tự chủ về tài chính và nếu có lợi nhuận thì còn đóng góp cho ngân sách của nhà nước. Nhiều nhà báo yêu nghề, yêu nước, thương dân đã không ngại dấn thân, chấp nhận hy sinh để hoàn thành nhiệm vụ.

Theo đại biểu, trong đội ngũ báo chí địa phương hiện nay (cả báo in, phát thanh, truyền hình và điện tử), có những tờ báo đã làm được điều này. Những tờ báo đó là vốn quý của nền báo chí của chúng ta. Luật Báo chí sửa đổi lần này cần tạo điều kiện để những tờ báo đó tiếp tục phát triển.

Luật cũng nên tạo hành lang pháp lý để báo chí của nhiều tỉnh, thành khác cũng phát triển theo hướng đó. Sau sáp nhập, chúng ta đã có 8 tỉnh, thành có dân số từ 4-5 triệu dân; 9 tỉnh, thành có từ 3-4 triệu dân; 3 tỉnh, thành có dân số từ 2-3 triệu dân và 8 tỉnh, thành có dân số từ 1-2 triệu dân.

Đại biểu Trương Trọng Nghĩa đề nghị xây dựng Luật Báo chí sửa đổi theo tinh thần kiến tạo phát triển của Nghị quyết 66, với hành lang pháp lý thông thoáng, rộng mở, bao quát cả cái chung và cái riêng, cái hiện tại và cái tương lai.

Làm rõ phạm vi báo chí trong không gian mạng

Đại biểu Lý Anh Thư - đoàn An Giang cho rằng, trong bối cảnh truyền thông số, bùng nổ và ranh giới giữa báo chí - truyền thông - quảng cáo ngày càng mờ dần, việc sửa đổi Luật Báo chí trở nên hết sức cấp thiết.

Đại biểu Lý Anh Thư - đoàn An Giang

Luật Báo chí, ban hành từ năm 2016 đến nay, đã bộc lộ nhiều bất cập khi không còn bao phủ đầy đủ các hoạt động báo chí trong môi trường số như báo chí trên nền tảng mạng xã hội, các loại hình tạp chí điện tử lai báo chí, cũng như hiện tượng thương mại hóa thông tin dưới dạng "quảng cáo trá hình".

Ngày 16/6/2025, Quốc hội đã thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quảng cáo với nhiều quy định chặt chẽ hơn: Kiểm soát quảng cáo trên mạng, quản lý hoạt động quảng cáo xuyên biên giới, tăng cường minh bạch nội dung quảng cáo.

Những thay đổi này tác động trực tiếp đến hoạt động báo chí - nơi đang là phương tiện truyền tải quảng cáo chủ yếu. Việc Luật Quảng cáo sửa đổi quy định chặt chẽ hơn về trách nhiệm của người phát hành nội dung, trong đó có báo chí, đã đặt ra yêu cầu phải sửa đổi Luật Báo chí để tạo sự đồng bộ trong hệ thống pháp luật

Thực tiễn cho thấy vẫn còn tình trạng cơ quan báo chí lồng ghép quảng cáo trong bài viết nhưng không ghi rõ là “quảng cáo”, gây nhầm lẫn cho độc giả và vi phạm cả hai Luật. Bên cạnh đó, sự mở rộng phạm vi quản lý sang các nền tảng số đòi hỏi báo chí số, báo chí đa phương tiện phải có một hành lang pháp lý tương thích và rõ ràng hơn.

Vì vậy, Luật Báo chí sửa đổi cần làm rõ phạm vi báo chí trong không gian mạng; quy định trách nhiệm biên tập, xuất bản đối với nội dung có yếu tố quảng cáo; kiểm soát hoạt động hợp tác truyền thông giữa cơ quan báo chí và các đối tác thương mại. Việc sửa đổi không chỉ để đáp ứng yêu cầu quản lý, mà còn để bảo vệ tính khách quan, minh bạch, giữ vững vai trò định hướng của báo chí, tránh thương mại hóa, quá mức và bảo đảm báo chí tiếp tục là trụ cột thông tin đáng tin cậy trong thời đại số.

Cũng theo đại biểu, sự phát triển mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo thời gian qua đã làm thay đổi sâu sắc môi trường thông tin. Chỉ với vài thao tác, bất kỳ cá nhân nào cũng có thể tạo ra bài viết, hình ảnh hay video giống hệt sản phẩm báo chí, “nhà nhà làm báo, người người làm báo”.

Tin tức lan truyền nhanh, không qua kiểm chứng, khiến người dân khó phân biệt đâu là thông tin chính thống, đâu là nội dung do AI tạo dựng (vấn đề này sáng nay nhiều đại biểu đã phân tích rất kỹ). Điều này tạo ra áp lực lớn đối với báo chí cách mạng - vốn là tiếng nói của Đảng, Nhà nước và là diễn đàn của nhân dân.

Khoản 3, Điều 39, dự thảo Luật đã đề cập việc sử dụng AI, nhưng theo đại biểu, cần tiếp tục làm rõ hơn trách nhiệm trong việc gắn nhãn AI, kiểm chứng thông tin đầu vào, và xử lý khi AI tạo ra nội dung sai sự thật. Đây là điều cần thiết để bảo vệ uy tín báo chí và quyền tiếp cận thông tin đúng của người dân.

Bên cạnh đó, nhiều tổ chức, cá nhân đang sử dụng AI để sản xuất nội dung mang tính chất báo chí nhưng không thuộc cơ quan báo chí, không có trách nhiệm biên tập hay đạo đức nghề nghiệp. "Tôi đề nghị hoàn thiện quy định để định danh và ràng buộc trách nhiệm tối thiểu đối với nhóm chủ thể này, nhằm hạn chế tin giả lan truyền trên không gian mạng" - đại biểu nói.

Để hỗ trợ báo chí chính thống phát huy vai trò trong bối cảnh mới, đại biểu đề nghị quan tâm đầu tư sớm cho “nền tảng số báo chí quốc gia” được đề cập tại khoản 9 điều 3 dự thảo Luật; xây dựng cơ chế đặt hàng, tin bài giá trị cao; và nghiên cứu triển khai “dấu xác thực báo chí chính thống” trên không gian mạng”.

Những giải pháp này vừa giúp báo chí nâng cao năng lực cạnh tranh, vừa hỗ trợ người dân tiếp cận thông tin chính xác, phân biệt nhanh giữa nội dung báo chí và nội dung giả mạo.

Quỳnh Nga