Tạo khung pháp lý thống nhất cho chuyển đổi số quốc gia

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan điều hành phiên họp. Ảnh: Hồ Long

Cần rà soát, rút gọn hơn và loại bỏ các nội dung trùng lặp

Các đại biểu nhấn mạnh, dự thảo Luật có ý nghĩa chiến lược quốc gia, tạo nền tảng thể chế cho phát triển Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số; đánh giá cao việc dự thảo Luật đã thiết kế theo hướng lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm, khẳng định vai trò nhà nước kiến tạo, dẫn dắt và thúc đẩy.

Góp ý vào nội dung cụ thể, ĐBQH Thạch Phước Bình (Vĩnh Long) cho rằng, Điều 5 dự thảo Luật đã quy định bao quát hầu hết các nhóm hoạt động quan trọng của chuyển đổi số: từ xây dựng chiến lược, đổi mới mô hình quản trị, phát triển hạ tầng và nền tảng số, đến quản trị dữ liệu, đào tạo kỹ năng số, an toàn thông tin, nghiên cứu và phát triển (R&D), truyền thông và hỗ trợ người dân. Các nội dung này phù hợp với cấu trúc tổng thể của chuyển đổi số khu vực công và tương thích với mô hình quản trị số quốc tế.

ĐBQH Thạch Phước Bình (Vĩnh Long) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Bên cạnh đó, đại biểu Thạch Phước Bình cũng nhận thấy, một số hoạt động được quy định tại Điều 5 còn trùng lặp, đặc biệt là hoạt động giám sát, thống kê và đánh giá chuyển đổi số được nêu ở cả khoản 3 và khoản 14 của Điều này; hoạt động nghiên cứu, đổi mới sáng tạo và thử nghiệm sản phẩm công nghệ số cũng xuất hiện ở khoản 11 và khoản 12 với phạm vi gần như trùng nhau.

Đại biểu Thạch Phước Bình cũng cho rằng, Điều 5 còn thiếu trọng tâm khi một số khoản liệt kê quá nhiều nhiệm vụ cùng lúc, ví dụ khoản 1 hay khoản 6, có thể dẫn tới việc thiếu cơ sở để phân cấp thực hiện.

Quy định hiện hành cũng chưa đề cập đầy đủ những nội dung mới của thời đại số như: khung thử nghiệm có kiểm soát (sandbox), đánh giá tác động công nghệ, quản trị dữ liệu theo mô hình chủ sở hữu dữ liệu, người quản lý dữ liệu data và cán bộ bảo vệ dữ liệu hay yêu cầu về hạ tầng điện toán đám mây và nền tảng số dùng chung theo hướng chính sách ưu tiên điện toán đám mây...

Đại biểu Thạch Phước Bình đề nghị, cần rà soát, rút gọn hơn và loại bỏ các nội dung trùng lặp; tái cấu trúc toàn bộ Điều 5 theo hướng các nhóm nhiệm vụ khoa học, nhóm thể chế và chiến lược, nhóm hạ tầng và nền tảng số, nhóm dữ liệu số hóa an toàn thông tin, nhóm đổi mới sáng tạo, nhóm đào tạo, truyền thông, hỗ trợ người dân…, giúp nội dung trở nên mạch lạc, thuận lợi cho triển khai và giám sát.

Bên cạnh đó, cần bổ sung một số hoạt động quan trọng đang thiếu hoặc mới xuất hiện trong bối cảnh số hiện nay như cơ chế thử nghiệm có kiểm soát cho các công nghệ mới, quy định yêu cầu tối thiểu của nền tảng số và hạ tầng số theo hướng chính sách ưu tiên điện toán đám mây.

Về giải thích từ ngữ, tại Điều 3 dự thảo Luật đưa ra khái niệm “bản sao số” nhưng phạm vi còn rất rộng, có thể bao phủ cả hệ thống dữ liệu nghiệp vụ và mô hình mô phỏng chuyên ngành, có thể dẫn đến cách hiểu và trách nhiệm quản lý dễ bị trùng lặp giữa cơ quan nhà nước và doanh nghiệp phát triển công nghệ.

ĐBQH Nguyễn Tâm Hùng (TP. Hồ Chí Minh) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Nêu vấn đề này, ĐBQH Nguyễn Tâm Hùng (TP. Hồ Chí Minh) cũng đề nghị cơ quan soạn thảo làm rõ ranh giới của “bản sao số”; xác định phạm vi chỉ áp dụng cho mô hình mô phỏng thời gian thực phục vụ phân tích, dự báo, ra quyết định, không bao gồm các hệ thống thông tin và tài liệu dữ liệu thông thường.

“Việc này nhằm tránh mở rộng quá mức đối tượng điều chỉnh gây khó khăn trong quản lý, kiểm toán và trách nhiệm bồi thường khi bản sao số gây rủi ro trong vận hành thực tế”, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng nói.

Liên thông, toàn diện, an toàn và hiện đại về một quốc gia số

Giải trình, làm rõ một số nội dung của dự thảo Luật, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nêu rõ, dự thảo Luật được thiết kế theo luật khung, bảo đảm ngắn gọn nhằm tạo sự linh hoạt cho Chính phủ trong quá trình điều hành. Dự thảo Luật quy định các nguyên tắc chung về chuyển đổi số, kiến trúc số, yêu cầu tối thiểu cho hoạt động chuyển đổi số quốc gia, trách nhiệm của các chủ thể tham gia, cơ chế điều phối thống nhất nhằm bảo đảm mọi hoạt động chuyển đổi số trên phạm vi toàn quốc diễn ra thống nhất, an toàn và hiệu quả.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng giải trình, làm rõ một số nội dung của dự thảo Luật. Ảnh: Phạm Thắng

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết, dự thảo Luật cũng nhằm tạo ra sự liên kết giữa các luật chuyên ngành về chuyển đổi số để tạo ra một chỉnh thể thống nhất, liên thông, toàn diện, an toàn và hiện đại về một quốc gia số, không can thiệp vào bên trong các luật chuyên ngành.

Dự thảo Luật cũng nhằm tháo gỡ các khó khăn chung về chuyển đổi số của các bộ ngành, địa phương, nhất là cơ chế tài chính. Trên cơ sở góp ý của các đại biểu, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ nêu rõ, cơ quan soạn thảo sẽ “làm gọn lại” dự thảo Luật ở tầm luật khung và bỏ đi các chi tiết, mô tả kỹ thuật chuyên ngành.

Dự thảo Luật cũng bổ sung “mảnh ghép” còn thiếu của một quốc gia số, "lấy nốt phần Chính phủ điện tử của Luật Công nghệ thông tin hiện hành nhằm thiết kế luật khung thống nhất cho toàn bộ hoạt động chuyển đổi số quốc gia, tích hợp các cấu phần cốt lõi gồm: Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số, bảo đảm không để khoảng chống pháp lý khi Luật Công nghệ thông tin được bãi bỏ.

Hiện nay, các quy định pháp luật về chuyển đuổi số đang nằm rải rác trong nhiều luật, thiếu một khung thống nhất, thiếu các nguyên tắc chung, thiếu yêu cầu tối thiểu và đặc biệt là thiếu cơ chế điều phối tổng thể trên phạm vi quốc gia được quy định bởi luật. Nhấn mạnh điều này, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết, dự thảo Luật được xây dựng nhằm tạo khung pháp lý thống nhất cho chuyển đổi số quốc gia, bảo đảm chuyển đổi số đúng hướng, an toàn, hiệu quả, khắc phục tình trạng “cát cứ số”, “manh mún số”, “chia cắt nền tảng”, tạo môi trường thuận lợi cho đổi mới sáng tạo, thúc đẩy Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ cũng cho biết, dự thảo Luật tập trung xử lý một số nội dung chính gồm:

Một là, hình thành khung pháp lý thống nhất để hình thành một quốc gia số. Hai là, cơ chế pháp lý cho chính phủ số, kinh tế số và xã hội số. Ba là, xác lập cấu trúc quản trị quốc gia thống nhất về chuyển đổi số. Bốn là, luật hóa các cơ chế, nguồn lực tài chính, nhân lực số cho chuyển đổi số. Năm là, quy định các cơ chế đánh giá định kỳ, công khai các chỉ số chuyển đổi số.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng giải trình, làm rõ một số nội dung của dự thảo Luật. Ảnh: Phạm Thắng

Lần đầu tiên các khái niệm quan trọng nhất của chuyển đổi số như chuyển đổi số, hạ tầng số, dữ liệu số, nền tảng số, môi trường số, chính phủ số, kinh tế số, xã hội số được định nghĩa một cách chính thức ở tầm luật. Dự thảo Luật cũng chính thức hóa việc ban hành Chương trình Chuyển đổi số quốc gia, Khung kiến trúc tổng thể quốc gia số, Khung Quản trị dữ liệu, Khung năng lực số, Bộ chỉ số đo lường chuyển đổi số quốc gia.

Định nghĩa “chuyển đổi số” nhấn mạnh đây là quá trình chuyển đổi phương thức hoạt động, quản trị và cung cấp dịch vụ trên môi trường mới khác với môi trường thực. Công nghệ số, dữ liệu số, nền tảng số chỉ là công cụ để thực hiện và mục tiêu của chuyển đổi số là tạo ra giá trị mới hiệu quả và minh bạch.

Về khái niệm nền tảng số, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ nêu rõ, điểm khác biệt cốt lõi nhất giữa chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ thông tin trước đây chính là nền tảng số. Chuyển đổi số không làm phần mềm rời rạc mà phát triển các nền tảng số dùng chung, kết nối mặc định, chia sẻ dữ liệu mặc định, tạo hiệu quả quy mô, chi phí giảm theo số người dùng, triển khai nhanh trên diện rộng và thay đổi cách vận hành của toàn bộ hệ thống.

Dự thảo Luật cũng xác định các nguyên tắc thiết kế và kiến trúc số như: ưu tiên sử dụng điện toán đám mây và nền tảng số dùng chung; thiết kế, phát triển và vận hành các hệ thống số theo hướng tái sử dụng dữ liệu, khai báo một lần là mặc định; kết nối liên thông, chia sẻ dữ liệu là mặc định và bảo đảm an toàn ngay từ giai đoạn thiết kế; ưu tiên thuê dịch vụ số khi bên yêu cầu kỹ thuật thấy hiệu quả.

Tin: Thanh Chi; ảnh: Hồ Long