Tạo sức mạnh nội sinh cho TP HCM

Với chính sách, cơ chế mới mang tính đột phá, cần phải nhận thức rõ ràng sự phát triển kinh tế của TP HCM song hành với văn hóa và xã hội; cũng cần quán triệt về vị thế và tầm quan trọng của mối liên kết này.

Nhiệm vụ chiến lược

Văn hóa là một trong 3 trục của tam giác phát triển kinh tế - văn hóa - xã hội, vì thế TP HCM muốn phát triển bền vững thì phải khai phóng và phát triển cân bằng cả 3 trục này. Việc phát triển và khai phóng lực lượng sản xuất trong lĩnh vực văn hóa cũng đồng nghĩa với việc không thể hạ phát triển văn hóa xuống tới mức thứ yếu hay biến nó thành cách thức của sự phát triển kinh tế - xã hội.

Điều chỉnh, chuyển đổi, nâng cấp, thúc đẩy mạnh mẽ sự nghiệp sáng tạo văn hóa được coi là nhiệm vụ cấp thiết và trong sự sáng tạo này, lý luận và phương thức phát triển văn hóa có ý nghĩa quan trọng. Bởi vì, sự sáng tạo văn hóa giải phóng quan niệm, chuyển đổi sản nghiệp, khai phá cách nghĩ mới cho sự phát triển toàn diện của thành phố.

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế đang diễn ra mạnh mẽ với nhiều chiều kích khác nhau, có đồng thuận, cũng có đối chọi gay gắt; trong bối cảnh văn hóa trở thành "sức mạnh mềm" (soft power) của quyền lực quốc gia thì việc sáng tạo, điều chỉnh, ban hành các chính sách văn hóa mới; đồng thời biến cơ chế mới mang tính đột phá thành cơ sở nền tảng cho định hướng phát triển là cần thiết.

Hiện nay, nội hàm của sự phát triển có sự chuyển biến, được hiển thị rõ ở thái độ coi trọng sản nghiệp sáng tạo văn hóa. Cùng với việc thay đổi kết cấu kinh tế, văn hóa ngày càng có ảnh hưởng mạnh mẽ đến kinh tế đương đại. Do đó, việc thiết kế tầng cao của chiến lược văn hóa trong thời kỳ mới, dùng văn hóa xây dựng thành phố vững mạnh, dùng văn hóa để thành phố vươn ra và hội nhập với khu vực và thế giới được coi là nhiệm vụ chiến lược.

TP HCM mạnh mẽ bước vào quá trình hội nhập, phát triểnẢnh: Tấn Thạnh

Kiến tạo bản sắc thành phố

Sức mạnh văn hóa, cái chúng ta thường gọi là "sức mạnh mềm" cùng với sức mạnh kinh tế, chính trị, xã hội đã cấu thành sức mạnh tổng hợp.

Trong bối cảnh hội nhập, văn hóa là hiện thực và là xu thế phát triển của lực lượng sản xuất tiên tiến và hình thái sản nghiệp bậc cao. Vì thế, không có kiến tạo văn hóa, cho dù kinh tế nhất thời phát triển, cũng không bền vững.

Kiến tạo bản sắc văn hóa thành phố phải là sự sáng tạo mới cho tương lai trên cơ sở kiến tạo các giá trị truyền thống. Theo đó, phải đồng bộ cả 2 yếu tố - tính toàn cầu thuộc tầm vĩ mô và tính địa phương thuộc tầm vi mô, tức phải chú ý đến việc hài hòa của yếu tố toàn cầu hóa bản địa và bản địa hóa toàn cầu, 2 bộ phận cấu thành của toàn cầu hóa. Trong mối quan hệ tương thuộc ngày càng mạnh mẽ giữa 2 bộ phận này tất yếu sẽ xảy ra 2 hệ quả đối lập nhau: Sự tương hỗ, cộng sinh; sự xung đột, mâu thuẫn. Điều này đồng nghĩa với việc cần phải xem xét vai trò của các yếu tố phi cấu trúc (nonstructural) như nhận thức, bản sắc và lợi ích trong hội nhập quốc tế.

Kiến tạo bản sắc thành phố như nhu cầu tự thân và sức mạnh nội sinh của thành phố để phát triển cho phù hợp với yêu cầu của thời đại. Trong khi đó, hội nhập quốc tế như là một tiến trình phát triển tất yếu của thành phố và là một trong những động lực để thành phố kiến tạo bản sắc theo hướng phù hợp với tiến trình có tính tất yếu này.

Đây là 2 vấn đề có mối quan hệ 2 chiều và trong mối quan hệ này, tác động từ cả 2 phía đều có tính 2 mặt. Dưới tác động của quá trình hội nhập quốc tế, bản sắc thành phố sẽ xảy ra 2 hệ quy chiếu đối ngược: Chủ động hội nhập và kiến tạo để tiên tiến; thu mình để gìn giữ sắc thái địa phương.

Theo nghĩa này, bản sắc thành phố là một dạng của tính đồng nhất tập thể, ở đó các thành viên của thành phố tự nhận thức về mình và sẻ chia các vấn đề chung của thành phố. Nói cách khác, quan niệm bản sắc thành phố có thể góp phần khơi gợi ý thức, trách nhiệm của người dân đối với vấn đề chung thành phố, cũng như có trách nhiệm chung tay xây dựng và phát triển thành phố.

Là một thành phố văn minh, hiện đại, một trong những trung tâm kinh tế, tài chính, dịch vụ hàng đầu của Việt Nam, TP HCM đang bước vào quá trình hội nhập, phát triển. Với nhiều chuyển biến, nhiều thời cơ và cả thách thức, việc kiến tạo bản sắc được coi là một trong những chính sách, cơ chế mới vượt trội để thành phố có thể hoàn thành mục tiêu phát triển bền vững của mình.

Trong bối cảnh sự kết hợp đang mở dần phạm vi giữa các yếu tố: từ địa phương, quốc gia, quốc tế đến toàn cầu, việc đặt mối quan hệ quy chiếu với yêu cầu về kiến tạo bản sắc thành phố trong bối cảnh hội nhập để có thể xây dựng các cơ chế, chính sách phát triển mới là hoàn toàn hợp lý, nhất là trong bối cảnh nổi bật lên sự lo ngại về khủng hoảng bản sắc (crisis of identity) và cảm thức không thuộc về nơi nào cả (placelessness) thì việc giáo dục, rèn luyện cho mỗi công dân thành phố để họ có thể đương đầu với thử thách và chung tay xây dựng thành phố là việc cấp thiết hơn bao giờ hết.

TS Đặng Thị Kiều Oanh - ThS Nguyễn Thị Ngọc Ánh