Tạp chí Văn nghệ trong đời sống văn học, nghệ thuật Cà Mau

Ảnh: QUỐC BÌNH

Sau khi ký Hiệp định Giơ-ne-vơ về lập lại hòa bình ở Ðông Dương (ngày 20/7/1954), quân và dân ta nghiêm chỉnh thi hành các điều khoản của hiệp định. Trái lại, cả Mỹ và chính quyền Ngô Ðình Diệm tìm mọi cách phá bỏ hiệp định, cự tuyệt hiệp thương tổng tuyển cử, đàn áp đẫm máu những người cộng sản, cán bộ kháng chiến và người dân yêu nước sử dụng đấu tranh chính trị, đòi dân sinh, dân chủ, hòa bình. Không chịu nổi sự cai trị tàn độc của chế độ Mỹ - Diệm, hàng vạn người đã chạy vào rừng sâu cất cứ, dựng làng. Tại đây xuất hiện chi bộ “làng rừng”. Hạt nhân văn hóa, văn nghệ nẩy nở ở hàng chục “làng rừng”, từ rừng tràm U Minh đến rừng đước Năm Căn, Ngọc Hiển. Những người biết đàn, biết hát, biết viết văn, viết báo từ đây lần lượt được rút về tỉnh.

Sau Nghị quyết 15 của Trung ương Ðảng, xác định con đường phát triển của cách mạng miền Nam; năm 1960, Tỉnh ủy Cà Mau ra lời hiệu triệu kêu gọi Ðồng khởi. Trong khí thế cách mạng dâng trào, Ban Tuyên huấn Tỉnh ủy chủ trương thành lập Tiểu ban Văn nghệ để trực tiếp lãnh đạo và phát triển sự nghiệp văn học, nghệ thuật của tỉnh. Tiểu ban Văn nghệ thành lập Ðoàn Văn công Giải phóng Cà Mau và Tạp chí Lúa Vàng tại Ðồng Ông Nghệ (nay thuộc xã Hàm Rồng, huyện Năm Căn). Sự kiện ra đời của Tạp chí Lúa Vàng và Ðoàn Văn công Giải phóng có ý nghĩa lớn, tạo tiền đề cho việc tiến tới đại hội thành lập Phân hội Văn nghệ Cà Mau. Ðại hội lần thứ nhất diễn ra từ ngày 11-15/6/1964, tại kinh Tư Là, xã Hàm Rồng (nay thuộc xã Hàng Vịnh, huyện Năm Căn). Trong đại hội, các đại biểu tham dự đã nhất trí thành lập Phân hội Văn nghệ Giải phóng tỉnh Cà Mau, Ban Chấp hành gồm 21 người. Ðây chính là tổ chức tiền thân và ngày 15/6 cũng được chọn làm ngày thành lập Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Cà Mau.

Ðại hội lần đầu tiên này chính là xuất phát từ những quan điểm cơ bản của Ðảng ta về lĩnh vực văn hóa, văn nghệ, trong đó Ðề cương Văn hóa Việt Nam là văn kiện chính thức đầu tiên của Ðảng về công tác Văn hóa, văn nghệ, đúng như Bác Hồ đã khẳng định trong thư gửi các họa sĩ nhân dịp triển lãm hội họa và được đăng trên báo Cứu Quốc ngày 5/1/1952, rằng: “Văn hóa nghệ thuật cũng là một mặt trận. Anh chị em là chiến sĩ trên mặt trận ấy”.

Ðược trang bị lý tưởng cách mạng cao đẹp, với lòng say mê sáng tạo, khổ luyện, lực lượng văn nghệ sĩ - 21 cánh chim đầu tiên ấy đã tổ chức, xây dựng, vun đắp cho văn học nghệ thuật lúc phôi thai. Từ căn cứ địa cách mạng giữa rừng đước bạt ngàn, Tạp chí Lúa Vàng đã làm nhịp cầu nối với bạn viết, bạn đọc - nhịp cầu mà qua đó, nhen nhóm, lan ra đời sống văn học nghệ thuật đầy sức sống, chiến đấu lúc bấy giờ.

Tạp chí văn học nghệ thuật kháng chiến hòa cùng dòng chảy chung trong cuộc sống, chiến đấu của quân và dân trong tỉnh, dù gian khổ, thiếu thốn, hy sinh, mất mát. Bất cứ hoàn cảnh nào, người nghệ sĩ, chiến sĩ vẫn không ngừng sáng tạo; làm cầu nối giữa Ðảng và quần chúng, chuyển tải tình hình thời sự, đường lối, chủ trương của Ðảng và những tác phẩm văn học nghệ thuật đến mọi nhà, mọi người để khơi dậy niềm tin, hành động cách mạng. Báo chí, văn nghệ lúc bấy giờ thật sự được xem như một binh chủng đắc lực cho yêu cầu kháng chiến chống Mỹ cứu nước.

Sau ngày miền Nam giải phóng, non sông nối liền một dải, Cà Mau quy tụ một lực lượng sáng tác văn học nghệ thuật đông đảo. Từ ngày 30/4/1975-1995, Tạp chí được trang bị thêm nhiều mặt, đĩnh đạc, trầm tĩnh, xông xáo tiếp cận với nhiều ngổn ngang của cuộc sống, chiến đấu mới. Ðặc biệt trong sự nghiệp đổi mới đất nước từ năm 1986 trở lại đây, văn học nghệ thuật nâng cao trách nhiệm hướng con người đến cái thiện, cái đẹp để lấn cái ác, cái xấu; phản ánh cái xấu, cái tiêu cực cũng nhằm tô đậm, nhân lên cái thiện, cái đẹp, lòng trung thực, lòng tốt, lối sống nhân ái, lành mạnh, tinh thần yêu lao động, dũng cảm, lạc quan và niềm tin, lý tưởng... Chặng đường 65 năm, Tạp chí Lúa Vàng nhiền lần thay đổi tên: Văn nghệ Minh Hải (1978-1987), Báo Văn nghệ Minh Hải (1988-1990), Ðặc san Bán Ðảo Cà Mau (1992-1993), Bán Ðảo Cà Mau (1994-2006), Văn nghệ Cà Mau (2007 đến nay).

Phó chủ tịch UBND tỉnh Trịnh Minh Thành trao Giải thưởng Văn học Nghệ thuật Phan Ngọc Hiển lần thứ nhất cho các tác giả đoạt giải. Ảnh: HUỲNH LÂM

Hiện tại, Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Cà Mau không chỉ có 9 chuyên ngành trực thuộc mà còn có cả cơ quan ngôn luận trực thuộc Hội và cũng là diễn đàn của văn nghệ sĩ tỉnh nhà. Có nghĩa là trong quá trình hoạt động, Hội luôn mang sẵn 2 đặc trưng: văn nghệ và báo chí. Vì vậy, bên cạnh việc tập trung đầu tư phát triển văn học nghệ thuật, Ban lãnh đạo Hội luôn chú trọng việc nâng cao tính chuyên nghiệp của một cơ quan báo chí trong hệ thống báo chí cách mạng Việt Nam; trong đó, việc giữ gìn và phát huy bản sắc của tạp chí chuyên về văn học nghệ thuật ở vùng cực Nam Tổ quốc là vô cùng quan trọng.

Với vai trò là cơ quan chủ quản đối với hoạt động của Tạp chí Văn nghệ, thời gian qua, Ban lãnh đạo Hội thường xuyên và trực tiếp quản lý, lãnh đạo trên lĩnh vực báo chí văn học nghệ thuật. Cụ thể, nội dung Tạp chí Văn nghệ, Chủ tịch Hội là người chỉ đạo thực hiện; Phó chủ tịch Hội, kiêm Tổng Biên tập; Ban Biên tập là những văn nghệ sĩ có chuyên môn sâu trên các lĩnh vực văn học, nghệ thuật...

Dưới góc độ quản lý chuyên môn, chúng tôi nhận thấy, bằng lối đi riêng của mình, Tạp chí Văn nghệ đã chuyển tải và góp phần định hướng dư luận hướng tới các giá trị chân - thiện - mỹ, các giá trị đạo đức xã hội trong sáng, lành mạnh. Là cơ quan ngôn luận của Hội, đồng thời cũng là diễn đàn của văn nghệ sĩ tỉnh nhà, Tạp chí Văn nghệ không chỉ là tiếng nói của văn nghệ sĩ Cà Mau, đó còn là một phần của tâm hồn quê hương. Với những tiêu chí nhất quán, Tạp chí Văn nghệ chuyển tải đến công chúng bạn đọc những tác phẩm văn học nghệ thuật đích thực bằng hình tượng con người cao cả; thể hiện chất lượng bằng việc phản ánh chân thực và sinh động lĩnh vực đời sống, chiến đấu qua các thời kỳ cách mạng, kháng chiến và đổi mới đất nước; khắc họa tính cách con người Cà Mau trong việc giữ gìn truyền thống và bản sắc dân tộc, cố gắng để xứng đáng là nơi tập hợp, bồi dưỡng, đào tạo lực lượng văn học nghệ thuật. Bám sát thực tiễn cuộc sống những tác phẩm nghệ thuật đăng tải trên diễn đàn Tạp chí đã tạo nên thương hiệu của vùng đất Cà Mau.

Ban Tổ chức trao Giải thưởng Văn học Nghệ thuật Phan Ngọc Hiển lần thứ III cho đại diện gia đình và các hội viên chuyên ngành Hội Văn học Nghệ thuật đoạt giải. Ảnh: HUỲNH LÂM

Tạp chí Văn nghệ Cà Mau còn là ngôi nhà chung của văn nghệ sĩ, là nơi cho anh em văn nghệ sĩ trong tỉnh tụ họp, trao đổi nghề, truyền ngọn lửa đam mê sáng tạo nghệ thuật và gửi gắm niềm tin, tác phẩm của mình, cũng như thu hút được những tác phẩm nghệ thuật có chất lượng của các nhà văn nổi tiếng trên cả nước. Lực lượng hội viên, văn nghệ sĩ của tỉnh Cà Mau tuy không nhiều nếu so với các thành phố lớn trong cả nước, nhưng tràn đầy nhiệt huyết sáng tạo tác phẩm văn học nghệ thuật. Từng chuyên ngành đều có những gương mặt đủ khả năng đại diện cho tiếng nói sáng tạo của hội viên chuyên ngành mình trên diễn đàn tạp chí.

Trong suốt quá trình hình thành và phát triển, Tạp chí Văn nghệ Cà Mau luôn bám sát tôn chỉ mục đích của tờ báo, bám sát hiện thực đời sống xã hội, phản ánh đa dạng, đa chiều. Ðội ngũ văn nghệ sĩ luôn giữ bản lĩnh chính trị vững vàng, đúng đắn về phương pháp sáng tác và xu thế nghệ thuật, không bị ảnh hưởng tiêu cực của cơ chế thị trường, sự xâm nhập của các sản phẩm văn hóa không lành mạnh, góp phần tích cực trong việc đấu tranh chống các quan điểm sai trái trong văn học nghệ thuật, đầu tư sáng tác các tác phẩm văn học nghệ thuật có chất lượng, đáp ứng thị hiếu của công chúng, góp phần không nhỏ trong việc đưa chủ trương, chính sách của Ðảng, Nhà nước, của tỉnh đến đông đảo quần chúng Nhân dân, tạo dấu ấn tốt đẹp về hình ảnh mảnh đất, con người Cà Mau đậm đà bản sắc văn hóa tới bạn bè bốn phương.

Phát huy truyền thống tốt đẹp 65 năm qua, thời gian tới, trước những yêu cầu lớn của Ðảng trong việc sắp xếp, tinh gọn bộ máy, giảm đầu mối để nâng cao chất lượng hoạt động; lĩnh vực văn học nghệ thuật nói chung và riêng Tạp chí Văn nghệ Cà Mau sẽ tiếp tục phát huy tinh thần đoàn kết, sáng tạo, bản lĩnh của những người chiến sĩ trên mặt trận văn hóa tư tưởng, tiếp tục nâng cao chất lượng tạp chí, phát huy tối đa hiệu quả tuyên truyền của kênh báo chí văn nghệ, tạo uy tín vững chắc trong giới chuyên môn, được đông đảo độc giả trong và ngoài tỉnh ủng hộ.

Nhà Văn Nguyễn Thanh, Chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Cà Mau trao Kỷ niệm chương cho các nghệ sĩ chuyên ngành nhiếp ảnh. Ảnh: HUỲNH LÂM

Ban lãnh đạo Hội sẽ tăng cường hơn nữa công tác lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức tốt hoạt động biên tập xuất bản đảm bảo nội dung và hình thức. Tạp chí hoạt động đúng tôn chỉ, mục đích, đúng pháp luật.

Kịp thời nắm bắt nhu cầu của người đọc hiện nay, dần dần xây dựng hình thành hệ giá trị văn học nghệ thuật mới theo nghị quyết của Ðảng, phù hợp với bạn đọc thời đại mới - thời công nghệ số.

Tiếp tục chú trọng các bài viết mảng lý luận phê bình văn học nghệ thuật, nhất là nghiên cứu phê bình nghệ thuật, chú ý những vấn đề đang được xã hội quan tâm, những bài viết có tính phát hiện, chuyên sâu nhằm định hướng sáng tạo, thẩm mỹ người đọc.

Tiếp tục tìm kiếm, phát hiện những cây bút trẻ, cây bút tiềm năng trong sáng tác văn học nghệ thuật ở địa phương, xây dựng đội ngũ sáng tác kế cận cho Hội Văn học Nghệ thuật và Tạp chí Văn nghệ.

Nhân kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam, kỷ niệm 65 năm Ngày Tạp chí Lúa Vàng số đầu tiên ra mắt bạn đọc (1960-2025), chúng tôi xin chân thành cảm ơn các ông cha, bà mẹ, các anh, các chị đã từng cưu mang, nuôi dưỡng, chở che cho cơ quan tạp chí và nhiều văn nghệ sĩ suốt mấy mươi năm qua; xin cảm ơn bạn viết, bạn đọc đã từng gắn bó với Tạp chí Văn nghệ Lúa Vàng, Văn nghệ Cà Mau, Bạc Liêu một thời đáng nhớ; xin trân trọng cảm ơn các đồng chí lãnh đạo tỉnh đã quan tâm, chăm sóc và tạo điều kiện thuận lợi cho Tạp chí Văn nghệ không ngừng phát triển. Hy vọng rằng Tạp chí Văn nghệ Cà Mau và Ðoàn Cải lương Hương Tràm, anh em song sinh, đã cùng nằm chung nôi ắt những lời ru không bao giờ dứt trong mỗi tấm lòng của chúng ta!

Nhà biên kịch Trịnh Thanh Vũ

Chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Cà Mau