Texas kiện căng chính quyền liên bang Mỹ chuyện hàng rào biên giới Mexico

Chính quyền liên bang Mỹ và tiểu bang Texas đang căng thẳng liên quan việc bang Texas dựng hàng rào thép gai dọc biên giới Mỹ-Mexico tại tiểu bang này. Chính quyền liên bang Mỹ cho rằng hàng rào biên giới Mexico đã cản trợ lực lượng biên phòng liên bang thực thi nhiệm vụ.

Trong khi đó, chính quyền bang Texas lập luận rằng việc thực thi bảo vệ biên giới của chính phủ liên bang đã không hiệu quả, dẫn đến làn sóng nhập cư bất hợp pháp gia tăng.

Nguồn gốc căng thẳng

Căng thẳng giữa chính quyền liên bang Mỹ và tiểu bang Texas liên quan vụ việc này bắt đầu từ cuối 2021 khi tình trạng người nhập cư trái phép ồ ạt tràn vào biên giới Mỹ, trong đó phần đường biên giới thuộc tiểu bang Texas chịu ảnh hưởng nhiều nhất.

Hàng rào biên giới Mexico dọc theo khu vực sông Rio Grande tại bang Texas. Ảnh: GETTY IMAGES

Làn sóng di dân bất hợp pháp đang tạo ra áp lực quá tải cho chính quyền bang Texas về các vấn đề như an ninh biên giới, thảm họa nhân đạo về nơi tạm cư, y tế. Tình trạng này cũng đặt ra gánh nặng lên nguồn nhân lực và tài chính của tiểu bang trong việc phải đón nhận hàng ngàn người tràn qua biên giới mỗi ngày mà không được kiểm soát về mặt an ninh và y tế theo luật định.

Trước tình trạng trên, vào năm 2021, Thống đốc bang Texas - ông Greg Abbott (đảng Cộng hòa) đã ban hành tình trạng khẩn cấp và triển khai kế hoạch hành động với tên gọi “Chiến dịch Ngôi sao cô đơn” (Operation Lone Star). Theo đó, Lực lượng vệ binh quốc gia bang Texas được triển khai nhằm ngăn chặn làn sóng di dân bất hợp pháp. Đỉnh điểm của chiến dịch là việc Lực lượng vệ binh quốc gia bang Texas triển khai hàng rào thép gai dọc theo đường biên giới dài gần 2.020 km giữa Mỹ và Mexico - phần biên giới thuộc bang Texas quản lý.

Tuy nhiên việc lắp đặt hàng rào thép gai khoảng 50 km dọc theo khu vực sông Rio Grande và Eagle Pass đã gây không ít hệ lụy về mặt pháp lý. Một số tổ chức nhân đạo đã đe dọa kiện chính quyền bang Texas về hành vi lắp đặt hàng rào thép gai không đúng thẩm quyền và là nguyên nhân chính khiến hơn 80 người bị chết và hàng trăm người bị thương chỉ từ giai đoạn tháng 3-2021 đến 7-2023.

Leo thang căng thẳng giữa chính quyền liên bang Mỹ và tiểu bang Texas quanh hàng rào biên giới Mexico

Xung đột pháp lý liên quan việc bang Texas lắp đặt hàng rào biên giới Mexico leo thang nghiêm trọng khi Bộ An ninh nội địa Mỹ (DHS) cho rằng hàng rào thép gai của Lực lượng vệ binh quốc gia bang Texas đã gây khó khăn cho việc tuần tra của lực lượng biên phòng liên bang trực thuộc DHS.

Ngoài ra, DHS còn cho rằng hàng rào biên giới Mexico gây cản trở việc chăm sóc y tế cho người di dân bị thương bởi hàng rào gai thép, và vi phạm luật liên bang cho phép lực lượng biên phòng liên bang được quyền tiếp cận không hạn chế trong bán kính 25 km thuộc vùng biên giới quốc tế (vị trí giáp Mexico).

Trước cáo buộc trên của DHS và việc lực lượng biên phòng liên bang đã cắt và di dời một số vị trí hàng rào thép gai, chính quyền bang Texas đã kiện chính phủ liên bang. Theo đó, chính quyền bang Texas cáo buộc lực lượng biên phòng liên bang thuộc DHS đã hủy hoại tài sản và tự tiện dời các hàng rào thép gai mà không có lệnh yêu cầu từ chính quyền bang Texas.

Thống đốc bang Texas (Mỹ) Greg Abbott. Ảnh: REUTERS

Ngày 19-12-2023, Tòa phúc thẩm thuộc khu vực 5 (thuộc khu vực các bang Texas, Louisiana và Mississippi) đã thụ lý đơn kiện và ban hành phán quyết. Phán quyết yêu cầu các lực lượng biên phòng liên bang phải ngưng việc cắt hay di dời hàng rào thép gai thuộc tài sản của chính quyền bang Texas.

Sự việc tiếp tục gây tranh cãi về mặt pháp lý khi chính quyền liên bang Mỹ vào ngày 2-1-2024 đã yêu cầu Tòa tối cao Mỹ xem xét lại phán quyết của Tòa phúc thẩm thuộc khu vực 5. Chính quyền liên bang lập luận rằng phán quyết của Tòa phúc thẩm thuộc khu vực 5 sẽ là tiền lệ nguy hiểm khi cho phép luật tiểu bang có vị trí cao hơn luật liên bang.

Ngày 22-1-2024, Tòa tối cao ban hành quyết định khẩn cấp tạm thời lật ngược nội dung phán quyết của Tòa phúc thẩm thuộc khu vực 5, với tỉ lệ 5-4. Theo đó, các nhân viên biên phòng được quyền tiếp tục thực hiện tuần tra, cắt hay di dời các hàng rào thép gai tại vị trí giáp biên giới Mexico.

Hình thức quyết định khẩn cấp tạm thời này cho phép thực hiện ngay và Tòa tối cao không cần lập luận hay biện minh cho quyết định của Tòa. Trong giai đoạn vụ việc được áp dụng theo hình thức khẩn cấp tạm thời, sự việc sẽ được chuyển xuống khu vực 5 để xem xét toàn diện theo phân định thẩm quyền.

Trước quyết định của Tòa án tối cao, Tổng chưởng lý bang Texas - ông Ken Paxton tuyên bố sẽ theo đuổi vụ việc tại tòa phúc thẩm khu vực 5 vào ngày 7-2 tới, với lập luận sẽ tiếp tục thực thi việc lắp đặt hàng rào thép gai dọc biên giới Mỹ-Mexico thuộc phạm vi tiểu bang Texas.

Ngoài ra, Tổng chưởng lý bang Texas cũng lập luận rằng việc thực thi bảo vệ biên giới của chính phủ liên bang đã không hiệu quả, dẫn đến việc hàng trăm ngàn người nhập cư tràn vào biên giới không được kiểm soát, gây bất ổn về an ninh, y tế và quá tải về nguồn lực hỗ trợ nhận đạo của chính quyền bang Texas.

Tóm lại, sự việc nêu trên có thể tạo ra nhiều hệ lụy tranh chấp pháp lý:

(1) Việc chính quyền tiểu bang có được quyền nhân danh tình trạng khẩn cấp về an ninh quốc gia (sự việc hàng triệu người nhập cư tràn qua biên giới không được kiểm soát) để độc lập thực thi quyền bảo vệ quốc gia (thiết lập hàng rào thép gai biên giới);

(ii) khả năng bùng nổ tranh chấp giữa 2 lực lượng hành pháp trong cùng một sự việc quản lý (lực lượng biên phòng thuộc thẩm quyền liên bang và vệ binh quốc gia thuộc thẩm quyền bang Texas);

(iii) Khả năng tranh chấp thẩm quyền quản lý lãnh thổ bang và liên bang khi có đến 25 trên 50 bang ủng hộ quyết định của chính quyền bang Texas.

THÀNH MINH TẠ (ĐH Chattanooga State, Mỹ)