Thắc mắc quanh ta (Kỳ 6)

Điều gì tạo nên hình dạng, màu sắc của tuyết?

Ở vùng cao, nhiệt độ càng giảm thì khả năng có tuyết càng cao. Tuy nhiên, nhiệt độ chính xác để tạo ra tuyết không phải là một giá trị cố định vì nó phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau như độ ẩm, áp suất, và thành phần không khí. Nhưng thông thường, khi nhiệt độ xuống dưới điểm đông (0°C), có khả năng tạo ra tuyết.

Tinh thể tuyết có hình dạng đa dạng và đẹp mắt. Chúng thường có cấu trúc sắc tốc đa hướng với các cánh tuyết lớn và các nhánh tinh thể nhỏ hơn. Mỗi tinh thể tuyết có thể có hình dạng khác nhau, nhưng chúng thường có đối xứng và lặp lại theo một mẫu cụ thể. Điều này xảy ra do quá trình tạo tinh thể tuyết xảy ra trong điều kiện khí quyển đặc biệt và những yếu tố như độ ẩm, nhiệt độ và áp suất.

Màu trắng của tuyết là do hiện tượng gọi là phản xạ ánh sáng. Khi ánh sáng mặt trời chiếu vào các tinh thể tuyết, các tia sáng bị phản xạ lại và phân tán trong các tinh thể. Quá trình này xảy ra nhiều lần trong tuyết, dẫn đến việc ánh sáng được phân tán theo nhiều hướng khác nhau. Kết quả là chúng ta nhìn thấy tuyết như màu trắng, vì màu trắng là sự kết hợp của tất cả các bước sóng trong phổ ánh sáng mặt trời được phản xạ và phân tán lại một cách đồng nhất.

Phân chia cấp độ bão căn cứ vào các tiêu chí nào?

Các cấp độ bão thường được đánh giá dựa trên nhiều tiêu chí khác nhau, trong đó hai tiêu chí quan trọng nhất là tốc độ gió và áp suất không khí. Những tiêu chí thường được sử dụng như là tiêu chuẩn toàn cầu cho việc phân loại cấp độ bão là những tiêu chí sau:

Tốc độ gió tối đa: Đây là một trong những yếu tố quan trọng nhất trong việc đánh giá sức mạnh của một cơn bão. Tốc độ gió được đo bằng mph (dặm mỗi giờ) hoặc km/h (kilômét trên giờ). Bão được phân loại vào các cấp độ khác nhau dựa trên tốc độ gió tối đa trung bình trong một khoảng thời gian nhất định.

Áp suất không khí tối thiểu: Áp suất không khí trong một cơn bão cũng là một chỉ số quan trọng để đánh giá sức mạnh của nó. Áp suất không khí được đo bằng héc-ta-pascal (hPa) hoặc inHg (inch thủy ngân). Các cấp độ bão có thể được xác định dựa trên áp suất không khí tối thiểu trong tâm bão.

Mức độ tác động: Một cơn bão cũng được đánh giá dựa trên mức độ tác động tiềm năng lên các khu vực bị ảnh hưởng. Điều này bao gồm khả năng gây ra lũ lụt, sóng biển cao, mưa lớn, và khả năng gây thiệt hại cho người và tài sản.

Kích thước và cấu trúc: Các cấp độ bão có thể phụ thuộc vào kích thước của bão và cấu trúc nội bộ của nó. Các yếu tố như bán kính của vùng bão có tốc độ gió mạnh, vùng bão có áp suất thấp, và sự phân lớp của đám mây cũng có thể được xem xét trong việc đánh giá cấp độ bão.

Các hệ thống đánh giá và phân loại cấp độ bão có thể có sự khác nhau tùy thuộc vào quốc gia hoặc tổ chức chịu trách nhiệm.

Hệ thống phân loại cấp độ bão thường được sử dụng là hệ thống Saffir-Simpson, được đặt theo tên hai nhà khoa học Herbert Saffir và Robert Simpson. Hệ thống này phân loại các cơn bão thành 5 cấp độ dựa trên tốc độ gió tối đa và sức tàn phá tiềm năng. Dưới đây là mô tả chi tiết về các cấp độ bão trong hệ thống Saffir-Simpson:

Cấp độ 1 - Bão nhẹ: Tốc độ gió tối đa: 74-95 mph (119-153 km/h). Áp suất không khí tối thiểu: > 980 hPa. Tác động: Gây ra thiệt hại nhẹ, như cây cối bị đổ, tấm ván che mưa bị hỏng và thiệt hại đáng kể cho tàu nhỏ.

Cấp độ 2 - Bão trung bình: Tốc độ gió tối đa: 96-110 mph (154-177 km/h). Áp suất không khí tối thiểu: 965-979 hPa. Tác động: Gây ra thiệt hại đáng kể cho cây cối, nhà cửa và cơ sở hạ tầng. Có thể làm hỏng mái nhà và gây ra nguy hiểm cho tàu thuyền nhỏ.

Cấp độ 3 - Bão mạnh: Tốc độ gió tối đa: 111-129 mph (178-208 km/h). Áp suất không khí tối thiểu: 945-964 hPa. Gây ra thiệt hại nghiêm trọng cho các cấu trúc dân dụng, nhà cửa và tàu thuyền. Cây cối bị gãy đổ, có thể gây lũ lụt nội địa và thiệt hại lớn cho nông nghiệp.

Cấp độ 4 - Bão rất mạnh: Tốc độ gió tối đa: 130-156 mph (209-251 km/h). Áp suất không khí tối thiểu: 920-944 hPa. Tác động: Gây ra thiệt hại nặng nề cho các cấu trúc chịu gió, nhà cửa, tàu thuyền và cơ sở hạ tầng. Gây ra lũ lụt cục bộ và tác động tiêu cực đến đời sống dân cư.

Cấp độ 5 - Bão cực mạnh: Tốc độ gió tối đa: ≥ 157 mph (≥ 252 km/h). Áp suất không khí tối thiểu: < 920 hPa. Đây là cấp độ cao nhất và mạnh nhất trong hệ thống phân loại. Gây ra thiệt hại khủng khiếp cho các cấu trúc dân dụng, nhà cửa, tàu thuyền và cơ sở hạ tầng. Gây ra lũ lụt nặng, sóng biển cao, và tác động rất lớn đến đời sống và an toàn của người dân.

Vì sao có sấm, chớp, sét?

Sét, sấm, và chớp là hiện tượng tự nhiên liên quan đến sự tạo ra và truyền dẫn năng lượng điện từ trong không khí.

- Sấm là âm thanh phát ra khi có một phản ứng nhanh chóng giữa các điện tích trong không khí. Trong một cơn bão, các hạt trong mây sẽ tương tác và tạo ra tích điện trong mây. Khi điện tích này trở nên quá mạnh, nó có thể tạo ra một đường dẫn dẫn điện từ mây xuống đất. Sự phân cực giữa các vùng điện tích khác nhau này dẫn đến sự phát triển một cột điện từ mây đến đất, gọi là sét. Khi sét di chuyển qua không gian, nó làm nóng không khí xung quanh đường dẫn điện và tạo ra một cấu trúc khí nóng có thể phát ra âm thanh lớn, gọi là sấm.

- Chớp là hiện tượng phát quang trong không khí khi có một dòng điện mạnh truyền qua. Khi một cột sét di chuyển giữa mây và đất, năng lượng điện từ tạo ra một đốt cháy nhỏ trong không khí xung quanh đường dẫn điện. Đốt cháy này tạo ra ánh sáng phát quang mạnh, gọi là chớp. Chớp xảy ra rất nhanh và thường chỉ kéo dài trong một khoảnh khắc.

Cả sét và chớp đều xuất hiện do hiện tượng điện trong tự nhiên. Khi điện tích đi qua không khí, nó gặp trở kháng và tạo ra một dòng điện mạnh. Đường dẫn dẫn điện sẽ tạo ra các hiện tượng sấm và chớp, và khi năng lượng của sét truyền qua không khí, nó làm nóng không khí xung quanh và tạo ra âm thanh và ánh sáng.

Để đề phòng tác hại của sét đối với sinh mạng, có thể thực hiện các biện pháp sau:

Tránh ra ngoài trong thời tiết bão có sấm và chớp: Khi có cảnh báo về bão hoặc thời tiết có sấm và chớp, hạn chế ra khỏi nhà hoặc nơi ở, đặc biệt là trong không gian mở như sân golf, bãi biển hay vùng đồng cỏ. Tìm nơi trú ẩn an toàn như trong nhà, tòa nhà có mái che hoặc ô tô.

Tránh đứng gần các đối tượng dẫn điện: Hạn chế tiếp xúc với các vật dẫn điện như dây điện, cột điện, cột truyền thông hay đồ vật kim loại lớn khi có cơn sấm và chớp. Điện từ từ các vật này có thể làm tăng khả năng bị sét đánh.

Tránh những vị trí nguy hiểm: Tránh đứng gần các vị trí cao như ngọn cây, cột dẫn điện, cột cầu hoặc các đỉnh núi khi có sấm và chớp. Điều này giảm nguy cơ bị sét đánh, vì các vị trí cao dễ thu hút sét.

Tìm nơi trú ẩn an toàn: Khi bị bắt gặp trong không gian mở mà không có nơi trú ẩn, hãy tìm nơi an toàn. Tránh nằm hoặc nằm cong trên mặt đất, bởi vì đó là những vị trí có thể truyền điện từ sét.

Hạn chế sử dụng các thiết bị điện: Khi có cơn sấm và chớp, hạn chế sử dụng các thiết bị điện như điện thoại di động, máy tính, máy nghe nhạc hay các thiết bị kỹ thuật số khác. Các thiết bị này có thể trở thành điểm tiếp xúc cho sét và gây nguy hiểm.

Sử dụng hệ thống chống sét: Trong các tòa nhà hoặc công trình xây dựng, nên sử dụng hệ thống chống sét phù hợp để giảm nguy cơ bị sét đánh. Hệ thống này bao gồm các thanh chống sét và hệ thống tiếp địa để định tuyến dòng điện từ sét vào đất an toàn.

Đồng hành với dự báo thời tiết: Theo dõi dự báo thời tiết để biết trước về khả năng xảy ra sấm và chớp. Khi có cảnh báo bão hoặc thời tiết có sấm và chớp, hãy tuân thủ các hướng dẫn và khuyến nghị từ các cơ quan chức năng. Điều này giúp bạn chuẩn bị tốt hơn và tránh những nguy hiểm không cần thiết.

Học cách cứu hộ cấp cứu: Nắm vững kiến thức cơ bản về cách cứu hộ cấp cứu trong trường hợp người khác bị sét đánh. Việc biết cách thực hiện RCP (hồi sức tim phổi) và sử dụng thiết bị AED (máy tự động đánh thụy tim) có thể cứu mạng cho người bị sét đánh trong tình huống khẩn cấp.

Trang bị hệ thống tiếp đất: Trong nhà và các công trình xây dựng, nên cài đặt hệ thống tiếp đất để giảm nguy cơ sét đánh và hạn chế thiệt hại gây ra. Hệ thống tiếp địa sẽ định tuyến dòng điện từ sét vào đất một cách an toàn.

Nắm bắt thông tin an toàn: Tìm hiểu và nắm bắt các quy tắc an toàn về sét, sấm và chớp. Tìm hiểu về nguyên tắc an toàn khi có cơn bão hoặc thời tiết có sấm và chớp. Cung cấp cho gia đình và những người xung quanh kiến thức về an toàn này để cùng nhau đề phòng tác hại của sét.

Tuy không thể hoàn toàn loại bỏ nguy cơ, nhưng việc tuân thủ các biện pháp đề phòng có thể giảm thiểu nguy cơ bị sét đánh và bảo vệ sinh mạng một cách an toàn hơn. Đồng thời, luôn lưu ý nghe theo các cơ quan chính quyền và các chuyên gia về thời tiết để có thông tin chính xác và hướng dẫn kịp thời.

GS NGUYỄN LÂN DŨNG