Thách thức và cơ hội của báo chí trong kỷ nguyên mới

Trong khuôn khổ chương trình Hội Báo toàn quốc 2025 kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam (21-6-1925 - 21-6-2025), chiều 19-6, Hội Nhà báo Việt Nam, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch khai mạc Diễn đàn Báo chí toàn quốc lần thứ 2.

Phiên khai mạc toàn thể Diễn đàn Báo chí toàn quốc 2025

Tham dự sự kiện có Ủy viên Trung ương Đảng, Phó trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam Lê Quốc Minh; Ủy viên dự khuyết Trung ương Đảng, Thứ trưởng Thường trực Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lê Hải Bình và các đại biểu là lãnh đạo các cơ quan báo chí, các nhà báo nổi tiếng, chuyên gia truyền thông, các diễn giả…

Với 12 phiên họp chuyên sâu, gồm phiên khai mạc, bế mạc và 10 phiên chuyên đề, Diễn đàn báo chí toàn quốc năm 2025 tập trung vào những chủ đề cấp thiết gắn với hoạt động thực tiễn tại các tòa soạn.

Ủy viên Trung ương Đảng, Phó trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam Lê Quốc Minh trình bày tham luận tại diễn đàn

Đây cũng là cơ hội để cộng đồng báo chí đánh giá lại những bước đi đã qua, nhìn nhận thẳng thắn thách thức hiện hữu, từ đó định vị lại vai trò báo chí cách mạng trong giai đoạn mới - không chỉ là người đưa tin, mà là lực lượng kiến tạo niềm tin xã hội, đồng hành cùng Đảng, Nhà nước và nhân dân; đồng thời hướng đến kỳ vọng báo chí Việt Nam sẽ tiếp tục giữ vững sứ mệnh là tiếng nói của Đảng, Nhà nước và nhân dân, đồng thời phát triển theo hướng chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại - xứng tầm với kỳ vọng phát triển của đất nước trong giai đoạn mới.

Thuyết trình về chủ đề "Báo chí Việt Nam - Thách thức và cơ hội - sẵn sàng cho kỷ nguyên mới", Ủy viên Trung ương Đảng, Phó trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam Lê Quốc Minh cho rằng trong bối cảnh thế giới chuyển mình mạnh mẽ dưới tác động của công nghệ số, trí tuệ nhân tạo và toàn cầu hóa, báo chí Việt Nam đang đứng trước những thách thức chưa từng có, đồng thời mở ra những cơ hội lớn nếu biết chủ động thích ứng và đổi mới.

Chủ tịch Hội Nhà báo đã chỉ ra những thách thức lớn mà báo chí đang đối mặt. Theo những báo cáo nghiên cứu báo chí mới nhất của Viện Reuters, tỉ lệ người dùng chatbot AI cho tin tức đang tăng nhanh, đặc biệt ở nhóm tuổi trẻ (7% toàn cầu, 15% dưới 25 tuổi). Các nền tảng công nghệ lớn tích hợp tóm tắt bằng AI và các tính năng tin tức khác đang gây lo ngại cho báo chí. Hệ sinh thái truyền thông thay thế do YouTuber, TikToker và podcaster dẫn đầu đang thách thức trực tiếp các cơ quan báo chí chính thống.

Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam Lê Quốc Minh và Thứ trưởng Thường trực Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lê Hải Bình tại diễn đàn

Ngoài ra, sự dịch chuyển của độc giả đã khiến mạng xã hội đã lần đầu tiên vượt qua truyền hình về mức độ truy cập tại Mỹ, cho thấy sự thay đổi lớn trong hành vi tiêu thụ thông tin. Sự lên ngôi của video mạng xã hội và tin tức dựa vào cá nhân đang là thách thức to lớn.

Về kinh tế báo chí, Chủ tịch Hội nhà báo Việt Nam Lê Quốc Minh trích dẫn báo cáo cho thấy tỉ lệ người trả tiền cho tin tức số đang chững lại, vẫn ở mức 18% tại các quốc gia thu nhập cao, rất khó để thu hút thêm người trả tiền. Doanh nghiệp cắt giảm chi phí quảng cáo và dịch chuyển sang các nền tảng số có khả năng nhắm mục tiêu chính xác hơn. Google, Meta và Amazon đang kiểm soát khoảng 60% tổng doanh thu quảng cáo kỹ thuật số toàn cầu, trong khi báo chí chỉ hưởng 5% thị phần này.

Tuy nhiên, kỷ nguyên mới cũng mang đến cho báo chí nhiều cơ hội để khẳng định vai trò dẫn dắt. Đó là cơ hội để chuyển đổi số toàn diện, tận dụng công nghệ để nâng cao chất lượng nội dung, cá nhân hóa trải nghiệm người dùng và mở rộng kênh phân phối.

Theo Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam Lê Quốc Minh, báo chí cần tập trung vào chất lượng nội dung và giá trị cốt lõi: Trong bối cảnh AI tạo ra lượng nội dung khổng lồ, chất lượng sẽ là yếu tố then chốt.

Việc chuyển đổi từ "kỷ nguyên lưu lượng truy cập" sang "kỷ nguyên độc giả trực tiếp" là hướng đi mà báo chí cần tăng cường theo đuổi. Theo đó, báo chí cần thu thập dữ liệu độc giả trực tiếp (first-party data) để hiểu rõ hơn về người đọc, tương tự như thời kỳ bán báo giấy.

Báo chí cần tăng cường trang bị kiến thức AI để phục vụ cho công việc, cũng như là cách để cạnh tranh với chính các công cụ AI và các nền tảng khác. Việc ứng dụng AI vào tự động hóa quy trình sản xuất tin tức, phân tích dữ liệu lớn, phát hiện xu hướng và cá nhân hóa nội dung là điều mà mọi cơ quan báo chí, các nhà báo đều phải tận dụng.

Nhà báo Lê Quốc Minh gợi mở giải pháp để tăng nguồn thu, trong đó không phụ thuộc duy nhất vào quảng cáo, cần phát triển các nguồn thu mới như thu phí độc giả, tổ chức sự kiện, dịch vụ truyền thông, hợp tác sản xuất nội dung, bán bản quyền, thu từ nền tảng số, tài trợ chuyên mục, tham gia thị trường truyền thông chính sách và thậm chí tái định vị báo in.

Dẫn chứng về những sản phẩm đặc biệt của Báo Nhân Dân "gây sốt" thời gian qua, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam nhận định: Những cơ quan báo chí tìm ra cách cân bằng giữa đổi mới kỹ thuật số và giá trị truyền thống sẽ có nhiều cơ hội nhất để duy trì sự gắn bó của độc giả, gia tăng giá trị thương hiệu và bảo đảm mô hình kinh doanh bền vững trong kỷ nguyên mới.

Tại tọa đàm, các diễn giả cho rằng báo chí không thể tiếp tục phát triển bằng tư duy cũ trong chiếc áo cũ.

Các ý kiến nhấn mạnh báo chí cần một cuộc cách mạng kép: Chuyển đổi số phải là nền tảng chiến lược, còn chuyển đổi tư duy phải là động lực xuyên suốt từ quản lý đến người làm báo.

Dù không còn độc quyền trong dòng chảy thông tin, báo chí vẫn có thể giữ vai trò dẫn dắt nếu biết tái định nghĩa sứ mệnh: Không phải đưa tin nhanh nhất, mà là mang lại giá trị sâu sắc, đáng tin cậy.

Một số ý kiến rằng báo chí đang chịu 3 thách thức lớn: Sự bùng nổ không gian số, thay đổi thói quen tiếp nhận thông tin, và mô hình kinh doanh bấp bênh. Để thích nghi, báo chí cần định vị lại vai trò, "tìm lại đường đi của công chúng dựa trên niềm tin vào sự thật". Báo chí chính là "người gác cổng, ngọn hải đăng" giữa dòng thông tin hỗn loạn.

Yến Anh - Ngọc Dung