Thái Lan dẫn đầu thị trường xe điện ASEAN: Cờ đã đến tay?

Sản xuất lắp ráp ô tô thương hiệu Toyota tại Thái Lan. Ảnh: AFP/TTXVN

Khi xem xét các chính sách hỗ trợ của chính phủ, cơ sở hạ tầng sạc điện đang phát triển và nhu cầu ngày càng tăng của người tiêu dùng đối với những lựa chọn phương tiện giao thông bền vững, Thái Lan nổi lên là quốc gia dẫn đầu về xe điện trong Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN).

Là "Detroit của châu Á" (biệt danh từng thuộc về Philippines trước năm 1986), Thái Lan có chuỗi cung ứng ô tô toàn diện nhất trong khu vực. Nước này cung cấp ô tô cho cả thị trường xe tay lái thuận và nghịch ở ASEAN và cũng là trung tâm sản xuất xe máy, mặc dù không lớn bằng Việt Nam.

Sách trắng do YCP công bố vào tháng 12/2024 cung cấp phân tích chi tiết về bối cảnh xe điện của Thái Lan, xem xét thị trường ô tô nói chung, sự phát triển của xe điện, sự phát triển của cơ sở hạ tầng sạc, các quy định và ưu đãi của chính phủ, thách thức và cơ hội, và tương lai của khả năng di chuyển với công nghệ Xe đến mọi thứ (V2X).

Năm 2024 đã chứng kiến sự suy giảm đáng kể trong thị trường ô tô nói chung trên khắp các nước ASEAN, bao gồm Thái Lan, Indonesia. Riêng Thái Lan đã trải qua giai đoạn suy giảm mạnh nhất, với doanh số quý II/2024 giảm 24,2% so với cùng kỳ năm 2023. Sự suy giảm này có thể là do sự kết hợp của các yếu tố kinh tế, chẳng hạn như lạm phát, lãi suất tăng và sức mua của người tiêu dùng suy yếu.

Tuy nhiên, trước những thách thức này, thị trường xe điện của Thái Lan đã chứng minh được khả năng phục hồi và tăng trưởng liên tục, được thúc đẩy bởi các chính sách có mục tiêu của chính phủ và sự phát triển hạ tầng đang diễn ra.

Vạn sự khởi đầu nan

Thị trường ô tô Thái Lan đã phải đối mặt với sự khởi đầu đầy thách thức trong năm 2025, với doanh số hai tháng đầu năm nay giảm 10% với cùng kỳ năm ngoái, và giảm trên diện rộng ở nhiều thương hiệu.

Theo truyền thông Thái Lan ngày 12/3, tổng doanh số bán ô tô của nước này trong tháng 1 và 2/2025 đạt khoảng 97.000 chiếc, trong đó hai "ông lớn" trong ngành là Toyota và Isuzu, cùng với nhà sản xuất xe điện BYD, đều chứng kiến sự sụt giảm doanh số đáng kể.

Tình trạng này là sự kết hợp của nhiều yếu tố, bao gồm sự phục hồi kinh tế chậm chạp, nợ hộ gia đình cao và điều kiện cho vay chặt chẽ hơn. Phân khúc xe bán tải một tấn, một chỉ số quan trọng về "sức khỏe" của nền kinh tế, vẫn đặc biệt yếu.

Ông Supakorn Ratanawaraha, Phó Chủ tịch điều hành của Toyota Motor Thái Lan, cho biết mặc dù thị trường có xu hướng đi ngang vào tháng 2/2025, nhưng mức giảm theo năm là rõ ràng, phản ánh tình hình kinh tế hiện tại.

Ông Supakorn lưu ý rằng việc cắt giảm lãi suất gần đây của Ngân hàng Trung ương Thái Lan có thể mang lại một số lợi ích, nhưng sự phục hồi của ngành này phụ thuộc vào những cải thiện kinh tế nói chung.

Số liệu bán hàng của các thương hiệu lớn trong tháng 1 và tháng 2/2025 cho thấy sự sụt giảm trên diện rộng: Toyota giảm 3%, Honda giảm 20,3%, Isuzu giảm 16,8%, BYD giảm 23,4% và Mitsubishi giảm 6,5%.

Các bên liên quan trong ngành hiện đang đặt hy vọng vào Triển lãm ô tô Bangkok 2025 sắp tới để tạo động lực cho thị trường, với sự kiện ra mắt những mẫu xe mới và các chương trình khuyến mại dự kiến sẽ thu hút sự quan tâm đáng kể của người tiêu dùng.

Mẫu xe chuyên dụng sử dụng năng lượng thay thế sản xuất tại Thái Lan. Ảnh Huy Tiến - P/v TTXVN tại Bangkok

Sự trỗi dậy của xe điện tại Thái Lan

Các loại xe điện khác nhau đang được ưa chuộng tại Thái Lan, bao gồm xe bốn bánh, xe hai bánh, xe ba bánh và xe thương mại. Thị trường xe điện (EV) chạy bằng pin (BEV) tại Thái Lan đạt mức tăng trưởng 5% theo năm vào năm 2024, chiếm khoảng 13% doanh số bán ô tô mới. Đáng chú ý, các thương hiệu Trung Quốc như BYD, Neta và MG đã tạo dựng được chỗ đứng vững chắc trên thị trường BEV của Thái Lan, cùng nhau nắm giữ 65% thị phần xe điện của đất nước.

Sự tăng trưởng này càng được thúc đẩy bởi sự hiện diện ngày càng tăng của các nhà máy sản xuất xe điện tại Thái Lan. Các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc đang phải đối mặt với những vấn đề về thuế quan trên khắp ASEAN và trên toàn cầu - ngoại trừ Philippines, nơi duy trì biện pháp miễn thuế cho đến năm 2028. Ví dụ, tại châu Âu, ô tô lắp ráp tại Trung Quốc bị đánh thuế từ 15% đến 38%. Không có hiệp định thương mại tự do chung nào giữa EU và ASEAN, nhưng đã có những thỏa thuận riêng biệt đã được ký kết giữa các quốc gia, chẳng hạn như trường hợp của Singapore và Việt Nam.

Tuy nhiên, một số nhà sản xuất ô tô Trung Quốc đã thành lập hoặc đang có kế hoạch thành lập các cơ sở sản xuất tại Thái Lan vì mức thuế đối với xe lắp ráp nội địa chỉ từ 0-5% (một số quốc gia yêu cầu lên tới 50%). Sự đổ xô của các nhà máy sản xuất ô tô nước ngoài dự kiến sẽ thúc đẩy hơn nữa sản xuất xe điện và doanh số bán hàng tại Thái Lan, góp phần vào tham vọng trở thành trung tâm xe điện khu vực của quốc gia này.

Sự hiện diện của Tesla tại Thái Lan

Một báo cáo của tờ Straits Times, được công bố vào tháng 11/2024, lưu ý rằng các lãnh đạo của Tesla đã tìm hiểu khả năng thiết lập nhà máy sản xuất tại Thái Lan. Tất cả đã thay đổi vào tháng 1 năm nay khi công ty thay đổi kế hoạch khu vực của mình.

Tesla đang phải đối mặt với sự cạnh tranh mạnh mẽ từ các loại xe điện do Trung Quốc sản xuất được phân phối trong khu vực và hiện đang tập trung sản xuất tại những nhà máy đã được thiết lập ở Mỹ, Trung Quốc và Đức.

Hiện công ty này đang ưu tiên mở rộng cơ sở hạ tầng trạm sạc tại Thái Lan, tạm dừng các kế hoạch xây dựng nhà máy. Sự thay đổi này là do sự kết hợp của nhiều yếu tố, bao gồm việc Tesla đánh giá lại chiến lược mở rộng toàn cầu của mình, tác động của tình trạng thua lỗ trong kinh doanh và sự cạnh tranh ngày càng gay gắt từ các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc.

Điều quan trọng cần lưu ý là sự thay đổi chiến lược này dường như là một xu hướng rộng hơn trên khắp Đông Nam Á, với các báo cáo tương tự chỉ ra rằng Tesla đang tạm dừng kế hoạch xây dựng nhà máy của mình tại những quốc gia khác như Malaysia và Indonesia.

Mở rộng hạ tầng sạc EV

Cơ sở hạ tầng sạc EV của Thái Lan đang được mở rộng nhanh chóng để hỗ trợ số lượng EV ngày càng tăng. Từ tháng 12/2023 đến tháng 6/2024, các trạm sạc đã tăng 12%, trong đó bộ sạc DC dẫn đầu mức tăng trưởng.

Thị trường ưa chuộng bộ sạc DC do khả năng sạc nhanh của chúng. Tuy nhiên, cơ sở hạ tầng sạc hiện tại vẫn tập trung ở các khu vực thành thị, gây ra những thách thức cho việc di chuyển liên tỉnh và nhấn mạnh nhu cầu mở rộng phạm vi địa lý.

Các công ty như Yusen Logistics, Nippon Express Logistics (Thái Lan) và FedEx đang tích cực triển khai xe tải điện trong hoạt động của mình, đánh dấu sự chuyển dịch đáng kể sang các hoạt động thân thiện với môi trường. Ví dụ, Yusen Logistics đã đầu tư vào một đội xe tải điện và thiết lập cơ sở hạ tầng sạc năng lượng Mặt trời tại kho của mình ở tỉnh Chonburi, với kế hoạch mở rộng hơn nữa. Nippon Express Logistics (Thái Lan) đã giới thiệu xe tải điện đầu tiên để giao hàng tại Trung tâm Logistics Bangkok, thể hiện cam kết giảm tác động đến môi trường. FedEx cũng đang mở rộng đội xe EV của mình để giao hàng tại các khu vực có lưu lượng giao thông cao ở Bangkok và Pathum Thani.

Các công ty khởi nghiệp như Thai EV đang tạo điều kiện cho quá trình chuyển đổi này bằng cách cung cấp những giải pháp EV và nền tảng quản lý đội xe phù hợp với ngành hậu cần. Phong trào này phản ánh nhận thức ngày càng tăng về những vấn đề môi trường, phù hợp với các mục tiêu phát triển bền vững của công ty và sự hỗ trợ từ những sáng kiến của chính phủ thúc đẩy việc sử dụng EV. Khi cơ sở hạ tầng sạc phát triển và công nghệ EV tiến bộ, ngành hậu cần ở Thái Lan đang sẵn sàng cho quá trình điện khí hóa hơn nữa.

Các sáng kiến hỗ trợ

Chính phủ Thái Lan đang đóng vai trò chủ động trong việc thúc đẩy việc sử dụng và sản xuất EV tại địa phương thông qua một loạt quy định và ưu đãi. Chương trình EV 3.5, với ngân sách phân bổ là 7,12 tỷ baht (THB, tương đương 209 triệu USD), là một sáng kiến quan trọng nhằm kích thích sản xuất EV tại địa phương. Ngoài ra, chính phủ đã thực hiện giảm thuế tiêu thụ đặc biệt đối với HEV từ năm 2028-2032 và phê duyệt khấu trừ thuế 150% cho việc mua xe buýt và xe tải điện cho đến năm 2025.

Cơ quan Giao thông Công cộng Bangkok (BMTA) là một bên đóng vai trò chủ chốt trong quá trình chuyển đổi EV. Bằng cách tích cực tích hợp xe buýt điện vào đội xe của mình như một phần chính trong nỗ lực hiện đại hóa, công ty cũng đã nâng cao nhận thức và sự chấp nhận đối với xe điện. Sáng kiến này, được thúc đẩy bởi khoản khấu trừ thuế 150% kết thúc vào năm nay, được hỗ trợ bởi sự hỗ trợ tài chính đáng kể từ các tổ chức như Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB). Bên cạnh đó, việc thay thế xe buýt chạy bằng dầu diesel cũ bằng các phương án thay thế sạch hơn, chạy bằng điện, trực tiếp giải quyết những thách thức nghiêm trọng về chất lượng không khí mà các trung tâm đô thị như Bangkok phải đối mặt.

Các báo cáo của ADB nêu chi tiết về sự tham gia của họ trong việc cung cấp những khoản vay và hỗ trợ tài chính để tạo điều kiện thuận lợi cho việc mua sắm các đội xe buýt điện lớn này, hợp tác với những công ty như Energy Absolute PCL. Những lợi ích về môi trường là rất lớn, hứa hẹn sẽ giảm đáng kể lượng khí thải nhà kính và cải thiện rõ rệt chất lượng không khí đô thị, đặc biệt là trong việc giảm thiểu tác hại của bụi PM2.5, một vấn đề dai dẳng ở thành phố.

Mặc dù nhiều xe buýt điện có nguồn gốc từ Trung Quốc, nhưng việc được sản xuất tại Thái Lan góp phần vào sự phát triển của ngành công nghiệp xe điện trong nước và thúc đẩy sản lượng kinh tế.

Đỗ Sinh-Huy Tiến (P/v TTXVN tại Bangkok)