Thái Lan đứng trước ngã rẽ chính trị quan trọng

Giới chuyên gia nhận định, cuộc bỏ phiếu tại Hạ viện được xem là bước ngoặt quan trọng nhằm định hình lại cục diện chính trị và tương lai cải cách ở quốc gia Đông Nam Á này. Hiện tại, hai ứng viên sáng giá chạy đua vào ghế Thủ tướng gồm ông Chaikasem Nitisiri – đại diện đảng Vì nước Thái (Pheu Thai) và ông Anutin Charnvirakul – lãnh đạo đảng Tự hào Thái Lan (Bhumjaithai).

Hai ứng viên sáng giá trong cuộc bầu cử ngày 5/9 của đảng Tự hào Thái Lan Anutin Charnvirakul (trái) và đảng Pheu Thai Chaikasem Nitisiri. Nguồn: Reuters

Quốc hội Thái Lan hôm 3/9 thông báo tổ chức phiên họp đặc biệt vào ngày 5/9 để bầu Thủ tướng mới. Cụ thể, website của Văn phòng Thư ký Hạ viện Thái Lan công bố chương trình nghị sự của phiên họp Hạ viện, với nội dung khẩn cấp thứ 8 trong kế hoạch là xem xét và phê chuẩn một người phù hợp để bổ nhiệm làm Thủ tướng, theo Điều 159 của Hiến pháp Vương quốc Thái Lan. Theo Reuters, ứng viên thủ tướng cần nhận được sự ủng hộ từ ít nhất 50 nghị sĩ để vào danh sách bỏ phiếu tại Hạ viện. Và để ngồi vào “ghế nóng”, ứng viên cần nhận được số phiếu ủng hộ quá bán, tương đương ít nhất 247/492 phiếu ủng hộ từ các nghị sĩ Hạ viện.

Cuộc bỏ phiếu sẽ được tiến hành công khai, các nghị sĩ được triệu tập riêng lẻ theo thứ tự bảng chữ cái để tuyên bố lựa chọn của họ là chấp thuận, không chấp thuận hoặc bỏ phiếu trắng. Nếu ứng viên thất bại, Hạ viện Thái Lan sẽ tiếp tục nhóm họp để lặp lại quy trình này cho đến khi bầu được thủ tướng mới. Không có giới hạn về thời gian đối với quy trình trên. Trong số nhiều gương mặt được nhắc đến, hai ứng viên sáng giá chạy đua vào ghế thủ tướng Thái Lan ở thời điểm hiện tại gồm ông Chaikasem Nitisiri – đại diện đảng Pheu Thai và ông Anutin Charnvirakul – lãnh đạo đảng Bhumjaithai. Cả hai ứng viên đều đã đưa ra cam kết về việc giải tán Hạ viện như chìa khóa để đổi lấy phiếu bầu thủ tướng. Điều này được xem như biện pháp hữu hiệu nhất để cứu cơ quan lập pháp và hành pháp Thái Lan khỏi tình trạng tê liệt.

Được biết, ông Chaikasem Nitisiri là luật sư kỳ cựu, từng có thời gian giữ chức Bộ trưởng Tư pháp và Tổng chưởng lý Thái Lan trong những nhiệm kỳ lập pháp trước. Pheu Thai lựa chọn ông Chaikasem Nitisiri là ứng viên thủ tướng bởi ông có kinh nghiệm pháp lý và hiểu rõ cơ chế hoạt động của hệ thống tư pháp – hành pháp. Tuy nhiên, ở tuổi 77, nhiều người đặt dấu hỏi về việc liệu ông Chaikasem Nitisiri có tạo ra được các đột phá chính trị trong bối cảnh Thái Lan đang cần cải cách nhanh và mạnh.

Ngoài ra, việc bà Paetongtarn của Pheu Thai bị bãi nhiệm do vi phạm chuẩn mực đạo đức cũng có khả năng ảnh hưởng đến sự tín nhiệm của ông Chaikasem Nitisiri. Tuy nhiên, Tổng thư ký Pheu Thai Sorawong Thienthong ngày 4/9 tuyên bố, đảng này sẵn sàng giải tán Hạ viện và tổ chức bầu cử sớm ngay lập tức nếu ông Chaikasem Nitisiri đắc cử thủ tướng. Cùng ngày, quyền Thủ tướng Thái Lan Phumtham Wechayachai, một thành viên Pheu Thai, cũng nhắc lại cam kết này: “Chúng tôi sẽ lập tức giải tán quốc hội để hệ thống dân chủ có thể tiếp tục”. Giới chuyên gia đánh giá, quyết định của Pheu Thai được cho là nhằm thu hút sự ủng hộ từ đảng Nhân dân – lực lượng đang nắm nhiều ghế nhất trong Hạ viện Thái Lan với 143 nghị sĩ.

Trong khi đó, đảng Nhân dân tuyên bố sẵn sàng ủng hộ ông Anutin Charnvirakul (58 tuổi) trở thành thủ tướng lâm thời, nhưng kèm điều kiện khắt khe là giải tán quốc hội trong vòng 4 tháng và cam kết thay đổi hiến pháp, có thể thông qua trưng cầu dân ý. Đảng Nhân dân khẳng định sẽ không tham gia chính phủ mới, chỉ trao phiếu bầu để ông Anutin đủ số phiếu nắm quyền, với mục tiêu mở đường hướng tới một cuộc bầu cử dân chủ hơn.

Trước áp lực này, ông Anutin cam kết chấp nhận toàn bộ điều kiện, đồng thời tự tin tuyên bố ông đã có đủ sự ủng hộ để ngồi vào “ghế nóng”. Xuất thân từ gia tộc kinh doanh giàu có trong ngành xây dựng, ông Anutin là tỉ phú kiêm chính trị gia có kinh nghiệm khi từng đảm nhiệm nhiều vị trí cấp cao như phó thủ tướng, bộ trưởng nội vụ và bộ trưởng y tế (2022). Đảng Bhumjaithai của ông từng liên minh với Pheu Thai sau cuộc bầu cử năm 2023, nhưng rút lui khi khủng hoảng biên giới Campuchia bùng phát. Theo Reuters, điểm mạnh của ông Anutin nằm ở khả năng xây dựng liên minh. Trong bối cảnh Thái Lan thường xuyên thay đổi chính phủ, một nhân vật thực dụng, sẵn sàng thỏa hiệp có thể tạo ra sự ổn định tạm thời.

Ông Stithorn Thananithichot, nhà khoa học chính trị tại Đại học Chulalongkorn, bình luận: “Việc bổ nhiệm thủ tướng mới sẽ khó khăn và có thể mất khá nhiều thời gian. Không dễ để tất cả các đảng dung hòa lợi ích của mình”. Giới chuyên gia nhận định, dù kết quả cuộc bỏ phiếu nghiêng về phía nào, tình hình chính trị Thái Lan vẫn đứng trước thách thức lớn để khôi phục lòng tin của công chúng và bảo đảm một tiến trình cải cách công bằng. Những cam kết về bầu cử sớm và sửa đổi Hiến pháp nếu được thực hiện nghiêm túc sẽ mở ra cơ hội thay đổi tích cực.

Ngược lại, nếu chỉ là công cụ “mặc cả quyền lực”, đất nước này có nguy cơ rơi vào vòng xoáy bất ổn mới. Theo CNBC, bất ổn chính trị đang trở thành lực cản lớn với nỗ lực phục hồi kinh tế Thái Lan. Chuyên gia kinh tế cấp cao Radhika Rao của Ngân hàng DBS mới đây dự đoán, kinh tế Thái Lan có thể sẽ suy giảm trong nửa cuối năm. Ngân hàng Thế giới trước đó đã giảm mạnh dự báo tăng trưởng của nước này từ 2,9% xuống 1,8% trong năm nay, so với mức 2,5% năm ngoái. Điều này khiến Thái Lan có thể bị hạ điểm tín nhiệm xuống mức tiêu cực trong những quý tới.

Kim Khánh