Thảm họa động đất tại Myanmar như 'con dao lớn cắt vào Trái Đất'

Với tâm chấn tại miền Trung Myanmar, trận động đất hôm 28/3 có dư chấn mạnh lan tới tận Bangkok. Ảnh: Reuters.

Trận động đất mạnh 7,7 độ xảy ra ở miền Trung Myanmar, theo thông báo từ Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ (USGS), không chỉ gây thảm họa ở nước sở tại mà còn tác động mạnh tới nhiều nơi của các nước trong khu vực, bao gồm cả thủ đô Bangkok của Thái Lan, theo Guardian.

Chuyện gì đã xảy ra?

Theo USGS, trận động đất mạnh 7,7 độ được ghi nhận vào đầu giờ chiều 28/3 ở Mandalay, Myanmar (giờ địa phương). Ít phút sau đó là dư chấn 6,4 độ cách không xa tâm chấn trận động đất ban đầu. Liên tiếp là các trận động đất nhỏ hơn cũng được ghi nhận ở khu vực này vào cùng ngày.

Với tâm chấn nông, chỉ ở độ sâu khoảng 10 km, mức độ thiệt hại ngay lập tức được đánh giá là rất lớn. Trên thực tế, tình trạng nhà bị sập hoặc hư hại, cùng với đường sá bị nứt gãy được báo cáo dồn dập.

Số người thiệt mạng tăng dần, với các trường hợp tử vong được ghi nhận ở cả Myanmar và Thái Lan.

Tối 28/3, tướng Min Aung Hlaing, lãnh đạo chính quyền Myanmar, cho biết ít nhất 144 người đã thiệt mạng và 732 người bị thương do động đất ở nước này, News18 đưa tin.

"Chất lượng xây dựng ở khu vực này có khả năng không đủ tốt để chịu được mức độ rung chấn mạnh như vậy. Số lượng thương vong chắc chắn sẽ tiếp tục tăng khi quy mô của thảm họa được làm rõ hơn", Bill McGuire, giáo sư danh dự về các mối nguy hiểm địa vật lý và khí hậu tại University College London, cho hay.

Trận động đất cũng khiến nhiều tòa nhà cách đó cả nghìn km tại Thái Lan ảnh hưởng. Ít nhất 3 người đã thiệt mạng ở thủ đô của quốc gia này.

Cùng thời gian, giới chức đang chạy đua để giải cứu ít nhất 81 người được cho là mắc kẹt dưới đống đổ nát của tòa nhà cao tầng đang xây dựng trong thành phố.

Một nạn nhân ở Bangkok (Thái Lan) nằm trên mặt đất khi được người dân giúp đỡ sau dư chấn của trận động đất mạnh. Ảnh: Reuters.

Nguyên nhân

Động đất xảy ra khi các mảng kiến tạo khổng lồ tạo nên vỏ Trái Đất dịch chuyển và va chạm, chồng vào nhau.

Theo USGS, trận động đất ở Myanmar lần này là kết quả của quá trình "đứt gãy trượt ngang" giữa mảng kiến tạo Ấn Độ và mảng Á-Âu. Điều này có nghĩa hai mảng trên đã ma sát theo phương ngang với nhau.

"Trận động đất xảy ra trên đứt gãy Sagaing, ranh giới giữa mảng kiến tạo Ấn Độ ở phía tây và mảng Á-Âu ở phía đông. Mảng Ấn Độ đang dịch chuyển về phía bắc dọc theo đứt gãy này so với mảng Á-Âu", giáo sư Bill McGuire giải thích thêm.

Trong khi đó, James Jackson, đến từ Đại học Cambridge ở Anh, cho biết trận động đất xảy ra do vết đứt gãy kéo dài "suốt một phút", gây ra những chuyển động ngang trên mặt đất.

"Hãy tưởng tượng một tờ giấy bị xé rách, tốc độ rách khoảng 2 km/s", ông nói. “Nó làm đường đứt gãy bị dịch chuyển, như con dao lớn cắt vào Trái Đất”.

USGS cho biết khu vực này từng trải qua nhiều trận động đất lớn trong quá khứ. Kể từ năm 1900, đã có 6 trận động đất có cường độ từ 7 độ trở lên xảy ra trong phạm vi khoảng 250 km quanh tâm chấn lần này.

Nhiều công trình ở Myanmar đổ sập vì trận động đất 7,7 độ Trận động đất mạnh 7,7 độ diễn ra vào khoảng 12h50 ngày 28/3 (giờ địa phương) với tâm chấn được xác định ở tây bắc thị trấn Sagaing, miền Trung Myanmar, cách Mandalay 17,2 km.

Động đất mạnh đến mức nào?

Nhiều người thường đo quy mô của động đất với thang Richter, nhưng hiện nay, tiêu chuẩn được sử dụng là thang độ mạnh moment (Mw).

"Richter là thang đo cũ được phát triển cho California. Nó chỉ phù hợp để đo trận động đất nhỏ và không đủ chính xác để phân biệt kích thước của trận động đất lớn hơn", giáo sư McGuire chia sẻ.

Theo USGS, thang đo moment tính toán dựa trên 3 yếu tố: Độ bền của lớp đá nơi xảy ra đứt gãy, diện tích đứt gãy trượt và khoảng cách dịch chuyển của đứt gãy.

"Khi lớp đá cứng hơn, diện tích đứt gãy lớn hơn hoặc sự trượt xảy ra nhiều hơn, cường độ động đất cũng sẽ cao hơn", USGS cho biết thêm.

Theo McGuire, đây là trận động đất lớn theo mọi tiêu chuẩn, và tác động của nó còn tồi tệ hơn do tâm chấn rất nông - chỉ khoảng 10 km.

“Nếu tâm chấn ở độ sâu 100 km, mức độ ảnh hưởng sẽ nhỏ hơn nhiều. Vì vậy, không chỉ kích thước mà độ sâu của trận động đất cũng rất quan trọng", ông giải thích.

Gần 150 người thiệt mạng cùng nhiều cơ sở hạ tầng đã bị phá hủy sau trận động đất kinh hoàng tại Myanmar. Ảnh: Tân Hoa Xã.

Tuy nhiên, ông cũng lưu ý các phép đo có thể khác nhau tùy thuộc vào vị trí của các trạm địa chấn.

Theo Trung tâm Mạng lưới Động đất Trung Quốc, trận động đất tại Myanmar lên tới 7,9 độ richter, với rung chấn được cảm nhận ở tỉnh Vân Nam, tây nam Trung Quốc.

CNN nhận định trận động đất hôm 28/3 chắc chắn là trận động đất lớn nhất tấn công Myanmar kể từ năm 1946.

Lần gần đây một trận động đất có độ mạnh như vậy xảy ra trên đất liền là động đất ở Thổ Nhĩ Kỳ năm 2023, khiến hơn 50.000 người thiệt mạng.

Ước tính, trận động đất ở Myanmar có độ rung lắc và tổn thất tương tự trận động đất ở Thổ Nhĩ Kỳ vào thời điểm đó. Cục Khảo sát Địa chất Mỹ cảnh báo trận động đất ở Thổ Nhĩ Kỳ khiến khoảng 750.000 người phải chịu rung lắc dữ dội, trong khi đó con số này ở Myanmar là khoảng 800.000 người.

Đáng chú ý, Myanmar có số người phải chịu mức độ rung lắc dữ dội và nghiêm trọng (tức cấp độ 8 và 9) gấp đôi, gần 5 triệu so với 2,7 triệu người của trận động đất ở Thổ Nhĩ Kỳ.

Liệu có xảy ra thêm động đất?

"Đã có dư chấn lớn, và có thể có thêm nhiều dư chấn khác trong những giờ đến vài ngày tới", McGuire cảnh báo. "Những dư chấn này có thể làm đổ sập tòa nhà vốn đã yếu và khiến công việc cứu hộ trở nên khó khăn hơn".

Theo ông McGuire, khó có thể dự đoán chính xác thời điểm xảy ra động đất.

“Tuy nhiên, theo nghĩa rộng, có thể nói rằng, trận động đất này đã được dự báo từ lâu vì nó xảy ra trên một phần đứt gãy địa chấn chưa bị kích hoạt trong thời gian dài - được gọi là ‘khoảng trống địa chấn’”.

Tiến sĩ Roger Musson, nghiên cứu viên danh dự tại Cục Khảo sát Địa chất Anh, cho biết sự kiện tương tự gần đây nhất trong khu vực xảy ra vào năm 1956.

“Vì đã rất lâu mới có trận động đất lớn tại đây, các công trình xây dựng khó có thể được thiết kế để chống chịu lực địa chấn mạnh, dẫn đến mức độ thiệt hại và thương vong cao hơn”, ông nói.

Cảnh hoảng loạn ở sân bay quốc tế Mandalay khi động đất xảy ra Video ghi lại cảnh tượng hỗn loạn đã được ghi nhận tại sân bay Mandalay của Myanmar khi động đất xảy ra khi hành khách phải khom người và tìm nơi ẩn náu trên đường băng.

Minh An