Tham vọng hạt nhân Trung Quốc và dấu hiệu ở Lop Nor

Trung Quốc được cho là đang mở rộng cơ sở thử nghiệm hạt nhân Lop Nor trong bối cảnh Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố Mỹ sẽ bắt đầu thử vũ khí hạt nhân “trên cơ sở bình đẳng” với Trung Quốc và Nga trước cuộc gặp với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Dù thông tin về quy mô kho đầu đạn được giữ bí mật, nguồn ghi nhận rằng Trung Quốc có lượng đầu đạn hạt nhân chỉ thua Nga và Mỹ, trong khi nhiều ước tính bên ngoài vẫn cho rằng con số chỉ ở mức vài trăm.

Trung Quốc có lượng đầu đạn hạt nhân chỉ thua Nga và Mỹ

Tổng quan: chính sách và lịch sử hạt nhân

Trung Quốc công khai duy trì chính sách “không sử dụng hạt nhân trước”, xây dựng lực lượng ở mức tối thiểu để răn đe. Dưới thời Mao Trạch Đông, dù coi vũ khí hạt nhân là “con hổ giấy”, Trung Quốc vẫn khẩn trương phát triển chương trình trong những năm đầu Chiến tranh Lạnh. Nhà khoa học Tiền Học Sâm, bị trục xuất khỏi Mỹ năm 1955, trở về và đóng vai trò trung tâm trong ngành tên lửa và không gian.

Liên Xô ban đầu hỗ trợ kỹ thuật, nhưng rút chuyên gia vào năm 1959 khi quan hệ rạn nứt. Năm 1964, Trung Quốc thử thành công quả bom hạt nhân đầu tiên, với mục tiêu răn đe Liên Xô không kém gì Mỹ. Nhiều năm sau đó, nỗi lo trong xã hội Trung Quốc hướng nhiều vào đe dọa từ Moscow; thậm chí khi xảy ra động đất Đường Sơn năm 1976, có người tưởng là một vụ tấn công hạt nhân.

Lop Nor: mở rộng hạ tầng thử nghiệm

Trung Quốc chưa có vụ thử hạt nhân được xác nhận nào từ sau lần thử ngầm năm 1996 tại Lop Nor (Tân Cương). Trung Quốc ký CTBT và tuyên bố chấm dứt thử nghiệm, dù chưa phê chuẩn hiệp ước, tương tự Mỹ. Từng có đồn đoán về các vụ thử năng lượng thấp hoặc “bán hạt nhân”, nhưng đến nay chưa có bằng chứng xác thực.

Những năm gần đây, cơ sở Lop Nor được mở rộng đáng kể: đào giếng ngầm sâu, lắp đặt các giàn khoan cao gần 30 m và nặng tới 100 tấn. Theo nhà phân tích Renny Babiarz, đây là khoản đầu tư lớn về thời gian và tiền bạc trong một khu vực chiến lược được bảo vệ nghiêm ngặt.

Số vụ thử hạt nhân đã thực hiện

Ông Donald Trump nêu tuyên bố Mỹ sẽ thử vũ khí hạt nhân “trên cơ sở bình đẳng”, nhưng không làm rõ là thử hệ thống mang đầu đạn (như Nga vừa thực hiện) hay thử đầu đạn thật sự. Nếu là trường hợp thứ hai, đó sẽ là vụ thử hạt nhân đầu tiên của Mỹ sau 33 năm.

Kho đầu đạn: mức độ bí mật và các ước tính

Chương trình hạt nhân Trung Quốc được giữ bí mật, không có số liệu công khai. Nguồn ghi nhận rằng Trung Quốc có lượng đầu đạn chỉ thua Nga và Mỹ. Song phần lớn chuyên gia bên ngoài lại ước tính Trung Quốc sở hữu vài trăm đầu đạn, ít hơn rất nhiều so với hơn 5.000 đầu đạn của Nga và Mỹ. Khoảng chênh này phản ánh đánh giá khác nhau và nguy cơ chính trị hóa ở Mỹ.

Từ khoảng năm 2020, Lực lượng Tên lửa của Quân Giải phóng Nhân dân (PLA Rocket Force) mở rộng nhanh căn cứ tên lửa và quy mô kho đầu đạn, đồng thời xuất hiện nhiều loại tên lửa mới trong các cuộc duyệt binh. Nỗ lực này hướng đến khả năng răn đe với “đòn trả đũa thứ hai” đáng tin cậy, thậm chí có ý kiến cho rằng nhắm tới thế cân bằng với Washington và Moscow.

Yếu tố tổ chức: PLA Rocket Force và chiến dịch chống tham nhũng

Từ năm 2022, PLA Rocket Force trở thành trọng tâm trong chiến dịch chống tham nhũng, với nhiều tướng lĩnh cấp cao bị bắt giam hoặc chờ xét xử. Diễn biến này tạo ra câu hỏi về mức độ liền mạch của quá trình mở rộng, nhưng không có dữ liệu công khai về tác động kỹ thuật - tác chiến.

Chiến thuật răn đe và triển vọng thử nghiệm

Với chính sách “không sử dụng trước”, mục tiêu rõ ràng là duy trì năng lực sống sót và phản đòn. Việc mở rộng hạ tầng Lop Nor cho thấy khả năng chuẩn bị cho thử nghiệm trong tương lai. Nguồn nêu khả năng nếu Mỹ nối lại thử nghiệm hạt nhân, Trung Quốc có thể sẽ không chần chừ.

Liên lạc quân sự Mỹ - Trung

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth cho biết quan hệ Washington - Bắc Kinh “chưa bao giờ tốt hơn” và hai bên sẽ khôi phục các kênh liên lạc quân sự, kết quả trực tiếp sau hội nghị thượng đỉnh giữa ông Donald Trump và ông Tập Cận Bình.

Các kênh này từng nhiều lần “mở - đóng”: bị đình chỉ dưới nhiệm kỳ Trump đầu tiên, khôi phục dưới thời Joe Biden, bị Trung Quốc cắt sau chuyến thăm đảo Đài Loan của bà Nancy Pelosi năm 2022, nối lại rồi lại ngừng sau khi ông Trump trở lại Nhà Trắng. Trước đây vẫn có các kênh không chính thức, nhưng theo nguồn, hiện khả năng này gần như không còn do tình trạng hỗn loạn trong bộ máy Mỹ và tâm lý sợ giao tiếp với người nước ngoài trong quân đội Trung Quốc.

Tóm lại, chương trình hạt nhân Trung Quốc vẫn giữ mức độ bí mật cao. Dấu hiệu kỹ thuật tại Lop Nor, cùng những phát biểu mới từ phía Mỹ, cho thấy môi trường răn đe hạt nhân đang dịch chuyển, trong khi kênh liên lạc quân sự song phương được tuyên bố khôi phục.

CTVX