Tham vọng xanh hóa bằng xe điện trên các đường phố Việt Nam

Để hỗ trợ mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, triển khai giao thông xanh trên các đường phố Việt Nam là điều cần thiết.

Cú tăng tốc

Mới đây, hơn 600 nhà phân phối xe máy điện VinFast trên toàn quốc đã đặt mục tiêu bán 1,5 triệu xe vào năm 2026. Số lượng này tương đương nửa thị phần xe máy tại Việt Nam trong vòng 1 năm.

Nếu đạt kỳ vọng trên thì được xem là một bước tiến đột phá, khẳng định quyết tâm của VinFast trong việc dẫn đầu cuộc cách mạng giao thông xanh.

Tham vọng của VinFast là có cơ sở. Theo Hãng nghiên cứu thị trường McD, thị trường xe máy Việt Nam đang tăng trưởng nhanh chóng trong năm 2025. Doanh số bán hàng trong năm luôn duy trì mức tăng trưởng tích cực, với tháng 8 tăng mạnh 17,4%. Tổng doanh số tính đến tháng 8 đạt 2,08 triệu xe, tăng 15,2% so với cùng kỳ.

Mặc dù, hai thương hiệu Honda và Yamaha vẫn dẫn đầu thị trường nhưng VinFast đã vươn lên vị trí thứ ba với doanh số tăng 447%, duy trì vị trí dẫn đầu trong phân khúc xe điện đang tăng trưởng nhanh, vượt qua Yadea và các hãng khác như Dibao, Pega.

“Năm 2025 đang rất khả quan, được thúc đẩy bởi nhu cầu tiêu dùng mạnh mẽ và nhu cầu xe phát thải thấp tăng đột biến sau khi có các quyết định hạn chế xe động cơ đốt trong. Mặc dù đây là một quyết định khó khả thi ở một thành phố có nhiều xe máy, nhưng lại là một hành động mạnh mẽ nhằm giảm ô nhiễm” – các chuyên gia phân tích McD nhận định.

Xu hướng chuyển dịch sang giao thông bền vững đang dần tăng tốc ở các đô thị lớn nhất Việt Nam. Người dân ngày càng nhận thức rõ hơn về tác động của ô nhiễm không khí và tắc nghẽn giao thông. Xe máy điện đóng vai trò trung tâm trong chiến lược giao thông xanh của Việt Nam.

Theo Giáo sư Jago Dodson, Giám đốc Nền tảng kiến tạo tác động tương lai đô thị, Đại học RMIT (Australia), lợi ích của việc chuyển đổi sang xe máy điện bao gồm giảm ô nhiễm từ khí thải, bụi từ phanh xe và lốp bị mòn, cũng như giảm tiếng ồn từ các phương tiện sử dụng động cơ đốt trong. Tùy thuộc vào giá điện, người dân cũng có thể tiết kiệm chi phí. Các doanh nghiệp sản xuất xe máy điện cũng sẽ hưởng lợi từ nhu cầu mới này.

Tuy nhiên, Giáo sư Jago Dodson cũng có một lo lắng khác khi cho rằng, xe máy điện tiêu thụ điện năng tương đối thấp nên nhiều người dân có thể sẽ sạc tại nhà. Điều này có thể gây phát sinh các hình thức sạc tự phát như kéo dây điện từ trong nhà ra ngoài đường, gây mất an toàn. Do đó, cần có các giải pháp sạc an toàn ở cấp độ khu phố với thiết kế phù hợp và không làm ảnh hưởng đến cảnh quan đô thị hiện hữu.

Các chuyên gia quốc tế thường nhấn mạnh rằng chi phí ban đầu là rào cản lớn nhất đối với người tiêu dùng. VinFast đã giải quyết vấn đề này bằng các chính sách ưu đãi giá và vay trả góp, giúp người dùng dễ dàng tiếp cận sản phẩm. Đây là một chiến lược hiệu quả, tương tự như các thị trường đã thành công như Trung Quốc, nơi xe điện giá rẻ chiếm ưu thế.

Một rào cản khác là nỗi lo về phạm vi di chuyển và thời gian sạc. VinFast đã tiên phong xây dựng một mạng lưới trạm sạc và đổi pin rộng khắp, cho phép người dùng thay pin chỉ trong vài phút. Theo báo cáo của Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA), mô hình đổi pin là một giải pháp đột phá, đặc biệt đối với các phương tiện nhỏ như xe máy, giúp giảm đáng kể thời gian đứng yên của phương tiện.

Chiến lược giao thông xanh

Theo World Bank, trước năm 2035, xe hai bánh được dự đoán sẽ vẫn là phương tiện giao thông chiếm ưu thế trên thị trường Việt Nam, mặc dù nhu cầu tổng thể có xu hướng giảm.

Quá trình chuyển đổi sang giao thông điện (E-Mobility) sẽ được thúc đẩy bởi sự gia tăng sử dụng xe hai bánh điện (E-2Ws).

Việt Nam hiện đã là thị trường xe hai bánh điện lớn thứ hai thế giới, chỉ sau Trung Quốc, với xe điện chiếm 12% thị phần tổng doanh số xe hai bánh vào năm 2022. Việt Nam đã sẵn sàng cho một sự tăng tốc nhanh chóng và quy mô lớn hơn nhiều trong việc sử dụng xe hai bánh điện.

Thị trường cung cấp xe hai bánh điện tại Việt Nam rất đa dạng và sôi động, với nhiều nhà cung cấp cạnh tranh về chất lượng và giá cả. Mức độ chấp nhận của người tiêu dùng đối với xe hai bánh điện là cao, đặc biệt là ở các thành phố.

Cũng theo Giáo sư Jago Dodson, để hiện thực hóa các cam kết khí hậu, những đô thị lớn tại Việt Nam cần hành động đồng bộ. Với quy mô và cấu hình phức tạp, các siêu đô thị có thể trở thành hình mẫu về cách chuyển đổi xanh, đảm bảo không ai bị bỏ lại phía sau. Quá trình này sẽ không dễ dàng, nhưng cái giá phải trả nếu không hành động còn lớn hơn rất nhiều.

Dù các nỗ lực của doanh nghiệp rất quan trọng, giới chuyên gia và các tổ chức quốc tế tin rằng để đạt được mục tiêu điện hóa giao thông nhanh hơn, cần có sự chung tay của Chính phủ với các giải pháp chính sách mạnh mẽ hơn nữa.

Chính phủ nên áp dụng các chương trình trợ cấp trực tiếp hoặc giảm thuế cho người mua xe điện. Các khoản hỗ trợ này sẽ giúp thu hẹp khoảng cách giá giữa xe điện và xe xăng, khuyến khích người tiêu dùng chuyển đổi nhanh hơn.

Các biện pháp như miễn phí đậu xe, cho phép xe điện đi vào các khu vực hạn chế phương tiện cá nhân, hoặc giảm phí trước bạ có thể tạo ra động lực lớn để người dân lựa chọn xe điện thay vì xe xăng.

Đã có quốc gia thành công khi người dân chuyển dịch sang sử dụng xe điện ở quy mô lớn. Điển hình, Na Uy đang trở thành quốc gia dẫn đầu thế giới về xe điện. Điều này không phải là ngẫu nhiên khi Chính phủ nước này đã xây dựng một hệ thống chính sách toàn diện và hấp dẫn để khuyến khích người dân chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện.

Chẳng hạn, người dùng xe điện được miễn phí đậu xe tại nhiều bãi đậu xe công cộng. Nhiều chuyến phà và trạm thu phí cầu đường không thu phí hoặc áp dụng mức phí rất thấp cho xe điện, giúp người dân tiết kiệm chi phí di chuyển hàng ngày.

Xe điện được phép đi vào làn đường dành riêng cho xe buýt, giúp giảm đáng kể thời gian di chuyển, đặc biệt trong giờ cao điểm.

Chính phủ đã đầu tư lớn vào việc xây dựng các trạm sạc nhanh và sạc siêu nhanh trên toàn quốc, đặc biệt là ở các khu vực đô thị và dọc theo các tuyến đường chính.

Chính nhờ những cơ chế hợp lý và toàn diện này, Na Uy đã tạo ra một hệ sinh thái thuận lợi, khiến người dân nước này cảm thấy dễ dàng hơn khi chọn xe điện so với xe truyền thống, đồng thời chuyển dịch hạ tầng giao thông xanh của cả nước.

PHƯƠNG MINH