Thận trọng với cây thuốc rừng

Bệnh nhân điều trị bệnh bằng các vị thuốc y học cổ truyền tại Bệnh viện Y học cổ truyền tỉnh

Ngày 21/11/2025, Khoa Hồi sức tích cực và Chống độc, Bệnh viện Đa khoa tỉnh tiếp nhận một bệnh nhân 60 tuổi trong tình trạng mệt mỏi, khó thở nhẹ, da niêm mạc vàng, đau vùng thượng vị và nước tiểu đỏ sẫm. Trước đó vài ngày, do bị táo bón, bệnh nhân tự ra chợ mua thuốc nam và uống một cốc nước lá theo lời người bán. Ngay sau đó, các dấu hiệu bất thường xuất hiện và nhanh chóng trở nặng. Kết quả thăm khám cho thấy bệnh nhân bị tan máu do ngộ độc thuốc nam, suy gan cấp kèm đi tiểu ra máu và phải truyền máu, truyền dịch để điều trị. Qua tìm hiểu, bệnh nhân đã sử dụng lá cây lộc mại - loại cây mọc dại được dân gian dùng chữa táo bón nhưng có độc tính nếu dùng liều lớn. Đây cũng là ca thứ hai nhập viện tại khoa do ngộ độc lá lộc mại.

Trường hợp bệnh nhân trên là lời cảnh báo rõ ràng về nguy cơ khi tự ý sử dụng cây, lá thuốc để chữa bệnh. Thực tế những năm gần đây, các cơ sở y tế trên địa bàn đã tiếp nhận nhiều trường hợp ngộ độc do ăn nhầm hoặc tự ý sử dụng các loại cây rừng để chữa bệnh, từ rối loạn tiêu hóa, tổn thương gan thận cho đến các biến chứng nặng phải cấp cứu.

Bác sĩ Chuyên khoa I Nguyễn Thành Đô, Phó Trưởng Khoa Hồi sức tích cực và Chống độc, Bệnh viện Đa khoa tỉnh cho biết: Từ năm 2024 đến nay, khoa đã tiếp nhận gần 20 trường hợp ngộ độc liên quan đến việc tự ý sử dụng cây rừng, lá thuốc nam hoặc các loại thảo dược không rõ độc tính. Trong số này, nhiều bệnh nhân nhập viện trong tình trạng nặng, có trường hợp suy gan cấp, suy thận cấp, rối loạn nhịp tim, rối loạn ý thức, thậm chí đe dọa tính mạng. Trong đó có khoảng 5 ca phải điều trị hồi sức tích cực, bao gồm lọc máu và hỗ trợ đa cơ quan.

“Qua điều trị các ca ngộ độc, chúng tôi nhận thấy người dân thường mắc một số sai lầm phổ biến. Thứ nhất là tin vào kinh nghiệm truyền miệng mà không kiểm chứng, sử dụng lá, rễ, củ theo lời mách mà không biết rõ độc tính hay liều lượng an toàn. Thứ hai là nhầm lẫn giữa cây lành và cây độc do nhiều loại có hình dạng gần giống nhau, đặc biệt khi người dân tự hái trong rừng hoặc mua ở những nơi không được cấp phép. Thứ ba là dùng quá liều hoặc phối hợp nhiều loại thảo dược, sắc uống đậm đặc dẫn đến tương tác và tăng độc tính. Cuối cùng, nhiều người tự xử trí tại nhà khi xuất hiện triệu chứng, chỉ đến bệnh viện khi đã trở nặng” - Bác sĩ Nguyễn Thành Đô cho biết thêm.

Lâu nay, tại nhiều thôn bản vùng sâu, vùng xa của tỉnh, nhiều người vẫn có thói quen sử dụng các loại lá cây rừng để chữa bệnh, chăm sóc vết thương. Không ít người cho rằng thuốc nam có nguồn gốc tự nhiên nên “lành tính”, nếu không khỏi bệnh thì cũng không gây hại. Tuy nhiên, thực tế cho thấy bên cạnh những loại cây có tác dụng chữa bệnh, cũng có rất nhiều loại chứa độc tính mạnh, có thể gây tổn thương gan, thận, thậm chí đe dọa tính mạng nếu dùng sai cách.

Có hơn 30 năm kinh nghiệm hái và bốc thuốc, bà Hứa Thị Phỏn, khối Sơn Hồng, phường Kỳ Lừa chia sẻ: Cây rừng nhiều lắm, tên gọi mỗi vùng mỗi khác, lại có loại nhìn giống nhau nhưng công dụng thì khác xa. Có cây dùng được một chút làm thuốc nhưng dùng nhiều là thành độc. Người không biết, chỉ nghe truyền miệng rồi hái bừa rất dễ nhầm. Tôi đi rừng lâu năm còn phải coi thật kỹ lá, thân, nhựa, mùi mới dám hái. Người không rành chuyên môn mà tự dùng thuốc rừng thì nguy hiểm lắm, có khi tự chữa bệnh lại thành mang bệnh thêm.

Để phòng tránh nguy cơ ngộ độc từ thảo dược, ngành y tế khuyến cáo người dân cần đặc biệt thận trọng khi dùng các loại cây thuốc đó là: tuyệt đối không sử dụng các loại cây, lá, rễ không rõ tên, nguồn gốc hoặc chưa được kiểm chứng về độc tính; không tự ý hái cây rừng để uống hoặc đắp khi không có kiến thức chuyên môn; không tin vào thông tin truyền miệng hay kinh nghiệm cá nhân, nếu có nhu cầu sử dụng, cần tham khảo ý kiến bác sĩ y học cổ truyền hoặc dược sĩ để được hướng dẫn an toàn.

Đối với người mắc bệnh mạn tính, các bác sĩ lưu ý không được tự ý bỏ thuốc điều trị để chuyển sang dùng thuốc nam, vì việc thay đổi hoặc phối hợp thuốc phải có chỉ định chuyên môn. Nếu sau khi sử dụng cây thuốc, cây cỏ mà xuất hiện các dấu hiệu bất thường như buồn nôn, nôn, đau bụng, vàng da, mệt mỏi, chóng mặt, khó thở…, người dân cần đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám, cấp cứu và điều trị kịp thời, tránh những biến chứng nghiêm trọng có thể xảy ra.

Việc tự ý sử dụng cây rừng hay các loại lá thuốc nam tiềm ẩn nhiều rủi ro hơn người dân vẫn nghĩ, nhất là khi độc tính của nhiều loài cây chưa được nhận diện đầy đủ. Vì vậy, mỗi người cần nâng cao cảnh giác, tuân thủ hướng dẫn chuyên môn và không sử dụng thảo dược khi chưa được sự hướng dẫn của bác sĩ. Đây chính là cách thiết thực nhất để bảo vệ sức khỏe của bản thân, gia đình và cộng đồng trước nguy cơ ngộ độc từ các loại cây rừng.

CẨM TÚ