Thanh khoản chứng khoán tụt áp và 'điểm mờ' Thông tư 06

Chỉ số VN-Index chốt tháng 9/2023 ở mức 1.154,15 điểm, giảm hơn 100 điểm so với mức đỉnh 1.255,11 điểm thiết lập hôm 7/9.

Đáng chú ý, trong khi chỉ số VN-Index lao dốc, thanh khoản của thị trường chứng khoán cũng có chiều hướng suy giảm. Trong phiên giao dịch ngày 29/9, thanh khoản trên sàn HOSE chỉ đạt 13.960 tỉ đồng, mức thấp nhất kể từ đầu tháng 8.

Thanh khoản của thị trường chứng khoán giảm mạnh trong những phiên giao dịch cuối tháng 9/2023 (Nguồn: FireAnt)

Bên cạnh diễn biến cung – cầu, trong tháng 9/2023, nhiều quy định mới có hiệu lực cũng có tác động tới thị trường chứng khoán Việt Nam, nổi bật là Thông tư 06/2023/TT-NHNN (Thông tư 06) về sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 39/2016/TT-NHNN (Thông tư 39) quy định về hoạt động cho vay của tổ chức tín dụng chi nhánh ngân hàng nước ngoài đối với khách hàng.

Như VietTimes từng đề cập, quy định tại khoản 7, Điều 8 sửa đổi Thông tư 06/2023 của NHNN được giới đầu tư trên nhiều diễn đàn, mạng xã hội nhìn nhận sẽ ảnh hưởng lớn đến hoạt động kinh doanh của các công ty chứng khoán.

Cụ thể, khoản 7, Điều 8 sửa đổi Thông tư 06, tổ chức tín dụng (TCTD) không được cho vay đối với nhu cầu vốn "để gửi tiền". NHNN từng lý giải việc bổ sung quy định này trong Thông tư 06 là do "thực tiễn thời gian qua, một số TCTD đã thực hiện cho vay để chứng minh năng lực tài chính của khách hàng vay khi tham gia giao dịch dân sự với bên thứ ba, như chứng minh tài chính để đi du học, bảo lãnh, góp vốn thành lập doanh nghiệp".

Nhiều nhà đầu tư trên các diễn đàn có xu hướng lo ngại quy định này có phạm vi bao gồm cả chứng chỉ tiền gửi (CCTG), qua đó sẽ ảnh hưởng đến sự chủ động của các công ty chứng khoán trong việc thu xếp nguồn vốn. Một số tài khoản còn dẫn nguồn tin chưa kiểm chứng, cho là NHNN đang dự thảo văn bản hướng dẫn thực hiện thông tư này, trong đó có việc cấm các ngân hàng thương mại cho các tổ chức - gồm cả CTCK - vay tiền để mua CCTG, kể cả là mua thứ cấp. Những đồn đoán như vậy - dù thiếu căn cứ - vẫn ít nhiều tác động tới tâm lý thị trường và các nhà đầu tư.

Nên biết, CCTG là loại giấy tờ có giá đã và đang được nhiều công ty chứng khoán Việt ưa chuộng. Bằng chứng là, tính đến ngày 30/6/2023, 10 công ty chứng khoán dẫn đầu thị trường về quy mô tổng tài sản nắm giữ gần 38.800 tỉ đồng CCTG, tăng 2.400 tỉ đồng so với đầu năm.

Trong hoạt động kinh doanh nguồn vốn, khi diễn biến thị trường không thuận lợi cho việc tự doanh và cho vay ký quỹ (margin), công ty chứng khoán có thể đi vay ngắn hạn ngân hàng, rồi mua vào CCTG hay các loại giấy tờ có giá do các tổ chức tín dụng phát hành, nhằm hưởng chênh lãi suất. Dù việc hưởng chênh lãi suất không đóng góp nhiều trong tổng lợi nhuận, song nhờ hoạt động này, công ty chứng khoán sẽ tiết kiệm được khoản chi phí vốn đáng kể.

Bên cạnh đó, CCTG cũng có thể được cầm cố ở các nhà băng (repo), giúp các công ty chứng khoán huy động nguồn vốn cho hoạt động kinh doanh, cho vay ký quỹ (margin). Hoạt động này giúp công ty chứng khoán có thể linh hoạt và cung ứng nguồn vốn margin nhiều hơn, phục vụ cho nhu cầu của khách hàng.

Đơn cử như CTCP Chứng khoán SSI (Mã CK: SSI). Tính đến cuối quý 2/2023, số CCTG mà công ty chứng khoán này nắm giữ lên tới 15.559,4 tỉ đồng, chiếm 31% tổng tài sản, được hạch toán tại khoản mục tài sản tài chính ghi nhận thông qua lãi/lỗ (FVTPL). Phần lớn số CCTG này được SSI cầm cố tại ngân hàng để đảm bảo cho khoản vay ngắn hạn. Việc sử dụng ‘núi’ CCTG ở SSI sẽ được VietTimes đề cập chi tiết ở một bài viết khác.

Nguồn vốn vay margin đóng vai trò quan trọng trong sự phục hồi của thị trường chứng khoán Việt Nam sau cú lao dốc nửa cuối năm 2022. Khảo sát tại 40 công ty chứng khoán đang niêm yết và chưa niêm yết, tính đến cuối quý 2/2023, dư nợ cho vay margin toàn thị trường ở mức 143.500 tỉ đồng, tăng 20,5% so với cuối quý 1/2023 và tăng 0,9% so với cùng kỳ năm ngoái.

Với việc khoản 7, Điều 8 sửa đổi Thông tư 06/2023 có nhiều cách hiểu, các công ty chứng khoán nhiều khả năng sẽ phải tính toán kỹ lưỡng, cẩn trọng hơn trong việc vay vốn ngân hàng, từ đó ảnh hưởng tới nguồn vốn cho vay margin để phục vụ cho các nhà đầu tư trên thị trường.

Nhắc lại rằng, sau nhiều tháng giao dịch sôi động, thanh khoản của thị trường chứng khoán có chiều hướng suy giảm trong tháng 9/2023./.

Nguyễn Ánh