Thanh long 'tắc đường' sang châu Âu, TP.HCM 'xé rào' gỡ vướng

Doanh nghiệp tạm xuất khẩu thanh long sang các thị trường khác trong khi chờ chứng thư xuất khẩu sang EU. Ảnh: Minh Hoàng.

Trước đây, trung bình mỗi tháng, Công ty TNHH Xuất nhập khẩu Fruit95 (trụ sở ở tỉnh Tiền Giang cũ, nay thuộc Đồng Tháp) xuất khoảng 10 lô thanh long qua thị trường châu Âu, với mỗi lô dao động 12-13 tấn.

Nhưng thời gian gần đây, ông Bùi Thanh Triển, Giám đốc công ty, cho biết mặt hàng này bị "tắc đường" sang châu Âu, do gặp trục trặc trong khâu cấp chứng thư xuất khẩu.

"Các khách hàng châu Âu thấy giấy tờ khó khăn nên họ cũng không lấy hàng nữa. Tôi đành tạm ngưng xuất khẩu thanh long sang đây, đồng thời khai thác thêm các thị trường khác để giảm thiểu thiệt hại", ông Triển nói, cho biết các lô thanh long dự định sang EU đã được doanh nghiệp chuyển hướng xuất khẩu sang Australia.

Lo mất vị thế trên thị trường

Theo ông Huỳnh Cảnh, Chủ tịch Hiệp hội Thanh long Bình Thuận (nay sáp nhập thành tỉnh Lâm Đồng), đến hiện tại, chỉ có 5 lô thanh long được cấp chứng thư xuất khẩu sang EU. Tuy nhiên, một số giấy tờ bị ký sai nên các doanh nghiệp vẫn đang chờ cấp lại.

Ông Cảnh cho hay lượng thanh long bị hư hỏng, phải bỏ đi là rất lớn, không thể ước tính cụ thể số lượng. Sự việc cũng gây ra thiệt hại nghiêm trọng, khiến doanh nghiệp không dám thu mua và nông dân cũng ngại sản xuất không tiêu thụ được.

Chủ tịch Hiệp hội Thanh long Bình Thuận bày tỏ lo lắng rằng thanh long Việt Nam sẽ không còn giữ được vị thế trên thị trường EU. Bởi thời gian qua, các đối tác nhập khẩu tại châu Âu đã chọn lấy hàng từ những nước khác như Ecuador và Thái Lan.

Thực tế, không chỉ thanh long, nhiều mặt hàng khác như ớt, đậu bắp, hồ tiêu... cũng đang "mắc kẹt" vì thiếu giấy chứng nhận đạt chuẩn EU. Do không có đơn vị đủ thẩm quyền đứng ra ký giấy chứng nhận, doanh nghiệp rơi vào cảnh bị động, thậm chí phải hoãn hợp đồng xuất khẩu.

Theo Hiệp hội Hồ tiêu và cây gia vị Việt Nam, chỉ riêng lượng hàng gia vị đang chờ cấp phép đã lên tới khoảng 250 tấn, trị giá khoảng 2,4 triệu USD. Nếu chậm thêm nữa, hậu quả tài chính sẽ rất nghiêm trọng.

Trước đây, việc cấp giấy chứng nhận này do Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) cấp. Tuy nhiên, Thông tư số 12/2025/TT-BNNMT đã phân cấp thẩm quyền quản lý Nhà nước trong lĩnh vực trồng trọt và bảo vệ thực vật cho Chủ tịch UBND cấp tỉnh, có hiệu lực từ ngày 1/7 vừa qua.

Nhiều địa phương phản ánh còn vướng mắc do chưa cập nhật đầy đủ thông tin phân cấp, thiếu hướng dẫn cụ thể, cán bộ địa phương còn lúng túng trong tiếp cận các văn bản chuyên môn.

Như tại TP.HCM, Sở NN&MT, Sở An toàn thực phẩm cho biết mẫu chứng nhận an toàn thực phẩm cho hàng xuất khẩu theo chuẩn EU phức tạp và chưa có hướng dẫn pháp lý cụ thể.

Hiệp hội Thanh Long Bình Thuận đã gửi kiến nghị bằng văn bản lên UBND tỉnh Lâm Đồng, với mong muốn cơ quan chức năng nhanh chóng gỡ khó cho ngành hàng. Các nhà nhập khẩu EU, vốn dĩ đang tiêu thụ thanh long chất lượng cao với giá tốt, đã lên tiếng cảnh báo sẽ chuyển sang nhà cung cấp khác nếu Việt Nam không đáp ứng tiến độ giao hàng.

TP.HCM triển khai giải pháp tạm thời, xử lý xong 5 hồ sơ

Trao đổi với Tri Thức - Znews, bà Phạm Khánh Phong Lan, Giám đốc Sở An toàn thực phẩm TP.HCM cho biết trong thời gian chờ hoàn thiện quy trình, cơ quan này đã chủ động triển khai giải pháp tạm thời là tiếp nhận hồ sơ của doanh nghiệp, thẩm định và trình UBND TP ký theo mẫu cũ để không làm gián đoạn xuất khẩu, "không để doanh nghiệp thiệt hại".

Đến nay, đã có 5 hồ sơ của 5 doanh nghiệp được xử lý theo phương án này. Tuy nhiên, song song đó, bà Phong Lan cho biết vẫn cần UBND TP.HCM phê duyệt quy trình chính thức ủy quyền cho Sở, cũng như hướng dẫn cụ thể của Bộ NN&MT về biểu mẫu chứng nhận theo chuẩn EU.

"Chỉ khổ cho các doanh nghiệp chạy phải khắp nơi, nông sản thì hư hỏng", bà Lan bày tỏ.

Trong hội nghị tập huấn chiều 29/7 của Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, đại diện Sở NN&MT, Sở An toàn thực phẩm TP.HCM cũng đã đề nghị Bộ NN&MT cung cấp danh sách các tổ chức đủ điều kiện xử lý vật thể kiểm dịch, hướng dẫn cụ thể về việc công nhận tổ chức khảo nghiệm, đồng thời tổ chức thêm các đợt tập huấn để chuẩn hóa việc bàn giao hồ sơ sau phân cấp.

Trước đó, ngày 25/7, Thủ tướng Phạm Minh Chính cũng đã yêu cầu Bộ NN&MT cùng UBND tỉnh Lâm Đồng xử lý ngay vướng mắc liên quan việc cấp giấy tờ xuất khẩu các mặt hàng nông sản như thanh long, hồ tiêu... sang EU.

Bộ NN&MT được giao khẩn trương ban hành, hướng dẫn đầy đủ quy định về hồ sơ, thủ tục cấp giấy chứng nhận đối với với nông sản xuất khẩu (nhất là thanh long và hồ tiêu) phù hợp với yêu cầu của các thị trường nhập khẩu, đặc biệt là EU.

Bên cạnh đó, Bộ phải kịp thời nghiên cứu, đề xuất các giải pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho doanh nghiệp và địa phương khi thực hiện các thủ tục xuất khẩu nông sản, đồng thời chủ động phối hợp với các Bộ, cơ quan và địa phương liên quan đảm bảo hàng hóa nông sản đủ điều kiện được xuất khẩu kịp thời.

Thủ tướng nhấn mạnh không gây tồn đọng, lãng phí, gián đoạn chuỗi cung ứng và ảnh hưởng uy tín với các đối tác quốc tế.

Anh Nguyễn