Thành phố của Đức và cách dạy những bài học lịch sử

Không gì có thể che giấu. Không gì có thể mãi nằm trong hồ sơ mật… Đại sứ Việt Nam tại Đức Vũ Quang Minh chia sẻ:

Lâu đài Nuremberg, một trong những pháo đài thời Trung cổ còn tồn tại ở châu Âu, là nơi cư trú của tất cả các vị vua và hoàng đế Đức hợp pháp từ năm 1050 đến năm 1571

Ngay sau khi kết thúc tọa đàm với Hiệp hội doanh nghiệp châu Á - Thái Bình dương của Đức (OAV), chúng tôi nhảy lên xe buýt ra nhà ga trung tâm Herzogenaurach rồi bắt tàu đi thăm Nürnberg - thành phố lịch sử, nơi năm 1933 Hitler và đảng Quốc xã lên nắm quyền sau những cuộc biểu dương lực lượng vĩ đại ở một loạt đại hội của Quốc xã tại đây.

Đây cũng là nơi diễn ra các phiên tòa của Đồng minh (Tứ cường Mỹ - Anh - Pháp - Liên Xô) xét xử các tội phạm chiến tranh của Đức Quốc xã ngay sau kết thúc Đại chiến Thế giới 1945.

Thành phố này cũng từng là một trung tâm quyền lực quan trọng của Đế chế La Mã với nhiều di sản Trung cổ giá trị. Rất tiếc, 90% các công trình đã bị quân Đồng minh ném bom phá hủy, mặc dù sau chiến tranh người dân thành phố đã có nỗ lực phi thường khôi phục rất nhiều công trình văn hóa, lịch sử như cũ.

Cách mạng trong dạy và học lịch sử

Nhân cuộc tranh luận về việc có giữ lịch sử như môn bắt buộc cấp hai và trung học, một điểm quan trọng hàng đầu là ta phải có một cuộc cách mạng trong học và dạy lịch sử. Thay vì học và kiểm tra nhớ thuộc lòng các con số, sự kiện, học sinh cần được tập trung học các bài học rút ra từ lịch sử, ý nghĩa sự vận động của lịch sử nhân loại, vai trò của các cá nhân kiệt xuất, các khoảng trống mà lịch sử chưa rọi tỏ, các câu chuyện cần tiếp tục khám phá.

Trung tâm Tài liệu - Nazi Party Rally Grounds hướng dẫn du khách qua thời kỳ đen tối nhất trong lịch sử đất nước - chế độ Đức quốc xã

Tại sao, có thể khác được không, nếu quyết định khác thì lịch sử có thể đi về đâu, ai chịu trách nhiệm về chính sách sai lầm đưa một dân tộc suy tàn, ai có công đưa một đất nước vươn lên đỉnh cao huy hoàng, dân tộc Việt Nam đã có những cống hiến gì cho nhân loại, lịch sử đang phán xét triều đại này, ông vua nọ thế nào, ai oan khuất được minh oan, làm gì để các sai lầm lịch sử không lặp lại, nếu bạn là vị lãnh đạo đó, bạn sẽ làm gì…

Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam cũng có thể được dạy và học rất thú vị. Tại sao Chủ tịch Hồ Chí Minh lại quyết định đổi tên Đảng Cộng sản Đông Dương? Nguyễn Ái Quốc đã thoát khỏi nhà tù Hồng Kông như thế nào? Cương lĩnh cách mạng đầu tiên của Đảng CSVN là do Chủ tịch Hồ Chí Minh soạn thảo hay Tổng bí thư Trần Phú? (Lê Mậu Hãn, Tạp chí Lịch sử Đảng, tháng 5/1990: Đã đến lúc các nhà sử học phải hiệu chỉnh lại những đánh giá sai lầm về Chánh cương vắn tắt và sách lược vắn tắt (do Bác Hồ viết) và Luận cương chính trị (của Trần Phú)… Hãy trả về đúng chỗ đứng Lịch sử của bản Chính cương vắn tắt, sách lược vắn tắt của Đảng do Hồ Chí Minh khởi thảo là cương lĩnh cách mạng đầu tiên của Đảng ta).

Lịch sử cũng không thể là lúc nào ta cũng thắng, địch cũng thua. Tại sao thành công, tại sao thất bại. Cái giá của chiến thắng lớn thế nào, có thể có cách nào giảm bớt thiệt hại? Ta và thế hệ tương lai cần biết cả những phút chói lọi và những thời khắc đen tối khó khăn, cả hoa hồng và máu.

Chúng tôi đi rất vội mới kịp tới thăm Cung Công lý, nơi xét xử, kết tội một số đầu sỏ Phát xít, nơi vẫn còn 4 lá cờ của Đồng minh… và bắt chuyến tàu khuya về tới khách sạn trước nửa đêm. Tại sao Hitler lại chọn thành phố này làm Đại bản doanh Quốc Xã? Tại sao Đồng minh lại chọn Cung Công lý tại đây để tổ chức phiên tòa chứ không phải ở thủ đô Berlin?

Đại sứ Vũ Quang Minh