Thanh tra Chính phủ: Các dự án điện mặt trời có nhiều sai phạm

Ngày 25-12, Thanh tra Chính phủ đã thông báo kết luận thanh tra việc chấp hành chính sách, pháp luật trong quản lý, thực hiện quy hoạch và đầu tư xây dựng các công trình điện theo Quy hoạch điện VII và Quy hoạch điện VII điều chỉnh.

Ảnh minh họa một dự án điện mặt trời. Ảnh: VGP

Tham mưu sai đối tượng được hưởng giá ưu đãi

Theo kết luận, công tác quản lý, thực hiện Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia giai đoạn 2016-2020 đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận, đảm bảo cung cấp điện đầy đủ, hệ thống điện vận hành an toàn, ổn định, đóng góp tích cực cho sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, đáp ứng nhu cầu sử dụng điện của người dân...

Tuy nhiên, Thanh tra Chính phủ cũng cho hay trong công tác quản lý, thực hiện Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia giai đoạn 2011-2020, đáng chú ý là trong giai đoạn thực hiện Quy hoạch điện VII điều chỉnh 2016-2020 đã để xảy ra những khuyết điểm, vi phạm.

Trước hết là vi phạm trong phê duyệt bổ sung các dự án điện mặt trời, Bộ Công Thương đã phê duyệt bổ sung vào quy hoạch điện lực cấp tỉnh 114 dự án điện mặt trời với tổng công suất 4.166 MW có tiến độ vận hành trong giai đoạn 2016-2020; trong đó 92 dự án với tổng công suất 3.194 MW phê duyệt bổ sung riêng lẻ vào quy hoạch phát triển điện lực của 23 tỉnh trên cơ sở đề nghị của UBND các tỉnh xuất phát từ đề nghị của các chủ đầu tư. Thế nhưng có tới 15 trong số 23 tỉnh nêu trên không quy hoạch đầu tư điện mặt trời trong quy hoạch phát triển điện lực tỉnh và không có quy hoạch điện mặt trời đến năm 2020 của 63 tỉnh, TP. Thanh tra Chính phủ chỉ rõ việc phê duyệt các dự án này là không có căn cứ pháp lý về quy hoạch.

Thanh tra Chính phủ xác định với việc phê duyệt 168 dự án điện mặt trời với tổng công suất 14.707 MW (cao gấp 17,3 lần so với tổng công suất được phê duyệt tại Quy hoạch điện VII điều chỉnh) không có căn cứ pháp lý về quy hoạch thì tính đến cuối năm 2020 tổng công suất nguồn điện mặt trời nối lưới đã đầu tư thực tế là 8.642 MW, cao gấp 10,2 lần so với công suất đến năm 2020 được phê duyệt tại Quy hoạch điện VII điều chỉnh (850 MW), thậm chí vượt công suất quy hoạch đến năm 2025 (4.000 MW).

Hệ quả của những vi phạm trên, đó là giá FIT trả cho chủ đầu tư, chi phí hệ thống tăng thêm ít nhất 5,5 cent/kWh. Ngoài ra, việc không đồng bộ giữa việc bổ sung quy hoạch từng dự án, không có quy hoạch tổng thể và không đồng bộ với lưới điện đi kèm - với tiến độ xây dựng các công trình lưới điện 3-5 năm, chậm hơn nhiều so với tiến độ vận hành của điện mặt trời. Điều này dẫn đến khó khăn trong việc vận hành hệ thống điện, có khả năng gây quá tải cục bộ và trên diện rộng khu vực các tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận, Phú Yên, Gia Lai, Đắk Lắk, buộc các nhà máy điện phải giảm phát.

Kết luận cho biết Bộ Công Thương tham mưu ban hành thời hạn áp dụng giá FIT đối với các dự án điện mặt trời nối lưới 20 năm là quá dài so với thời gian thu hồi vốn đầu tư và chưa phù hợp với lộ trình phát triển thị trường bán buôn điện cạnh tranh. Tương tự, thời hạn áp dụng giá mua điện từ các hệ thống điện mặt trời mái nhà 20 năm là quá dài, chưa hợp lý.

Tổng Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng giao Bộ Công an tiếp nhận hồ sơ, tài liệu vụ việc để xem xét, điều tra, xử lý theo quy định.

Kiến nghị giao Bộ Công an tiếp nhận hồ sơ điều tra

Trên cơ sở kết luận thanh tra, tổng Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng giao Bộ Công an tiếp nhận hồ sơ, tài liệu vụ việc để xem xét, điều tra, xử lý theo quy định của pháp luật.

Trước hết là việc Bộ Công Thương phê duyệt bổ sung và tham mưu Thủ tướng phê duyệt bổ sung 154 dự án điện mặt trời với tổng công suất 13.837 MW không có căn cứ, cơ sở pháp lý về quy hoạch (không bao gồm 14 dự án với công suất 870 MW Bộ Công Thương đã phê duyệt trong quy hoạch điện lực cấp tỉnh của bốn tỉnh trước năm 2016 cập nhật sang giai đoạn 2016-2020). Trong đó, phê duyệt 123 dự án với tổng công suất 8.496 MW có tiến độ vận hành trong giai đoạn 2016-2020 là nguyên nhân chính dẫn đến mất cân đối giữa nguồn và lưới, mất cân đối về cơ cấu nguồn điện, vùng miền, gây khó khăn cho công tác quản lý vận hành hệ thống điện, gây lãng phí nguồn lực xã hội.

Cơ quan thanh tra cũng kiến nghị chuyển tài liệu tới cơ quan công an, làm rõ việc Bộ Công Thương tham mưu ban hành cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời mái nhà có những sơ hở, dẫn tới nhiều hệ thống đầu tư nhanh với công suất lớn trên đất nông nghiệp, vi phạm quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất nhưng lại hưởng cơ chế ưu đãi. Việc tham mưu một số chính sách ưu đãi điện mặt trời của Bộ Công Thương làm tăng chi phí mua điện, giảm lợi nhuận của doanh nghiệp nhà nước.

Thanh tra Chính phủ cũng đề nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ Công Thương tổ chức kiểm điểm, xử lý trách nhiệm theo quy định của pháp luật đối với các tổ chức, cá nhân có liên quan đến những khuyết điểm, vi phạm. Thanh tra Chính phủ cho biết đã chuyển kết luận thanh tra đến Ủy ban Kiểm tra Trung ương để xem xét, xử lý theo thẩm quyền đối với cán bộ thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý có liên quan đến những tồn tại, khuyết điểm, vi phạm nêu tại kết luận thanh tra.

Đối với 14 dự án điện mặt trời tại Ninh Thuận được hưởng cơ chế giá FIT không đúng quy định, Thanh tra Chính phủ đề nghị Bộ Công Thương đề xuất giải pháp xử lý về kinh tế, báo cáo Thủ tướng.•

AN HIỀN