Thanh tra Chính phủ chỉ ra nhiều thiếu sót, sai phạm tại Bộ GD&ĐT

TTCP chỉ ra nhiều sai phạm trong công tác biên soạn, phát hành SGK. Ảnh minh họa

Nhiều thiếu sót, sai phạm tại Bộ GD&ĐT

Chiều 29/12, Phó Tổng Thanh tra Chính phủ (TTCP) Trần Ngọc Liêm ký thông báo kết luận thanh tra số 2303 chuyên đề công tác quản lý Nhà nước về giáo dục, đào tạo. Thời kỳ thanh tra từ ngày 1/1/2014 đến ngày 31/12/2018.

Trước đó, thực hiện chương trình kế hoạch thanh tra được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, Tổng TTCP ban hành Quyết định số 658/QĐ-TTCP ngày 18/9/2019 về việc thanh tra chuyên để công tác quản lý nhà nước về giáo dục, đào tạo và đã ban hành Kết luận thanh tra số 955/KL-TTCP ngày 14/9/2022. Kết luận thanh tra đã được Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo và giao cho các đơn vị thực hiện (Văn bản số 4136/VPCP-V.I ngày 18/11/2022 của Văn phòng Chính phủ.

Tại Bộ GD&ĐT, cơ quan thanh tra đã tiến hành thanh tra và chỉ ra một số hạn chế, thiếu sót về sách giáo khoa (việc quy định tiêu chuẩn, quy trình biên soạn, chỉnh sửa sách giáo khoa, thẩm định, duyệt, xuất bản, in và phát hành sách giáo khoa); việc quản lý, triển khai, thực hiện một số dự án đầu tư cho giáo dục, đào tạo.

Cụ thể, theo kết luận thanh tra, trong công tác quản lý nhà nước về sách giáo khoa (SGK) biên soạn theo Nghị quyết số 40/2000/NQ-QH10 ngày 09/12/2000 của Quốc hội, không cung cấp được Bản thảo mẫu SGK được Bộ trưởng Bộ GD&ĐT phê duyệt để làm cơ sở đối chiếu SGK hiện hành với Bản thảo mẫu SGK đã được phê duyệt, vi phạm Khoản 2 Điều 10 Luật Thanh tra năm 2010, Khoản 1 Điều 14 Pháp lệnh về lưu trữ quốc gia năm 2001, Điểm a Khoản Điều 11 Luật Lưu trữ năm 2011, thể hiện việc buông lỏng trong công tác lưu trữ.

Khi biên soạn SGK đã thiết kế một số bảng số liệu để trống nên học sinh có thể viết vào SGK (73/193 cuốn). Bộ GDĐT mới ban hành được 3 văn bản trong đó có nội dung hướng dẫn các cơ sở giáo dục phổ thông và giáo viên hưởng dẫn học sinh sử dụng SGK, nhắc nhở học sinh có ý thức giữ gìn, không được viết, vẽ vào sách, nhưng chưa ban hành được cơ chế, chính sách quy định về sử dụng lại SGK, việc sử dụng lại SGK mới đạt khoảng 35% (Bộ GDĐT thống kê trong Chỉ thị số 3798/CT-BGDĐT ngày 24/9/2018).

Từ năm 2014 đến hết tháng 8/2019, 73/193 cuốn SGK học sinh có thể viết vào SGK đã được in, phát hành và bán được tổng số 303.058.000 bản. Trường hợp tính 65% SGK có các trang sách học sinh có thể viết vào không dùng lại được, gây lãng phí cho gia đình học sinh và xã hội thì giá trị lãng phí (tạm tính) là 2.374.205,8 triệu đồng.

Sách bài tập (SBT) do Nhà xuất bản (NXB) Giáo dục Việt Nam tổ chức biên soạn dựa theo SGK, được Bộ GD&ĐT thẩm định, cho phép xuất bản, in và phát hành. Thực tế, việc tổ chức biên soạn, biên tập, xuất bản, in ấn và tổng phát hành các loại SBT, sách tham khảo thuộc chức năng, nhiệm vụ của NXB (là đơn vị thống lĩnh thị trưởng, độc quyền tổ chức biên soạn, biên tập, xuất bản, in và phát hành SBT). Việc nêu SBT được Bộ GD&ĐT thẩm định, cho phép xuất bản, in và phát hành tại Văn bản số 2372/BGDĐT-GDTrH là không đúng chức năng, nhiệm vụ của Bộ GD&ĐT. Mặc dù Bộ GD&ĐT ban hành Thông tư số 21/2014/TT-BGDĐT ngày 07/7/2014 quy định về quản lí và sử dụng xuất bản phẩm tham khảo trong các cơ sở giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông và giáo dục thường xuyên nhưng chưa kịp thời ban hành văn bản về việc dừng sử dụng Văn bản số 2372/BGDĐT GDTrH nêu trên. Do đó gây nhầm lẫn cho học sinh, phụ huynh học sinh và xã hội hiểu rằng SBT được NXB xuất bản cũng là tài liệu bắt buộc phải mua kèm theo SGK, dẫn đến thực tiễn hầu hết gia đình học sinh khi mua SGK đều mua SBT kèm theo do NXB phát hành, có dấu hiệu “lợi ích nhóm" giữa Bộ GDĐT là cơ quan quản lý nhà nước với NXB trong việc in ấn, phát hành SBT.

Quá trình điều chỉnh tăng giá sách lần 3, Bộ GDĐT chưa có giải pháp kiểm soát chặt chẽ để yêu cầu NXB phải thực hiện đầy đủ chỉ đạo của Bộ tại Văn bản số 793/BGDĐT-KHTC ngày 6/3/2019, Văn bản số 1451/BGDĐT-KHTC ngày 8/4/2019, nhưng NXB đã điều chỉnh tăng giá bản SGK 16,9%.

Trong công tác quản lý, triển khai một số Dự án đầu tư cho giáo dục, đào tạo, quyết định phê duyệt chủ trương đầu tư thiểu nội dung mục tiêu đầu tư theo quy định của Luật Đầu tư công; chậm ban hành văn bản quy định về thời gian thẩm định chủ trương đầu tư; chậm ban hành văn bản quy định về lập, thẩm định, quyết định chủ trương đầu tư, quyết định đầu tư và quản lý chương trình, dự án đầu tư công theo quy định; chậm ban hành Quyết định thay thế quy trình thẩm định và phê duyệt các nội dung trong đấu thầu.

Phê duyệt 12 dự án đầu tư mới với tổng số vốn 1.465.373 triệu đồng cho 9 đơn vị chậm nộp quyết toán dự án hoàn thành từ 24 tháng trở lên thuộc trường hợp không được giao dự án đầu tư mới, trái quy định tại mục 5 Chỉ thị số 27/CT-TTg ngày 27/12/2013 của Thủ tướng Chính phủ.

Giao vốn lần đầu chậm từ 4 đến 6 năm đối với 7 dự án kể từ thời điểm phê duyệt dự án lần đầu; phê duyệt nhiệm vụ khoa học và công nghệ Dự án chưa đảm bảo phù hợp với mục tiêu đầu tư. - Phê duyệt kết quả thi tuyển phương án kiến trúc công trình trong khi Dự án không thuộc quy định phải thi tuyển kiến trúc theo quy định; phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu chưa chính xác dẫn đến giả gói thầu tăng không đúng.

Phê duyệt Kế hoạch lựa chọn nhà thầu có gói thầu với hình thức chỉ định thầu vượt hạn mức chỉ định thầu quy định; có gói thầu Báo cáo đánh giá tác động môi trường không có trong danh mục quy định; nhiều dự án chưa được phê duyệt quyết toán hoàn thành trong thời gian dài, thời gian phê duyệt quyết toán chậm theo quy định; chưa hoàn thành trách nhiệm, chưa đạt mục tiêu của công tác quyết toán dự án hoàn thành theo quy định.

Chuyển 2 nội dung sang Bộ Công an xem xét, xử lý

Trước những sai phạm chỉ ra ở trên, TTCP đã kiến nghị Thủ tướng Chính phủ cho chuyển thông tin hai nội dung sang Bộ Công an xem xét, xử lý theo quy định:

TTCP xác định nội dung hướng dẫn sử dụng sách bài tập, sách tham khảo có dấu hiệu "lợi ích nhóm" giữa Bộ GD&ĐT là cơ quan quản lý Nhà nước với Công ty TNHH MTV NXB Giáo dục Việt Nam trong việc in ấn, phát hành sách bài tập.

Cơ quan thanh tra cho rằng nội dung lựa chọn nhà thầu cung cấp giấy in để sản xuất sách giáo khoa theo phương thức chào hàng cạnh tranh của Công ty TNHH MTV NXB giáo dục Việt Nam có nhiều dấu hiệu bất thường, chưa đảm bảo công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế.

Ngoài ra, TTCP kiến nghị kiểm điểm trách nhiệm và có hình thức xử lý nghiêm trách nhiệm theo quy định của pháp luật đối với Bộ trưởng Bộ GD&ĐT, lãnh đạo Bộ GD&ĐT được phân công phụ trách (theo từng thời kỳ).

Tổ chức kiểm điểm, xử lý nghiêm trách nhiệm theo quy định pháp luật đối với: Đơn vị, người đứng đầu, cấp phó của người đứng đầu đơn vị thuộc Bộ (theo từng thời kỳ) có liên quan đến những thiếu sót, khuyết điểm, vi phạm thuộc trách nhiệm của đơn vị.

Cũng trong thông báo kết luận thanh tra nêu rõ, Thủ tướng có ý kiến yêu cầu TTCP thực hiện theo thẩm quyền và quy định pháp luật.

Trong một diễn biến có liên quan, chiều ngày 29/12, Thủ tướng Chính phủ vừa quyết định thi hành kỷ luật khiển trách đối với ông Nguyễn Hữu Độ, Thứ trưởng Bộ GD&ĐT, do đã có vi phạm, khuyết điểm trong công tác. Thời gian thi hành kỷ luật tính từ thời điểm công bố Quyết định số 733-QĐ/TW ngày 24/10/2022 của Ủy ban Kiểm tra Trung ương về thi hành kỷ luật đảng.

Theo kết luận của Ủy ban Kiểm tra Trung ương, Ban cán sự đảng Bộ GD&ĐT nhiệm kỳ 2016 - 2021 đã thiếu trách nhiệm, buông lỏng lãnh đạo, chỉ đạo, để Bộ GD&ĐT và một số tập thể, cá nhân vi phạm quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước trong công tác cán bộ; xây dựng, ban hành thể chế, chính sách; thực hiện một số dự án đầu tư công; trong biên soạn, thẩm định, xuất bản, phát hành SGK; tổ chức kỳ thi tốt nghiệp THPT quốc gia năm 2018 và năm 2021, một số cán bộ, đảng viên trong Ngành bị xử lý kỷ luật, xử lý hình sự.

Những vi phạm, khuyết điểm nêu trên đã ảnh hưởng đến kết quả thực hiện Nghị quyết của Ban Chấp hành Trung ương về GD&ĐT; nguy cơ gây thất thoát, lãng phí lớn tiền, tài sản của Nhà nước, nguồn lực của xã hội; gây bức xúc trong nhân dân; ảnh hưởng xấu đến uy tín của tổ chức đảng, ngành Giáo dục, đến mức phải xem xét, xử lý kỷ luật.

Trách nhiệm đối với những vi phạm, khuyết điểm nêu trên theo Ủy ban Kiểm tra Trung ương thuộc về Ban cán sự đảng Bộ GD&ĐT và một số cá nhân, trong đó có ông Nguyễn Hữu Độ.

Quang Thành