Thanh tra Chính phủ chỉ ra nhiều vi phạm tại dự án BOT Bắc Giang – Lạng Sơn

Tính sai tổng mức đầu tư gần 310 tỷ đồng

Một đoạn cao tốc Bắc Giang – Lạng Sơn.

Theo kết luận thanh tra, dự án BOT Bắc Giang – Lạng Sơn được Bộ GTVT (nay là Bộ Xây dựng) phê duyệt năm 2015, với tổng mức đầu tư hơn 12.188 tỷ đồng, hình thức hợp đồng xây dựng, kinh doanh, chuyển giao (BOT), nhà đầu tư thu hồi vốn qua trạm thu phí.

Thanh tra Chính phủ xác định, việc lập và thẩm định tổng mức đầu tư có nhiều sai sót, trong đó một số chi phí xây dựng bị tính sai, làm tăng không đúng giá trị gần 310 tỷ đồng (không bao gồm chi phí lãi vay và giải phóng mặt bằng).

Đáng chú ý, Bộ GTVT đã phê duyệt dự án khi chưa lập lại báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM), vi phạm quy định của Luật Bảo vệ môi trường; đồng thời ban hành quyết định phê duyệt trước khi có ý kiến của Bộ Tài chính về vị trí trạm thu phí, trái chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Việc xác định thời gian thực hiện giai đoạn xây dựng (2015–2017) cũng bị đánh giá là không phù hợp với thực tế, góp phần làm chậm tiến độ.

Theo kết luận, Liên danh tư vấn thiết kế TEDI – VECC dự báo lưu lượng xe không chính xác, với tỷ lệ tăng trưởng ảo, “nhảy vọt 131–186% chỉ trong một năm (2020 so với 2019)”. Việc dự báo sai này được đánh giá là “nguyên nhân trực tiếp khiến phương án tài chính của dự án không đạt hiệu quả, dẫn tới thua lỗ”.

Ngoài ra, hợp đồng dự án ký giữa Bộ GTVT và nhà đầu tư có nhiều nội dung không phù hợp với hồ sơ yêu cầu, kết quả đàm phán và quyết định phê duyệt dự án. Thanh tra xác định, Bộ GTVT ký hợp đồng BOT khi nhà đầu tư chưa góp đủ vốn điều lệ, chưa đáp ứng điều kiện tài chính theo Luật Đấu thầu, tiềm ẩn rủi ro lớn trong quá trình thực hiện.

Đến tháng 5/2018, Bộ GTVT bàn giao quyền cơ quan Nhà nước có thẩm quyền cho UBND tỉnh Lạng Sơn. Tuy nhiên, quá trình tiếp nhận, tỉnh này đã ký tới 6 phụ lục hợp đồng điều chỉnh khi chưa thực hiện đầy đủ quy trình theo Nghị định 150/2015/NĐ-CP. Thanh tra nhận định, “Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ bất ổn nội bộ của nhà đầu tư, liên tục thay đổi tỷ lệ góp vốn và thành viên liên danh, làm dự án chậm tiến độ nhiều năm”.

Dự án hiệu quả thấp, doanh thu không đủ trả nợ ngân hàng

Theo báo cáo của UBND tỉnh Lạng Sơn, doanh nghiệp đầu tư dự án BOT Bắc Giang – Lạng Sơn đã trình phê duyệt quyết toán vốn đầu tư với giá trị 8.387 tỷ đồng; tuy nhiên, tỉnh chỉ phê duyệt 8.161 tỷ đồng sau khi rà soát. Thanh tra Chính phủ phát hiện, giá trị dự toán hoàn thành bị tính sai gần 80 tỷ đồng, một số khoản phải giảm trừ thêm hơn 93 tỷ đồng khi quyết toán, nâng tổng giá trị sai phạm tài chính lên gần 99 tỷ đồng.

Kết luận nêu rõ, “Dự án không đạt mục tiêu ban đầu, hiệu quả thấp; doanh thu thu phí đến thời điểm thanh tra không đạt phương án tài chính trong hợp đồng, khiến doanh nghiệp không đủ nguồn trả lãi và gốc vay ngân hàng”.

Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Xây dựng, Bộ Tài chính và UBND tỉnh Lạng Sơn tổ chức kiểm điểm, làm rõ trách nhiệm các cá nhân, tập thể liên quan qua từng thời kỳ; có biện pháp xử lý nghiêm, kể cả bồi thường thiệt hại nếu phát hiện sai phạm gây thất thoát ngân sách.

Cơ quan thanh tra cũng đề nghị UBND tỉnh Lạng Sơn và doanh nghiệp dự án giảm trừ khi quyết toán vốn đầu tư gần 99 tỷ đồng, rà soát các chi phí lãi vay trong thời gian xây dựng để trừ tương ứng với phần chi phí sai lệch. Trường hợp trong quá trình thực hiện kết luận phát hiện dấu hiệu vi phạm hình sự hoặc thiệt hại tài sản Nhà nước, Thanh tra Chính phủ yêu cầu chuyển hồ sơ, tài liệu liên quan cho cơ quan điều tra để xem xét, xử lý theo quy định pháp luật.

Ngoài xử lý tài chính, Thanh tra Chính phủ cũng yêu cầu UBND tỉnh Lạng Sơn phối hợp với Bộ Xây dựng và Viện Kinh tế (Bộ Xây dựng) rà soát, làm rõ việc áp dụng định mức xây dựng năm 2020 trong dự án BOT Bắc Giang – Lạng Sơn.

Cơ quan thanh tra kiến nghị Chính phủ chỉ đạo rà soát toàn diện cơ chế thẩm định, phê duyệt và giám sát các dự án BOT giao thông, nhằm ngăn ngừa thất thoát, lãng phí và bảo đảm tính minh bạch trong thu, chi, hoàn vốn đầu tư.

Minh Đức