Tháo gỡ điểm nghẽn để Cần Thơ trở thành trung tâm logistics hiện đại của vùng

Chi phí vận tải chiếm 30% - 40% giá thành sản phẩm

Cần Thơ là trung tâm của Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), có vị trí cửa ngõ kết nối nội vùng - liên vùng (Đông Nam Bộ, TP.HCM) và quốc tế thông qua hệ thống giao thông đầu mối thủy, bộ, cảng biển, cảng hàng không.

Những năm qua, với sự quan tâm của trung ương, hệ thống hạ tầng kết nối liên vùng được đầu tư đồng bộ hơn. Tuy nhiên, trong phát triển ngành logistics tại Cần Thơ cũng như vùng ĐBSCL vẫn còn gặp nhiều khó khăn và thách thức.

Theo Sở Tài chính TP. Cần Thơ, mạng lưới hạ tầng logistics trên địa bàn vẫn còn phân tán, thiếu tính liên thông; thành phố chưa có trung tâm logistics quy mô vùng với đầy đủ chức năng tích hợp kho lạnh, kho ngoại quan, bãi container, điểm thông quan và nền tảng quản trị số. Hoạt động hiện nay chủ yếu dựa trên các kho bãi và bãi container nhỏ lẻ do doanh nghiệp tư nhân đầu tư.

Tàu cập Cảng Cái Cui (Cần Thơ)

Cảng Cái Cui, dù là cảng lớn của thành phố, vẫn chưa được khai thác tương xứng do hạn chế về kết nối và dịch vụ hậu cần.

Khu vực Trần Đề của vùng có tiềm năng rất lớn về sản xuất nông nghiệp, thủy sản và công nghiệp, song việc trung chuyển trực tiếp hàng xuất khẩu quốc tế còn gặp khó khăn; bến cảng hiện chủ yếu phục vụ tàu cá và vận chuyển nội địa.

Hệ thống cầu vượt sông và rạch trong vùng ĐBSCL phần lớn có độ tĩnh không thấp, cản trở tàu lớn di chuyển. Các tuyến luồng thủy nội địa bị bồi lắng phù sa, làm tăng chi phí nạo vét và gây khó khăn cho tàu hàng trọng tải lớn.

Trên bộ, nhiều cầu và tuyến đường vẫn áp dụng quy định tải trọng thấp, hạn chế xe container, khiến hoạt động vận tải hàng hóa không thông suốt.

Đặc biệt, kênh Quan Chánh Bố - tuyến huyết mạch kết nối ra biển hiện có quy mô nhỏ, chỉ cho phép tàu đi một chiều với tốc độ chậm, làm giảm hiệu quả vận chuyển.

Hiện nay, phương tiện vận tải thủy chủ yếu là sà lan dưới 5.000 tấn, hoạt động trên các trục sông Tiền, sông Hậu và các kênh kết nối như Măng Thít, Vàm Nao, Lấp Vò. Thời gian vận chuyển hàng hóa bằng đường thủy từ Cần Thơ mất nhiều thời gian, khiến nhiều mặt hàng, đặc biệt là hàng đông lạnh, không đảm bảo chất lượng khi vận chuyển. Nếu vận chuyển bằng đường bộ, lượng hàng hóa vẫn phải trung chuyển qua TP.HCM để xuất khẩu.

Về nguồn lực, mặc dù thành phố đã nỗ lực cải thiện hạ tầng và thu hút đầu tư, việc huy động tài chính vẫn phụ thuộc nhiều vào ngân sách nhà nước; đầu tư tư nhân và quốc tế còn khiêm tốn; cơ chế tài chính đặc thù cho dự án logistics quy mô lớn chưa hình thành; quỹ đất sạch và hạ tầng kỹ thuật phụ trợ chưa được chuẩn bị đồng bộ để sẵn sàng chào đón nhà đầu tư chiến lược.

Toàn thành phố hiện có khoảng 9.331 doanh nghiệp đăng ký hoạt động liên quan logistics, nhưng còn phân tán về quy mô, công nghệ và khả năng liên kết chuỗi.

Phó Giám đốc Sở Công thương TP. Cần Thơ Huỳnh Thanh Sử chia sẻ, do các hạn chế về hạ tầng, thời gian vận chuyển kéo dài và chi phí tăng cao, chi phí vận tải chiếm 30% - 40% giá thành sản phẩm (tỷ lệ này là 15% ở các quốc gia khác). Điều này làm giảm khả năng cạnh tranh dịch vụ, hàng hóa của các doanh nghiệp TP. Cần Thơ cũng như vùng ĐBSCL.

Đầu tư hoàn thiện hạ tầng logistics

Quy hoạch vùng ĐBSCL và Quy hoạch tổng thể quốc gia đã định vị Cần Thơ là trung tâm logistics cấp vùng, tạo khuôn khổ thuận lợi để thành phố tổ chức không gian phát triển và kêu gọi các dự án có tính chất hạt nhân.

Theo ông Huỳnh Thanh Sử, Phó Giám đốc Sở Công thương TP. Cần Thơ, với việc xác định được vướng mắc, rào cản trong phát triển logistics và các nhiệm vụ cụ thể trong việc phát triển hạ tầng giao thông và hạ tầng logistics, để hiện thực hóa mục tiêu trở thành “trung tâm của vùng về dịch vụ thương mại, du lịch, logistics, công nghiệp chế biến, nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, giáo dục và đào tạo, y tế chuyên sâu, khoa học công nghệ, văn hóa, thể thao; là đô thị hạt nhân vùng Đồng bằng sông Cửu Long…” theo Nghị quyết số 59-NQ/TW ngày 5/8/2020 của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển TP. Cần Thơ đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, thành phố cần thực hiện đồng bộ các giải pháp.

Thứ nhất, tiếp tục hoàn thiện hạ tầng giao thông. Về đường bộ, đẩy nhanh tiến độ thi công các tuyến cao tốc Cần Thơ - Cà Mau, Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng để kết nối thông suốt với TP.HCM và các tỉnh lân cận, tạo ra hành lang phát triển mới, giúp hàng hóa lưu thông, thông suốt, Cần Thơ đóng vai trò là điểm kết nối.

Về đường thủy, nâng cấp, nạo vét luồng hàng hải cho Cảng Cái Cui, phát triển hệ thống cảng vệ tinh dọc sông Hậu để tăng năng lực vận tải.

Về đường hàng không, nâng cấp Cảng hàng không quốc tế Cần Thơ, đầu tư thêm các trang thiết bị phục vụ vận chuyển hàng hóa, đặc biệt là hàng nông sản chất lượng cao.

Về đường sắt, hoàn thành Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án đường sắt TP.HCM - Cần Thơ để triển khai các bước tiếp theo triển khai đầu tư xây dựng.

Thứ hai, kêu gọi đầu tư phát triển các trung tâm logistics hiện đại. Cụ thể là Trung tâm logistics hạng II gắn với cảng Cái Cui quy mô 100 ha; Trung tâm logistics hàng không gắn với cảng hàng không quốc tế Cần Thơ, quy mô 100 ha; bến cảng dịch vụ logistics tại Thốt Nốt, quy mô 40 ha giai đoạn 1 và 100 ha giai đoạn 2 và tại khu công nghiệp Hậu Giang và các khu vực lân cận, tích hợp kho bãi, dịch vụ bốc xếp, thông quan và phân phối.

Hoàn thiện đề án xây dựng Trung tâm liên kết sản xuất chế biến thực phẩm nông sản vùng Đồng bằng sông Cửu Long quy mô 250 ha để hình thành trung tâm logistics chuyên sâu về nông sản, thủy sản, với các kho lạnh và công nghệ bảo quản tiên tiến.

Thứ ba, trình Chính phủ sớm phê duyệt và ưu tiên cấp vốn cho dự án cảng biển nước sâu Trần Đề, coi đây là một dự án chiến lược quốc gia. Để cảng biển Trần Đề trở thành một trong những cảng biển trọng điểm ở phía Nam, vừa chia sẻ áp lực với cụm cảng TP.HCM, Cái Mép - Thị Vải, vừa phục vụ trực tiếp xuất khẩu nông sản, thủy sản cho cả vùng ĐBSCL.

Bên cạnh đó, Phó Giám đốc Sở Công thương TP. Cần Thơ cũng nhấn mạnh các giải pháp về cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh; xây dựng các chính sách ưu đãi đặc thù về thuế, đất đai; phát triển nguồn nhân lực và ứng dụng công nghệ; tăng cường liên kết vùng xây dựng chuỗi cung ứng chung, hình thành các tuyến vận tải hiệu quả...

TS. Nguyễn Minh Phúc - Viện Kinh tế và kinh doanh quốc tế, Trường Đại học Ngoại thương cho rằng, một trong những nguyên tắc quan trọng là phát triển logistics theo mô hình tập trung - tích hợp, thay vì phân tán đầu mối. Các trung tâm logistics tổng hợp của vùng giúp điều phối vận hành, kết nối đa phương thức và tối ưu hóa chi phí vận chuyển. Cách tiếp cận này đặc biệt hiệu quả ở các vùng sản xuất nông nghiệp quy mô lớn.

Với ĐBSCL, định vị TP. Cần Thơ trở thành trung tâm logistics vùng là bước đi chiến lược nhằm giảm tình trạng phân tán hạ tầng và đầu mối hiện nay. Khi có một đầu mối trung tâm đủ mạnh, vùng có thể đồng bộ hóa các luồng hàng, kết nối hiệu quả với hệ thống cảng biển quốc tế và thị trường tiêu thụ, đồng thời nâng cao sức cạnh tranh tổng thể. Hướng phát triển này có thể khắc phục điểm yếu về chia cắt hành chính, hạ tầng nhỏ lẻ, giúp tăng hiệu quả đầu tư và quản lý chuỗi cung ứng vùng.

“Với vị trí trung tâm và hạ tầng tương đối phát triển, Cần Thơ có thể trở thành đầu mối điều phối vận tải đa phương thức, là “trục xoay” kết nối các hành lang logistics nội vùng và quốc tế. Việc đầu tư đúng hướng vào Cần Thơ không chỉ giúp giải quyết các điểm nghẽn hiện tại của chuỗi cung ứng mà còn tạo lực kéo phát triển cho toàn vùng ĐBSCL”, theo TS. Nguyễn Minh Phúc.

Trúc Giang