Tháo gỡ điểm nghẽn để doanh nghiệp tư nhân bứt phá mạnh mẽ

Mở đường cho doanh nghiệp tư nhân

Trong khuôn khổ hội thảo “Đánh giá 500 doanh nghiệp tư nhân lớn nhất Việt Nam” (VPE500) do Bộ Tài chính tổ chức mới đây đã diễn ra phiên thảo luận về giải pháp phát triển doanh nghiệp tư nhân lớn. Tại phiên thảo luận, ông Nguyễn Bá Hùng, chuyên gia kinh tế trưởng của Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) tại Việt Nam cho rằng, vấn đề giải pháp phát triển doanh nghiệp tư nhân lớn rất quan trọng đối với Việt Nam trong giai đoạn sắp tới, đặc biệt là trong việc phát triển khu vực kinh tế tư nhân. “Doanh nghiệp tư nhân Việt Nam vẫn đang phát triển rất năng động, dù phải đối mặt với nhiều khó khăn”, ông Hùng nói.

Theo ông Hùng, việc “năng động” ấy có thể dễ dàng nhìn thấy, bởi những thành quả phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam cho đến nay phần lớn có sự đóng góp to lớn của khu vực tư nhân trong việc tạo việc làm, đóng góp vào GDP và thúc đẩy tăng trưởng chung của nền kinh tế sau hơn 40 năm đổi mới.

Phiên thảo luận về giải pháp phát triển doanh nghiệp tư nhân lớn. Ảnh: Thanh Tuấn

“Tuy nhiên, khó khăn cũng rất nhiều và phần lớn là những khó khăn mang tính nền tảng. Nếu không được giải quyết, những hạn chế này sẽ cản trở chúng ta đạt được các mục tiêu tăng trưởng đột phá trong giai đoạn tới”, chuyên gia kinh tế trưởng của ADB nhận định.

Tại phiên thảo luận, ông Hùng đã nêu 3 yếu tố có tính quyết định. Thứ nhất, là môi trường kinh doanh vẫn còn nhiều rào cản đối với doanh nghiệp. Ở góc độ kinh tế học, điều này thể hiện ở hai điểm là chi phí tuân thủ cao và tính minh bạch, khả năng dự đoán chính sách còn thấp.

Hệ quả là nhiều doanh nghiệp không muốn lớn, vì khi ở quy mô vừa phải, họ không phải đối mặt với các chi phí và rủi ro phát sinh từ thủ tục, quy định hay thanh kiểm tra. Nhưng khi doanh nghiệp muốn vượt qua quy mô đó, họ phải xử lý thêm nhiều vấn đề phức tạp và chi phí vận hành.

Một mặt, môi trường kinh doanh khó khăn khiến doanh nghiệp khó phát triển quy mô lớn; mặt khác, khi doanh nghiệp không lớn, thì năng lực quản trị cũng không có cơ hội được rèn luyện và hoàn thiện. Đạt tới quy mô lớn thường là điều kiện để doanh nghiệp có thể thử thách, nâng cao năng lực quản trị và phát triển bền vững.

Thứ hai, là vấn đề tiếp cận các thị trường nguồn lực, đặc biệt là thị trường tài chính. Các doanh nghiệp Việt Nam hiện nay phụ thuộc rất lớn vào hệ thống ngân hàng. Do đó, cơ hội tiếp cận vốn hạn chế, chi phí vốn cao và việc huy động vốn trung và dài hạn còn nhiều trở ngại.

“Trong kinh doanh, khi chi phí vốn cao, doanh nghiệp phải có năng suất và lợi nhuận vượt trội mới có thể tồn tại. Nếu tỷ suất lợi nhuận thấp hơn chi phí vốn, doanh nghiệp khó có thể trụ vững và mở rộng”, chuyên gia kinh tế trưởng của ADB đánh giá.

Thứ ba, là vấn đề liên kết và lan tỏa trong chuỗi giá trị. “Vấn đề này, theo tôi có nguyên nhân sâu xa từ hiệu lực thực thi hợp đồng. Về bản chất, mối quan hệ giữa các doanh nghiệp trong chuỗi phụ thuộc vào sức mạnh và tính ràng buộc của hợp đồng. Tuy nhiên, hiện nay, việc thực thi hợp đồng ở Việt Nam vẫn còn nhiều hạn chế. Trong trường hợp một bên không thực hiện đúng cam kết, cơ chế pháp lý bảo vệ quyền lợi của bên còn lại chưa thật sự hiệu quả”, ông Hùng chia sẻ.

Theo chuyên gia kinh tế, phần lớn các doanh nghiệp lớn ở Việt Nam có xu hướng tự làm tất cả trong nội bộ tập đoàn, tức là phát triển các công ty con để kiểm soát toàn bộ chuỗi, thay vì mở rộng hợp tác với bên ngoài. Cách làm này giúp giảm rủi ro, nhưng lại hạn chế tính lan tỏa của chuỗi giá trị và sự phát triển của hệ sinh thái doanh nghiệp.

Khu vực kinh tế tư nhân đang ngày càng khẳng định vai trò trung tâm trong tiến trình phát triển kinh tế quốc gia. Ảnh minh họa

“Nếu chúng ta giải quyết được những điểm nghẽn căn bản như cải thiện môi trường kinh doanh, mở rộng thị trường vốn và tăng hiệu lực thực thi hợp đồng thì khu vực tư nhân Việt Nam, với sự năng động vốn có, hoàn toàn có khả năng phát triển mạnh mẽ và bứt phá hơn nữa trong thời gian tới”, ông Hùng nhấn mạnh.

Kinh tế tư nhân: Động lực tăng trưởng của 40 năm đổi mới

Cũng tại phiên thảo luận, ông Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương cho biết, 40 năm đổi mới đất nước cũng là 40 năm gắn liền với quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường. Quá trình đó không thể tách rời khỏi sự phát triển của khu vực kinh tế tư nhân.

Tuy nhiên, nhìn lại chặng đường 40 năm qua, đặc biệt là từ những năm 1990 đến nay, khu vực kinh tế tư nhân đã trải qua nhiều thăng trầm, có giai đoạn bứt phá, có giai đoạn chững lại nhưng luôn phải đối mặt với không ít khó khăn, thách thức.

“Dù vậy, chính trong khó khăn, khu vực tư nhân vẫn kiên trì phát triển, từng bước khẳng định vai trò và được Nhà nước cũng như xã hội thừa nhận ngày càng rõ. Đến nay, khu vực kinh tế tư nhân đã được khẳng định là một trong những động lực tăng trưởng quan trọng nhất của nền kinh tế”, ông Cung khẳng định.

Theo nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế, điều cốt lõi nằm ở tư duy phát triển. Tư duy là yếu tố dẫn đường, khi tư duy đã rõ, có khái niệm rõ ràng, doanh nghiệp mới có hành động cụ thể và hiệu quả. “Tôi nhận thấy có sự thay đổi tích cực trong tư duy phát triển, đặc biệt là việc đặt ra những mục tiêu rất tham vọng là đến năm 2030, Việt Nam có 2 triệu doanh nghiệp, trong đó 20 doanh nghiệp tiên phong vươn ra thị trường quốc tế”, nguyên Viện trưởng Cung nói.

Nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế hoàn toàn ủng hộ những mục tiêu cao như vậy, bởi chỉ những mục tiêu lớn mới thúc đẩy những nỗ lực vượt trội. Tuy nhiên, điều quan trọng là cách thức thực hiện. “Bài học từ mục tiêu “1 triệu doanh nghiệp vào năm 2020” là rất đáng suy ngẫm, đến nay, chúng ta chỉ mới tiệm cận con số đó vào năm 2025, tức là chậm khoảng 5 năm”, ông Cung chia sẻ.

Đồng thời, nguyên Viện trưởng tin rằng với sự thay đổi tư duy hiện nay và quyết tâm chính trị mạnh mẽ, nếu thực hiện đúng cách, có trách nhiệm rõ ràng và cơ chế giám sát cụ thể, khu vực kinh tế tư nhân hoàn toàn có thể vươn lên mạnh mẽ, trở thành đầu tàu tăng trưởng và hội nhập toàn cầu của nền kinh tế Việt Nam trong thập kỷ tới.

Thanh Bình