Tháo gỡ những điểm nghẽn pháp lý, hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật để vận hành tốt chính quyền địa phương 2 cấp

Đại biểu Đỗ Thị Việt Hà thảo luận tại hội trường của Quốc hội, sáng 29/10.

Đại biểu Đỗ Thị Việt Hà khẳng định: Thời gian qua, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, sự chủ động, tích cực, trách nhiệm của Bộ Tư pháp trong việc tham mưu đã chỉ đạo quyết liệt, dành nhiều thời gian, nguồn lực cho công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế, tổ chức thi hành pháp luật theo yêu cầu tại Nghị quyết số 66 - NQ/TW của Bộ Chính trị và những quy định mới của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2025; đã hoàn thành khối lượng công việc đặc biệt lớn liên quan đến công tác lập pháp, trong khoảng thời gian rất ngắn đã thể chế hóa kịp thời chủ trương, đường lối của Đảng, tạo hành lang pháp lý đồng bộ, kịp thời cho việc thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp. Công tác hoàn thiện, tháo gỡ các rào cản, điểm nghẽn về thể chế, pháp luật được triển khai quyết liệt, góp phần khơi thông nguồn lực cho phát triển.

Báo cáo của Chính phủ đã bám sát yêu cầu của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội, đánh giá cụ thể những kết quả đạt được, thẳng thắn chỉ ra những tồn tại, hạn chế, nguyên nhân, xác định nhiệm vụ cụ thể đối với công tác xây dựng, thi hành pháp luật và đưa ra giải pháp để tiếp tục nâng cao chất lượng công tác triển khai thi hành luật, pháp lệnh, nghị quyết và ban hành văn bản quy định chi tiết.

Để góp phần phát huy những kết quả đạt được, khắc phục những tồn tại, hạn chế trong công tác xây dựng thể chế, thi hành Hiến pháp, luật, nghị quyết, tiếp tục giải quyết, xử lý tốt các vấn đề phát sinh khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, đại biểu Đỗ Thị Việt Hà đề xuất, kiến nghị với Chính phủ 3 nội dung:

Trước hết, tiếp tục tập trung, quyết liệt cho việc thực hiện có hiệu quả Nghị quyết số 66-NQ/TW, Nghị quyết số 197/2025/NQ-QH15 về cơ chế, chính sách đột phá trong công tác xây dựng, tổ chức thi hành pháp luật. Trong đó, đề nghị tập trung cho việc xây dựng, ban hành 3 văn bản gồm Quyết định của Thủ tướng Chính phủ hướng dẫn trách nhiệm, quy trình xin ý kiến các cơ quan có thẩm quyền của Đảng về nội dung văn bản quy phạm pháp luật; Nghị định quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành Nghị quyết 197/2025/NQ-QH15 và Đề án soạn thảo văn bản quy phạm pháp luật tập trung, chuyên nghiệp.

Thứ hai, tiếp tục tăng cường phân cấp, phân quyền nhưng phải phù hợp với khả năng, bảo đảm được điều kiện, năng lực của các cơ quan, chủ thể được phân cấp, phân quyền. Đồng thời kịp thời ban hành văn bản hướng dẫn thực hiện các nội dung phân cấp, phân quyền.

Vừa qua, khi thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp, Chính phủ đã kịp thời ban hành 29 Nghị định về phân cấp, phân quyền từ Trung ương xuống cho địa phương; phân định thẩm quyền chuyển từ cấp cấp huyện lên cấp tỉnh, xuống cấp xã trên các lĩnh vực. Rà soát, thống kê sơ bộ thấy có khoảng 291 nội dung giao cho UBND cấp tỉnh, 206 nội dung giao Chủ tịch UBND cấp tỉnh, 95 nội dung giao cho các sở, ngành; riêng với cấp xã, có đến 204 nội dung giao cho UBND cấp xã và 103 nội dung giao cho Chủ tịch UBND cấp xã. Cùng với đó, có 63 nhiệm vụ được chính quyền cấp tỉnh phân cấp cho chính quyền cấp xã. Riêng về thủ tục hành chính, có 556 thủ tục hành chính được phân cấp, phân quyền từ trung ương xuống cho địa phương, chuyển từ cấp huyện lên cấp tỉnh là 18 thủ tục hành chính và số lượng thủ tục hành chính chuyển về cấp xã lên tới 278. Như vậy khối lượng nhiệm vụ được phân cấp, phân quyền cho cấp xã và thủ tục hành chính được chuyển về cấp xã là rất lớn. Thời gian qua đã xảy ra tình trạng quá tải trong công việc, chất lượng, hiệu quả còn thấp của chính quyền cấp xã do nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân về khả năng thực hiện, về nguồn nhân lực, điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị, phương tiện làm việc, tài chính chưa được bảo đảm, chưa đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ.

Bên cạnh đó, một số quy định được phân cấp, phân quyền chưa rõ ràng, chưa được hướng dẫn, còn nhiều cách hiểu khác nhau, gây khó khăn trong áp dụng, rất cần có văn bản hướng dẫn thực hiện. Còn có những quy định về thủ tục hành chính rườm rà, phức tạp và chồng chéo; các địa phương vẫn còn gặp một số khó khăn, bất cập trong triển khai thủ tục hành chính cho người dân, doanh nghiệp, các khó khăn chủ yếu liên quan đến hạ tầng kỹ thuật như hệ thống phần mềm, dịch vụ công, kết nối dữ liệu, chữ ký số, con dấu điện tử và quy trình vận hành chưa ổn định, thông suốt, cơ sở dữ liệu chưa đồng bộ, liên thông; hạ tầng công nghệ chưa ổn định, thông suốt...

Do đó, đề nghị Chính phủ rà soát, đánh giá kỹ lưỡng toàn diện tình hình thi hành 29 Nghị định về phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền đã ban hành, trong đó có các quy định về thủ tục hành chính; đồng thời khi phân cấp, phân quyền cần đánh giá kỹ lưỡng về khả năng, điều kiện thực hiện phân cấp, phân quyền cũng như có cơ chế kiểm tra, giám sát để kịp thời có giải pháp phù hợp bảo đảm việc phân cấp, phân quyền hiệu quả.

Thứ ba, tiếp tục thực hiện có hiệu quả công tác rà soát văn bản quy phạm pháp luật và xử lý, khắc phục các nội dung mâu thuẫn, chồng chéo, vướng mắc, bất cập phát hiện qua rà soát và đặc biệt cần tiếp tục thực hiện tốt Nghị quyết số 206/2025/NQ15 của Quốc hội về cơ chế đặc biệt xử lý khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật. Trong đó đề nghị Chính phủ quan tâm 2 nội dung:

Công tác rà soát văn bản quy phạm pháp luật có khối lượng cần thực hiện rất lớn, là một trong những nhiệm vụ được Quốc hội, Chính phủ, đặc biệt là Bộ Tư pháp cùng các bộ, ngành, các địa phương đặc biệt quan tâm, chú trọng, triển khai nhiều hoạt động rà soát; đã nghiêm túc, tích cực áp dụng nhiều giải pháp mới để kịp thời phát hiện và xử lý, khắc phục các nội dung mâu thuẫn, chồng chéo, vướng mắc, góp phần tháo gỡ những điểm nghẽn pháp lý, sơ hở, bất cập trong cơ chế, chính sách, pháp luật.

Với 2.092 kiến nghị, phản ánh về các khó khăn, vướng mắc của 789 văn bản quy phạm pháp luật, các cơ quan đã xác định chỉ có 834 kiến nghị, phản ánh có cơ sở và một số cơ quan đã có văn bản gửi về địa phương trao đổi, hướng dẫn; khi địa phương nhận được văn bản hướng dẫn, trao đổi của bộ, ngành thì đều gửi đến tất cả các cơ quan, địa phương để biết và thực hiện. Hiện còn số lượng lớn là 1.237 kiến nghị, phản ánh xác định không nhất trí và còn 21 kiến nghị, phản ánh chưa có sự thống nhất giữa các cơ quan. Với các kiến nghị, phản ánh này, địa phương rất cần có văn bản của bộ, ngành để biết và thống nhất trong quá trình tổ chức thi hành. Do đó, đề nghị Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành có văn bản gửi các địa phương đối với cả các kiến nghị, phản ánh không nhất trí.

Căn cứ Nghị quyết số 206/2025/QH15 của Quốc hội khóa XV, vừa qua Chính phủ đã ban hành chùm các Nghị quyết từ 66.1 đến 66.5 quy định xử lý khó khăn, vướng mắc, cơ chế, chính sách đặc thù về pháp luật trong một số lĩnh vực như quy hoạch, địa chất khoáng sản, ngân sách... Đây là những văn bản cơ sở pháp lý rất quan trọng để tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc của quy định hiện hành. Tuy nhiên, việc quy định những cơ chế, chính sách đặc thù đang khác với quy định hiện hành như các Nghị quyết này cũng rất cần có văn bản hướng dẫn thực hiện của Chính phủ, bộ, ngành có liên quan. Đề nghị Chính phủ giao các bộ, ngành có liên quan kịp thời tham mưu ban hành hoặc ban hành văn bản theo thẩm quyền để hướng dẫn việc thực hiện các Nghị quyết trên thực tế được bảo đảm kịp thời, thống nhất, đồng bộ, khả thi.

Đại biểu Đỗ Thị Việt Hà khẳng định, việc ban hành Nghị quyết của Chính phủ theo Nghị quyết số 206 của Quốc hội khóa XV chỉ là giải pháp đặc biệt tạm thời để xử lý khó khăn, vướng mắc trong quy định của pháp luật; việc quy định các nội dung khác với quy định hiện hành cũng cần được hạn chế tối đa để bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật. Do đó, đề nghị Chính phủ tăng cường hơn nữa chất lượng các dự thảo luật, pháp lệnh, nghị quyết khi trình Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội để tránh tình trạng mâu thuẫn, chồng chéo, bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp, thống nhất, khả thi ngay khi ban hành luật, pháp lệnh, nghị quyết.

Vân Giang (lược ghi)