Tháo gỡ vướng mắc, đảm bảo vận hành hiệu quả mô hình chính quyền địa phương 2 cấp

Đây là thông tin được đưa ra tại Hội nghị Ban Thường vụ Đảng ủy Bộ Tài chính phiên họp chuyên đề tháng 9/2025 tổ chức hôm nay (9/9) nhằm cho ý kiến đánh giá tình hình triển khai thực hiện và vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.

Báo cáo tại Hội nghị, ông Lê Thành Quân, Vụ trưởng Vụ Kinh tế địa phương và lãnh thổ cho biết, sau 2 tháng triển khai thực hiện các nhiệm vụ được giao liên quan đến các nội dung thuộc chức năng, nhiệm vụ của Bộ, Bộ Tài chính đã thực hiện nghiêm túc các chỉ đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, ban hành các quyết định, văn bản kịp thời phân công nhiệm vụ cho các đơn vị triển khai thực hiện. Đồng thời, có các công điện, văn bản đôn đốc, quán triệt các địa phương thực hiện nghiêm túc các nhiệm vụ được giao.

Ông Lê Thành Quân – Vụ trưởng Vụ Kinh tế địa phương và lãnh thổ báo cáo tại Hội nghị.

Cụ thể, về việc rà soát, hoàn thiện thể chế, Bộ Tài chính đã trình các cấp có thẩm quyền ban hành 6 Luật, 5 Nghị định, ban hành 7 Thông tư theo thẩm quyền để thực hiện phân quyền, phân cấp, phân định thẩm quyền trong lĩnh vực tài chính để thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp. Bên cạnh đó, đã thống kê cụ thể số lượng nhiệm vụ, thẩm quyền đã được phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền.

Bộ Tài chính đã rà soát các văn bản quy phạm pháp luật trong các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý nhà nước của Bộ Tài chính để báo cáo Chính phủ đề xuất điều chỉnh, bổ sung vào Chương trình lập pháp năm 2025 đối với 8 dự án Luật, Nghị quyết do Bộ Tài chính chủ trì soạn thảo, dự kiến trình tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV theo trình tự, thủ tục rút gọn về các lĩnh vực tài sản công, thống kê, tài chính - ngân sách, đầu tư công, quản lý giá, dự trữ nhà nước, lĩnh vực đấu thầu, lĩnh vực quy hoạch.

Bộ Tài chính cũng tổ chức Hội nghị trực tuyến tại 34 Thuế tỉnh thành, 350 Thuế cơ sở về tình hình thực hiện thủ tục hành chính thuế theo mô hình chính quyền địa phương 2 cấp và Nghị định số 118/2025 của Chính phủ. Trên cơ sở đó, Bộ Tài chính rà soát, giải đáp khó khăn, vướng mắc để có giải pháp kịp thời tháo gỡ, tạo thuận lợi nhất cho công tác phục vụ người dân, doanh nghiệp.

Toàn cảnh hội nghị

Về hỗ trợ tài chính và ngân sách, có 33/34 địa phương đã ban hành Nghị quyết về phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi giữa ngân sách cấp tỉnh và cấp xã. Tính đến ngày 5/9, có 55.293 đơn vị thuộc cấp xã đã mở tài khoản tại Kho bạc Nhà nước, chiếm 99,01% tổng số các đơn vị. Tổng số các đơn vị thuộc cấp xã đã chi lương tháng 8/2025 là 54.077 đơn vị, chiếm 96,62% tổng số đơn vị. Còn 552 đơn vị thuộc cấp xã chưa mở tài khoản tại Kho bạc Nhà nước, chiếm 0,99% tổng số đơn vị. Số các đơn vị thuộc cấp xã chưa chi lương tháng 8/2025 là 1.768 đơn vị, chiếm 3,38% tổng số các đơn vị. Nguyên nhân chủ yếu là do các đơn vị chưa gửi hồ sơ ra Kho bạc Nhà nước đề nghị mở tài khoản và chưa gửi hồ sơ đề nghị chi lương tháng 8/2025.

Về kinh phí hỗ trợ đảm bảo cơ sở vật chất cho các xã sau sắp xếp đơn vị hành chính, thực hiện Kết luận số 183-KL/TW của Bộ Chính trị và Công điện số 95/CĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, trên cơ sở tổng hợp báo cáo của các địa phương, ngày 28/8/2025, Bộ Tài chính đã trình Chính phủ ban hành Nghị quyết số 256/NQ-CP. Theo đó, hỗ trợ cho 27 địa phương với tổng số tiền là 3.119 tỷ đồng, tập trung cho các nhu cầu thiết yếu, phục vụ trực tiếp việc tổ chức vận hành đơn vị hành chính cấp xã.

Về tình hình bố trí trụ sở làm việc, các địa phương đã ban hành quyết định phê duyệt phương án bố trí, sắp xếp trụ sở làm việc cho các xã, phường, đặc khu để đảm bảo điều kiện hoạt động thông suốt. Nguyên tắc chung là tận dụng tối đa trụ sở hiện có, ưu tiên bố trí tập trung hoặc hoán đổi trụ sở với các đơn vị trên địa bàn. Nhiều trụ sở cơ quan cấp huyện cũ đã được sử dụng lại để bố trí cho cấp xã mới. Các địa phương đã bố trí cân đối nguồn lực cải tạo, sửa chữa trụ sở làm việc, tập trung trước mắt cho các khu vực thường xuyên tiếp và giải quyết công việc cho người dân, doanh nghiệp.

Vướng mắc chủ yếu ở khâu tổ chức thực hiện

Đánh giá về tình hình thực hiện và vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, các ý kiến tại hội nghị đều cho rằng, các khó khăn, vướng mắc trong thời gian qua chủ yếu phát sinh từ khâu tổ chức thực hiện.

Một số cán bộ, công chức chưa nắm bắt đầy đủ các hướng dẫn của Trung ương và chưa chủ động phối hợp chặt chẽ với các cơ quan, đơn vị có chức năng, thẩm quyền để hướng dẫn xử lý. Năng lực cán bộ cấp xã ở một số nơi, một số địa bàn chưa đáp ứng được yêu cầu của công việc, còn tình trạng lúng túng trong triển khai thực hiện. Việc áp dụng chính sách phân cấp, ủy quyền đã được quy định, tuy nhiên, một số cơ quan, đơn vị còn chưa chủ động áp dụng.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị

Cơ sở vật chất, trụ sở, hạ tầng công nghệ thông tin của cấp xã còn khó khăn, nhất là tại các địa bàn vùng sâu, vùng xa là khó tránh khỏi và cần thời gian, kinh phí để khắc phục, hoàn thiện. Tại một số địa bàn, công chức xã có hiện tượng bị quá tải công việc trong một số thời điểm, nhất là đối với bộ phận liên quan đến giải quyết thủ tục hành chính cho người dân và doanh nghiệp.

Đáng chú ý là sự thiếu hụt nhân sự tài chính – kế toán tại cấp xã. Nhiều đơn vị cấp xã không có đủ lãnh đạo, cán bộ có chuyên môn sâu về lĩnh vực phụ trách, đặc biệt là không có cán bộ đủ tiêu chuẩn, điều kiện để bổ nhiệm kế toán, kế toán trưởng, dẫn đến nhiều đơn vị không thể mở tài khoản tại Kho bạc Nhà nước để thực hiện chi ngân sách nhà nước.

Tiếp tục nỗ lực hỗ trợ địa phương

Kết luận hội nghị, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng biểu dương các đơn vị thuộc Bộ Tài chính trong thời gian qua đã nỗ lực triển khai các chỉ đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về việc thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp. Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng nhấn mạnh, với trách nhiệm được giao, ngành Tài chính cần tiếp tục nỗ lực hỗ trợ các địa phương tháo gỡ vướng mắc, dù thuộc thẩm quyền của địa phương nhưng vẫn phải có sự đồng hành, nhất là khi bộ máy và nhân sự ở cơ sở chưa ổn định.

Về thể chế, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng chỉ đạo Vụ Pháp chế rà soát, tham mưu, hoàn thiện hệ thống pháp luật về tổ chức, hoạt động của chính quyền địa phương 2 cấp, tạo hành lang pháp lý thuận lợi để các địa phương triển khai thực hiện; hướng dẫn, hỗ trợ địa phương triển khai các nhiệm vụ được phân cấp, phân quyền trong giai đoạn hiện nay.

Kho bạc Nhà nước được giao đôn đốc các địa phương chỉ đạo các đơn vị sử dụng ngân sách trên địa bàn khẩn trương thực hiện việc mở tài khoản tại Kho bạc Nhà nước theo quy định để thực hiện chi ngân sách nhà nước, đặc biệt là chi trả tiền lương, chế độ chính sách, an sinh xã hội và đầu tư phát triển.

Vụ Ngân sách nhà nước rà soát, đánh giá lại kinh phí thực tế, cần thiết cho các hoạt động của mô hình mới để đề xuất cấp bổ sung ngân sách kịp thời, đầy đủ. Tiếp tục hướng dẫn địa phương về thực hiện mua sắm, về thu, chi tài chính, ngân sách. Tổng hợp, báo cáo nhu cầu của các địa phương về hỗ trợ kinh phí nguồn NSTW phục vụ số hóa tài liệu hồ sơ; đầu tư cơ sở vật chất, nhà ở công vụ, trang thiết bị công nghệ thông tin thiết yếu tại các xã, phường, đặc khu mới thành lập, đặc biệt là ở các địa phương miền núi, khó khăn.

Cục Quản lý công sản được giao tổ chức khai thác hiệu quả cơ sở vật chất hiện có, đảm bảo hợp lý, khoa học, tránh lãng phí, song cũng không để khó khăn, thiếu thốn về cơ sở vật chất, nếu cần phải đề xuất, nếu thừa phải điều chuyển, thiếu phải bổ sung. Cục Công nghệ thông tin và Chuyển đổi số đẩy nhanh việc tích hợp, kết nối hệ thống phần mềm quản lý ngành dọc với hệ thống dùng chung của địa phương, bảo đảm đồng bộ, liên thông, tránh chồng chéo, gián đoạn thông tin trong vận hành thực tế.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cũng chỉ đạo, trong tuần tới, Vụ Kinh tế địa phương và lãnh thổ làm đầu mối, phối hợp với Kho bạc Nhà nước, Vụ Ngân sách nhà nước và các đơn vị có liên quan lựa chọn một số địa phương đang có tồn đọng lớn, tình trạng triển khai trì trệ để tổ chức đoàn công tác trực tiếp xuống cơ sở, để nắm bắt tháo gỡ khó khăn tại chỗ và triệt để.

Cẩm Tú/VOV.VN