Thất bại gây sốc nhất của phe Dân chủ

Stephen Sweeney, Chủ tịch Thượng viện New Jersey - một trong hai nhà lập pháp quyền lực nhất tiểu bang, luôn có vị trí vững chắc trong con mắt cử tri và dường như không thể bị hạ bệ suốt 40 năm qua.

Ông Sweeney tự hào vì có quan hệ khăng khít với các nhóm chính trị đầy quyền lực cũng như các nghiệp đoàn giàu ảnh hưởng ở New Jersey. Vì thế, việc ông bị một tài xế vô danh đánh bại trong cuộc chạy đua vào Thượng viện tiểu bang đã tạo ra một cơn địa chấn, theo New York Times.

Châu chấu thắng voi

Bốn năm trước, công đoàn giáo viên tiểu bang New Jersey từng chi 5 triệu USD tài trợ cho đối thủ Fran Grenier nhằm lật đổ ông Sweeney trong cuộc chạy đua vào thượng viện tiểu bang. Kết quả, ông Sweeney thắng sâu với cách biệt đến 18 điểm.

Năm nay, cái tên thách thức Sweeney là Edward Durr, một tài xế xe tải của chuỗi cửa hàng kinh doanh nội thất Raymour & Flanigan. Ứng viên đại diện đảng Cộng hòa là một gương mặt vô danh nếu so với vị chủ tịch Thượng viện New Jersey. Nhiều người ví von cuộc chiến này không khác gì châu chấu đá voi.

Nhưng kết quả cuộc bỏ phiếu tạo ra một cơn địa chấn chính trị tại New Jersey, khi vị chủ tịch Thượng viện bị đối thủ đánh bại với cách biệt 4 điểm.

Thất bại của ông Sweeney là minh chứng rõ ràng nhất sự khó khăn mà phe Dân chủ đang đối mặt, khi đảng này dần mất đi lá phiếu của cử tri tại các khu vực ngoại ô và nông thôn.

Nghị sĩ Stephen Sweeney. Ảnh: AP.

Quận 3, nơi ông Sweeney đại diện trong nhiệm kỳ hiện nay, nằm ở miền Tây Nam tiểu bang New Jersey. Quận này không phải khu vực "xanh đậm" - tức ngả hẳn về phe Dân chủ - như các hạt ở miền Đông Bắc. Nhưng kể từ khi thành lập 1973, đại diện đảng Dân chủ gần như toàn thắng trong các cuộc bỏ phiếu tại đơn vị bầu cử này.

Quận 3 là nơi sinh sống của nhiều công nhân làm việc chân tay và người nghèo. Nhờ quan hệ mật thiết với các nghiệp đoàn, chương trình nghị sự ôn hòa, cũng như quá khứ từng làm công nhân luyện thép và lãnh đạo công đoàn, ông Sweeney luôn nắm chắc chiến thắng.

Nhưng kể từ năm ngoái, sự ủng hộ mà cư dân khu vực ngoại ô và nông thôn tại New Jersey và Virginia dành cho đảng Dân chủ đã nhanh chóng bốc hơi.

Ông Sweeney phải đối mặt làn sóng cử tri Cộng hòa ngày càng đông đảo, trong khi mất đi sự ủng hộ của tầng lớp lao động - nhóm cử tri nòng cốt của ông.

Trong bối cảnh đại dịch, những tranh cãi đối với hoạt động của trường học cùng sự chệch choạc của chính quyền Tổng thống Joe Biden khiến các chính trị gia Dân chủ như ông Sweeney mất đi ủng hộ đã có thời rất vững chắc của cử tri.

Tại hạt Gloucester, bà Catherine Biasiello, cử tri Dân chủ 70 tuổi, cho biết bà ủng hộ ứng viên Cộng hòa Durr bởi không hài lòng với chính sách thuế quá cao của tiểu bang, cũng như để phản đối việc New Jersey đóng cửa các trường học trong đại dịch.

"Sweeney đáng lý có thể ra mặt phản đối đóng cửa trường học. Ông ấy có thể tác động lên thống đốc. Nhưng ông ta không làm vậy", bà Biasiello nói.

Phe Cộng hòa trỗi dậy

Trước khi bị đánh bại, ông Sweeney nắm giữ chức chủ tịch Thượng viện New Jersey cùng khả năng gây ảnh hưởng lên quy trình lập pháp trong gần 12 năm qua.

Thất bại của ông Sweeney tạo ra khoảng trống quyền lực lớn tại cơ quan lập pháp tiểu bang New Jersey, đồng nghĩa sẽ có quá trình tái cấu trúc quyền lực và ảnh hưởng chính trị sâu rộng.

Dưới thời cựu Tổng thống Donald Trump, phe Cộng hòa luôn ở thế thiểu số tại New Jersey. Cử tri tiểu bang chống đối ông Trump gay gắt, biến các vùng ngoại ô từng có thời ủng hộ đảng Cộng hòa thành màu xanh của phe Dân chủ.

Trong cuộc bầu cử giữa kỳ năm 2018, đảng Dân chủ lật lại 4 ghế hạ nghị sĩ từ phe Cộng hòa, góp phần giành lại thế đa số ở Hạ viện liên bang

Tình thế một lần nữa đảo chiều. Cũng trong ngày bầu cử 3/11, đương kim Thống đốc Philip Murphy của đảng Dân chủ suýt thua trước đối thủ Cộng hòa Jack Ciattarelli, giành chiến thắng sát nút với cách biệt 1,6 điểm.

Ông Edward Durr. Ảnh: Philadelphia Inquirer.

Thất bại của ông Sweeney và chiến thắng sít sao của Thống đốc Murphy cho thấy đảng Cộng hòa đang trỗi dậy mạnh mẽ. Ứng viên Ciattarelli là người dẫn đầu, theo sau là nhiều gương mặt mới mẻ như Durr - người sẽ trở thành nghị sĩ đại diện Quận 3 tại Thượng viện tiểu bang New Jersey.

Trước cuộc bầu cử vừa qua, ông Durr là một tài xế hoàn toàn vô danh. Chiến dịch tranh cử của ông tiêu tốn chỉ khoảng 2.200 USD, chủ yếu gồm video tự quay bằng điện thoại.

Durr gõ cửa từng nhà, nói về những tồn tại trong chính sách Covid-19 của Thống đốc Dân chủ Murphy, đồng thời chỉ trích ông Sweeney "chỉ ngồi đó và nhìn". Ông Durr cũng tập trung vào sự bất bình của người dân trước chi phí sinh hoạt leo thang.

"Chủ tịch Thượng viện đã có 20 năm ở thủ phủ Trenton. Điều ông ấy làm được là các loại thuế cao hơn, nợ công phình to, chi phí sinh hoạt tăng phi mã", ông Durr nói trong một video.

Đảng Dân chủ hiện vẫn kiểm soát tuyệt đối chính quyền tiểu bang New Jersey, một trong những bang ủng hộ đảng này mạnh nhất. Tuy vậy, thất bại của ông Sweeney khiến giới lãnh đạo phe Dân chủ ở Trenton phải giật mình.

"Đảng Dân chủ phải thay đổi"

Quyền lực của Sweeney ở New Jersey lớn tới mức gần như mọi đề nghị của thống đốc tiểu bang đều cần đến sự ủng hộ của ông.

Trong hai năm đầu nhiệm kỳ của Thống đốc đương quyền Murphy, ông Sweeney là hòn đá cản đường các chính sách cấp tiến đắt đỏ của thống đốc. Được đánh giá là đảng viên Dân chủ ôn hòa, ông Sweeney thẳng tay loại bỏ các các khoản chi tiêu ngân sách tốn kém, cũng như ngăn cản kế hoạch đánh thuế người giàu.

Dù sau đó Thống đốc Murphy cũng đạt được thỏa thuận với ông Sweeney để thực thi chương trình nghị sự của mình, vị chủ tịch Thượng viện New Jersey vẫn thường xuyên là trở lực lớn nhất tại tiểu bang mà đảng Dân chủ kiểm soát hoàn toàn.

"Ông ấy đủ khả năng áp đặt ý chí của mình lên quy trình lập pháp. Ông ấy có quyền lực đáng nể. Bởi vậy, với những người ủng hộ và tôn trọng Sweeney, đây thực sự là một tổn thất lớn", Joe Vitale, thành viên đảng Dân chủ tại Thượng viện tiểu bang New Jersey, nói.

Ông Sweeney thường xuyên cản trở những chính sách cấp tiến đắt đỏ của Thống đốc New Jersey Phil Murphy. Ảnh: AP.

Ông Sweeney có quan hệ liên minh khắng khít với George Norcross, một thương nhân bảo hiểm và giàu quyền lực. Nhiều người coi Norcross không khác gì một thống đốc trong bóng tối.

Sweeney và Norcross có 8 năm làm việc chặt chẽ qua 2 đời thống đốc. Nay, khi ông Sweeney sẽ không còn đứng đầu Thượng viện tiểu bang, cũng như việc đảng Dân chủ thất bại ở một số quận miền Nam, Norcross nhiều khả năng không thể tiếp tục áp đặt ảnh hưởng quá lớn lên chính sách của New Jersey.

Dù vậy, doanh nhân này vẫn còn nhiều đồng minh khác tại cơ quan lập pháp tiểu bang.

Trong một cuộc phỏng vấn mới đây, Norcross cảnh báo đảng Dân chủ tại New Jersey, cũng như trên khắp nước Mỹ, cần thay đổi để giành lại sự ủng hộ của cử tri.

"Đảng Dân chủ, các ứng viên tham gia tranh cử, phải tự coi bản thân là những nhà lập pháp có trách nhiệm, chi tiêu ngân sách khôn ngoan thay vì cái cách liều lĩnh như đang được tô vẽ", ông Norcross nói.

Ed Dobzanski, một tài xế từ Gibbstown, nói ông nghĩ chiến thắng của tài xế đồng nghiệp Durr phản ánh mong muốn thay đổi của công chúng New Jersey.

"Tôi nghĩ đây là phản ứng bình thường khi một người đã nắm giữ một vị trí quá lâu. Người dân chỉ muốn thay đổi, họ đã chán ngấy các chính trị gia già đời", ông Dobzanski cho biết.

Duy Anh