Thắt chặt định lượng lần đầu tiên đồng loạt diễn ra trên toàn cầu

Vào tháng trước, quyết định của Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ) về việc liên tục thu hẹp danh mục trái phiếu nắm giữ trong những năm tới có nghĩa là hiện tại họ đang tham gia vào việc thu hẹp bảng cân đối kế toán cùng với Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed), Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) và Ngân hàng Anh (BoE). Mặc dù như được biết đến khác nhau ở mỗi khu vực pháp lý, nhưng thắt chặt định lượng (QT) liên quan đến việc rút thanh khoản mà các ngân hàng trung ương đã bơm vào nền kinh tế trong cuộc khủng hoảng đại dịch bằng cách mua trái phiếu.

Khi Fed tiến hành lần QT đầu tiên, các nhà hoạch định chính sách đã bị bất ngờ bởi những gián đoạn không lường trước được đối với thị trường tiền tệ vào năm 2019. Mặc dù Chủ tịch Fed Jerome Powell đã nói rằng Fed đã rút kinh nghiệm từ điều đó và cam kết dừng lại trước khi rắc rối xuất hiện, nhưng không có gì đảm bảo cho sự thuận lợi, đặc biệt là bây giờ khi các nhà đầu tư đang phải đối mặt với tình trạng cạn kiệt tiền mặt trên toàn cầu.

“Các vấn đề có thể lại nảy sinh tại Fed, trong khi các ngân hàng trung ương khác vẫn chưa được thử nghiệm”, Steven Barrow, người đứng đầu chiến lược G10 tại Standard Bank cho biết.

Nhiều chiến lược gia Phố Wall dự đoán chương trình QT của Fed chỉ còn vài tháng nữa, vì Fed sắp chuyển sang cắt giảm lãi suất để hỗ trợ nền kinh tế. Fed đã giảm tốc độ thu hẹp danh mục trái phiếu vào tháng 6.

Tại cuộc họp chính sách vào tháng trước, một số nhà hoạch định chính sách đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc theo dõi các điều kiện thị trường tiền tệ khi Fed tiếp tục thu hẹp bảng cân đối kế toán của mình.

Thật vậy, những dấu hiệu gần đây về áp lực trên thị trường tài trợ đã củng cố kỳ vọng rằng Fed sẽ chấm dứt QT. Trong khi đó, đợt bán tháo cổ phiếu toàn cầu đạt đến đỉnh điểm vào ngày 5/8 với mức giảm tồi tệ nhất kể từ năm 2020 có thể là một dấu hiệu cảnh báo về những tác động tiềm ẩn của QT.

“Các khoản mua trái phiếu của các ngân hàng trung ương trong những năm trước đã cung cấp tiền mặt cho nền kinh tế, và một phần trong số đó được sử dụng để đầu tư vào các tài sản rủi ro hơn như cổ phiếu…Nhưng hiện tại, các tài sản này của ngân hàng trung ương đang bị cắt giảm và điều đó đặt ra thách thức cho các nhà đầu tư”, chiến lược gia Steven Barrow cho biết.

Nghiên cứu tình huống

Năm 2019 tại Mỹ đã chứng kiến tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng nguồn vốn trong thị trường repo, buộc Fed phải thay đổi chính sách đột ngột. Chính kinh nghiệm đó khiến nhiều người theo dõi ngân hàng trung ương tin tưởng rằng các nhà hoạch định chính sách sẽ điều chỉnh các chính sách bảng cân đối kế toán khi cần thiết để ngăn chặn bất kỳ mối đe dọa lớn nào đối với sự ổn định tài chính.

Anh cũng cung cấp một nghiên cứu tình huống gần đây hơn. Vào năm 2022, BoE đã trì hoãn việc bắt đầu chương trình bán trái phiếu chính phủ do tình trạng hỗn loạn trên thị trường trái phiếu Anh ban đầu được kích hoạt bởi các kế hoạch tài khóa của cựu Thủ tướng Liz Truss. Sự biến động lớn đến mức ngân hàng trung ương đã phải mua lại trái phiếu chính phủ một thời gian ngắn theo nhiệm vụ ổn định tài chính.

Tuy nhiên, sau khi tình trạng hỗn loạn tồi tệ nhất kết thúc, BoE đã tiếp tục chương trình bán trái phiếu chính phủ. Ban đầu, BoE loại trừ khoản nợ dài hạn là trọng tâm của tình trạng hỗn loạn thị trường - một dấu hiệu cho thấy các chương trình QT có thể được điều chỉnh để giảm thiểu tác động đến thị trường.

“Đúng là tất cả các ngân hàng trung ương đã thực hiện QE trong quá khứ đều đang thực hiện QT… Mặc dù quy mô phù hợp của bảng cân đối kế toán vẫn chưa rõ ràng, nhưng thị trường biết rằng các ngân hàng trung ương sẽ luôn dừng và/hoặc điều chỉnh các chương trình QT, như trường hợp hỗn loạn ngân sách nhỏ của Anh vào tháng 10/2022”, Sayuri Shirai, cựu thành viên hội đồng quản trị BOJ cho biết.

Các giai đoạn khác nhau

Shirai - giáo sư kinh tế tại Đại học Keio ở Tokyo - cũng lưu ý rằng nhiều ngân hàng trung ương hiện đang hạ lãi suất. Bà cho biết điều đó sẽ giúp hạn chế mọi áp lực giảm giá trái phiếu từ QT.

Các ngân hàng trung ương của các nền kinh tế tiên tiến đang trong các giai đoạn QT khác nhau, trong đó Fed được dự đoán sẽ từ bỏ chương trình QT trong những tháng tới và BOJ chỉ mới bắt đầu sáng kiến của riêng mình.

Trong khi quy mô bảng cân đối kế toán của Fed có vẻ khá lớn ở mức khoảng 3.300 tỷ USD, một số nhà phân tích đã nhấn mạnh đến rủi ro về các vết nứt đáng lo ngại xuất hiện, tương tự như những gì đã thấy cách đây 5 năm – đây là lập luận cho việc chấm dứt QT trong tương lai gần. Trong khi đó, nếu áp lực tài trợ cấp tính đột nhiên xuất hiện, Fed hiện có các biện pháp hỗ trợ thanh khoản mà họ không có vào năm 2019 để giải quyết tình huống như vậy.

Tại châu Âu, ECB đã ngừng tái đầu tư một số trái phiếu nắm giữ khi đáo hạn, mặc dù họ vẫn thấy cần phải duy trì một số khoản nắm giữ. Đầu năm nay, các quan chức đã nhất trí về một khuôn khổ chính sách mới liên quan đến danh mục đầu tư "có cấu trúc" sẽ giúp cung cấp thanh khoản cho hệ thống tài chính cùng với các hoạt động cho vay.

Giống như Fed, Ngân hàng trung ương Canada (BOC) đã thu hẹp bảng cân đối kế toán trong hơn hai năm nay. Năm nay, chương trình này đã có tác động làm suy yếu hoạt động của thị trường tài trợ ngắn hạn, buộc BOC phải can thiệp định kỳ. Tuy nhiên, Phó Thống đốc BOC Carolyn Rogers cho biết vào tháng trước rằng ngân hàng trung ương sẽ tiếp tục thực hiện QT vì bảng cân đối kế toán vẫn chưa được "bình thường hóa".

Trong khi đó BoE là nơi có quyết tâm mạnh mẽ trong việc bình thường hóa chính sách tiền tệ và đã thực hiện cách tiếp cận tích cực nhất thông qua bán trái phiếu khỏi danh mục đầu tư, không chỉ tái đầu tư ít chứng khoán đáo hạn hơn. Để giải quyết mọi vấn đề về thanh khoản thị trường, BoE khuyến khích các ngân hàng sử dụng một loạt các cơ sở cho vay để nhận tiền mặt từ BoE khi cần, được gọi là hệ thống theo nhu cầu.

"Theo quan điểm của chúng tôi, BoE vẫn là ngân hàng trung ương quyết tâm nhất trong việc theo đuổi hệ thống dự trữ theo nhu cầu… Cuối cùng, chúng tôi tin rằng thị trường sẽ điều chỉnh theo khái niệm các ngân hàng trung ương cung cấp vốn trực tiếp cho lĩnh vực ngân hàng trong quá trình kinh doanh bình thường”, Jakub Lichwa, một nhà quản lý danh mục đầu tư tại TwentyFour Asset Management cho biết.

Tổng tài sản của 3 ngân hàng trung ương lớn

Nhật Bản là quốc gia mới tham gia vào QT. Tháng trước, BOJ đã công bố một chương trình nhằm thu hẹp quy mô mua vào, với kỳ vọng rằng lượng nắm giữ sẽ giảm 7% đến 8% trong vòng chưa đầy hai năm. Citigroup ước tính BOJ sẽ giảm 10.000 tỷ yên (69 tỷ USD) trái phiếu nắm giữ vào cuối tháng 3/2025. BOJ cũng cam kết sẽ linh hoạt khi tiến hành và xem xét lại chương trình vào tháng 6/2025.

Biến động trở lại

Với mức nợ công tăng vọt trong thời kỳ Covid, một số nhà quan sát nhận thấy rủi ro khi các chính phủ gây áp lực lên các ngân hàng trung ương để thu hẹp QT nhằm duy trì sự hỗ trợ đối với thị trường trái phiếu chính phủ.

"Hầu hết, nếu không muốn nói là tất cả, các chính phủ đều đang rất cần tài trợ công và phát hành trái phiếu…Làm sao các ngân hàng trung ương có thể thực hiện đầy đủ các kế hoạch QT của mình trước sức ép từ các đợt phát hành nợ lớn này?”, Stephen Jen, giám đốc điều hành của Eurizon SLJ Capital cho biết.

Việc thực hiện đầy đủ sẽ càng khó khăn hơn nếu thị trường bất ổn. Những động thái lớn của đồng yên và cổ phiếu toàn cầu vào đầu tháng này “nên là lời cảnh tỉnh với biến động mạnh đã quay trở lại”, Jerome Jean Haegeli, cựu quan chức tại Ngân hàng Quốc gia Thụy Sĩ và Quỹ Tiền tệ Quốc tế cho biết.

“QT toàn cầu nếu tiếp tục kéo dài đến tận năm 2025, thì nhiều khả năng sẽ tiếp tục gây ra các đợt biến động đột biến”, Haegeli, nhà kinh tế trưởng tại Swiss Re Institute cho biết.

Hạc Hiên / Theo báo chí nước ngoài